Мемлекеттік реттеу әдістері

Экономиканы мемлекеттік реттеу әдістері мемлекет экономикаға қандай бағытпен, жолмен ықпалын тигізетіндегін көрсетеді. Реттеу әдістерін оның реттеу субъектілеріне қарай, мемлекеттік және мемлекеттік емес, ал нарықтық тепе-теңдікке әсер ету тәсілдеріне қарай – тікелей және жанама деп жіктеледі. Тікелей реттеу әдістері көбінесе экономикалық процестердің өзіне және оның шамасына әсер ету мен байланысты. Олар әдетте белгілі бір адрестік сипатта болады және қайсыбір нысанға бағытталған.

Нарықты жанама реттеу әдістері негізінен адрессіз, бірақ барлық шаруашылық субъектілері үшін міндетті болып табылады. Олардың қызметі көбінесе экономикалық қаракеттің шарттары мен нәтижесіне әсер етумен байланысты.

· Мемлекет бағдарламасы мен мемлекеттік тапсырыс арқылы реттеу.

Бұл жағдайда мемлекеттік органдар бюджет қаражатының бір бөлігін әлеуметтік, ғылыми бағдарламаға бөледі, әскери өнімдер мен қоғамдық көлікке тапсырыстар береді.

· Баға және табыс арқылы реттеу. Осы мақсатта мемлекет баға мен табыстардың өсуінің жоғарғы шегін белгілейді, кейде олардың көбеюіне уақытша тиым салады. Дегенмен тікелей шектеулер табыстың пайда мен дивиденд сияқты түрлеріне таратылмайды.

· Фискалдық саясат. Ол мемлекеттік бюджетпен байланысты реттеу құралдарын қамтиды. Бюджеттің арқасында мемлекеттің экономикалық саясаты жүргізіледі және жиналған қорлар керекті пропорциямен, мөлшермен үйлестіріледі.

· Салықпен реттеу. Салықтар бюджеттің негізін құрайды. Бұл әдісте экономиканы ынталандыруға немесе кейбір салалардықысқартуға үлес қосады.

· Ақша -несиелі реттеу. Бұл бағытта мемлекеттің өкілі ретінде ұлттық банк болып табылады.Ол өз саясатымен бүкіл банк жүйесінің жұмысын реттеп отырып ақша айналымды бақылайды.

9- дәрісті өздік қайталау үшін сұрақтар:

1. Жиынтық сұраныс құрамына не жатады?

2. Жиынтық ұсыныс құрамына не қіреді?

3. Макроэкономикалық тепе- теңдік дегеніміз не?

4. Макроэкономикалық тепе – теңдіктің шарты не?

5. Мемлекеттiң экономикалық қызметтерi

6. Мемлекеттiк реттеудiң формалары және әдiстерi

7. Өтпелi экономика жағдайындағы мемлекеттiк реттеудiң негiзгi мiндеттерi