Япала ячĕсен вĕçленĕвĕ – Склонение имен существительных

Вырăс чĕлхинчи япала ячĕсене мĕнле вĕçленнине кура виçĕ ушкăна уйăраççĕ:

1. пĕрремĕш ушкăна - а, - я сасăсемпе вĕçленекен япала ячĕсем кĕреççĕ: стена, пуля, сумка, бочка, парта, телеграмма (пĕрремĕш вĕçленÿ);

2. иккĕмĕш ушкăна мужской родри вĕçĕсемсĕр сăмахсем (существительные без окончаний) тата средний родри - о, - е сасăсемпе вĕçленекен япала ячĕсем кĕреççĕ: конь, дом, сад, портрет, окно, поле, перо (иккĕмĕш вĕçленÿ);

3. виççĕмĕш ушкăнри сăмахсем – женский родри çемçе хупă сасăсемпе вĕçленекен япала ячĕсем: жизнь, кость, лошадь, дверь, дочь (виççĕмĕш вĕçленÿ).

Асăннă вĕçленÿсем (падеж тăрăх) пĕр-пĕринчен чылаях уйрăлса тăраççĕ. Çакна пуля (пĕр. вĕçленÿ), море (ик. вĕçленÿ), сеть (виç. вĕçленÿ) сăмахсен вĕçленĕвĕнчен курма пулать:

Пĕрреллĕ хисеп

Им.п. пуля море сеть

Род.п. пули моря сети

Дат.п. пуле морю сети

Вин.п. пулю море сеть

Тв.п. пулей морем сетью

Пр.п. о пуле о море о сети

Нумайлă хисеп

Им.п. пули моря сети

Род.п. пуль морей сетей

Дат.п. пулям морям сетям

Вин.п. пули моря сети

Тв.п. пулями морями сетями

Пр.п. о пулях о морях о сетях

Çак виçĕ тĕп вĕçленÿ тулашĕнче падеж тăрăх тĕрлĕрен вĕçленекен япала ячĕсем (урăхла каласан, средний родри - мя сасăсемпе вĕçленекен знамя йышши сăмахсем тата путь япала ячĕ), паллă ячĕсенчен морфологипе синтаксис мелĕпе пулнă рабочий, мостовая, жаркое йышши япала ячĕсем тăраççĕ. Халĕ вĕсене падеж тăрăх вĕçлесе пăхар.

Пĕрреллĕ хисеп

Им.п. путь знамя рабочий мостовая

Род.п. пути знамени рабочего мостовой

Дат.п. пути знамени рабочему мостовой

Вин.п. путь знамя рабочего мостовую

Тв.п. путем знаменем рабочим мостовой

Пр.п. о пути о знамени о рабочем о мостовой

Нумайлă хисеп

Им.п. пути знамена рабочие мостовые

Род.п. путей знамен рабочих мостовых

Дат.п. путям знаменам рабочим мостовым

Вин.п. пути знамена рабочих мостовые

Тв.п. путями знаменами рабочими мостовыми

Пр.п. о путях о знаменах о рабочих о мостовых

Чăваш чĕлхинче пĕр вĕçленÿ çеç: кунта кирек хăш япала ячĕ те пĕр пекрехех вĕçленет. Йывăрлăхĕ вырăс чĕлхинчен йышăннă хăш-пĕр сăмахсене вĕçлессипе çыхăннă. Ун пек сăмахсем шутне, тĕслĕхрен, - сть сасăсемпе вĕçленекеннисем кĕреççĕ.

Пĕрреллĕ хисеп

Т.п. власть область промышленность

К.п. влаçăн облаçăн промышленноçăн

П.п. влаçа облаçа промышленноçа

В.п. влаçра облаçра промышленноçра

Т.п. влаçран облаçран промышленноçран

П.п. влаçпа облаçпа промышленноçпа

Ç.п. влаçсăр облаçсăр промышленноçсăр

П.п. влаçлă облаçлă промышленноçлă

П.п. влаçшăн облаçшăн промышленноçшăн

Вĕçленÿрен çакă курăнать:

1) тĕп мар падежсенче пуринче те т сасă тухса ÿкет;

2) сăмахсенчи юлашки уçă сасăсем (а, о, е), ударени ÿкмен чухне, пуплевре редукциленеççĕ пулсан та ([облъzън, облъçрá]), а,о, е саспаллисемпех çырăнаççĕ.

Чăваш чĕлхине вырăс чĕлхинчен йышăннă сăмахсем хушшинче падеж тăрăх вĕçлеме иккĕлентерекен сăмахсем татах та пур. Вĕсен ушкăнĕсене «Чăваш чĕлхин орфографи словарĕнче» (Шупашкар, 2002) пурне те кăтартса тухнă (382-384 с.), пуçламăш формăра тата тĕп маар падежсенче мĕнле çырмаллине те тĕплĕн паллаштарнă. Эпир вĕсенчен хăш-пĕрисене çеç падеж тăрăх вĕçлесе пăхатпăр.

Пĕрреллĕ хисеп

Т.п. Горький Россия Валерия Лурия

К.п. Горькин Российăн Валерийăн Луриян

П.п. Горькие Российăна Валерийăна Лурияна

В.п. Горькире Российăра Валерийăра Лурияра

Т.п. Горькирен Российăран Валерийăран Лурияран

П.п. Горькипе Российăпа Валерийăпа Лурийăпа

Ç.п. Горькисĕр Российăсăр Валерийăсăр Луриясăр

П.п. Горькиллĕ Российăллă Валерийăллă Лурияллă

П.п. Горькишĕн Российăшăн Валерийăшăн Лурияшăн

Нумайлă хисеп

Т.п. Горькисем Валерисем Луриясем

К.п. Горькисен Валерисен Луриясен

П.п. Горькисене Валерисене Луриясене

В.п. Горькисенче Валерисенче Луриясенче

Т.п. Горькисенчен Валерисенчен Луриясенчен

П.п. Горькисемпе Валерисемпе Луриясемпе

Ç.п. Горькисемсĕр Валерисемсĕр Луриясемсĕр

П.п. Горькисемлĕ Валерисемлĕ Луриясемлĕ

П.п. Горькисемшĕн Валерисемшĕн Луриясемшĕн

Пĕрреллĕ хисеп

Т.п. Валерий Сария идея аллерги какао радио

К.п. Валерин Сариян идейăн аллергин какаон радион

П.п. Валерие Сарияна идейăна аллергие какаона радиона

В.п. Валерире Сарияра идейăра аллергире какаора радиора

Т.п. Валерирен Сарияран идейăран аллергирен какаоран радиоран

П.п. Валерипе Сарияпа идейăпа аллергипе какаопа радиопа

Ç.п. Валерисĕр Сариясăр идейăсăр аллергисĕр какаосăр радиосăр

П.п. Валериллĕ Сарияллă идейăллă аллергиллĕ какаоллă радиоллă

П.п. Валеришĕн Сарияшĕн идейăшăн аллергишĕн какаошăн радиошăн

Нумайлă хисеп

Т.п. Валерисем Сариясем идейăсем

К.п. Валерисен Сариясен идейăсен

П.п. Валерисене Сариясене идейăсене

В.п. Валерисенче Сариясенче идейăсенче

Т.п. Валерисенчен Сариясенчен идейăсенчен

П.п. Валерисемпе Сариясемпа идейăсемпе

Ç.п. Валерисемсĕр Сариясемсĕр идейăсемсĕр

П.п. Валерисемлĕ Сариясемлĕ идейăсемлĕ

П.п. Валерисемшĕн Сариясемшĕн идейăсемшĕн

Пĕрреллĕ хисеп

Т.п. Борнео Конго Баку кенгуру пальто

К.п. Борнеон Конгон Бакун кенгурун пальтон

П.п. Борнеона Конгона Бакуна кенгуруна пальтона

В.п. Борнеора Конгора Бакура кенгурура пальтора

Т.п. Борнеоран Конгоран Бакуран кенгуруран пальторан

П.п. Борнеопа Конгопа Бакупа кенгурупа пальтопа

Ç.п. Борнеосăр Конгосăр Бакусăр кенгурусăр пальтосăр

П.п. Борнеоллă Конголлă Бакуллă кенгуруллă пальтоллă

П.п. Борнеошăн Конгошăн Бакушăн кенгурушăн пальтошăн

Нумайлă хисеп

Т.п. кенгурусем пальтосем

К.п. кенгурусен пальтосен

П.п. кенгурусене пальтосене

В.п. кенгурусенче пальтосенче

Т.п. кенгурусенчен пальтосенчен

П.п. кенгурусемпе пальтосемпе

Ç.п. кенгурусемсĕр пальтосемсĕр

П.п. кенгурусемлĕ пальтосемлĕ

П.п. кенгурусемшĕн пальтосемшĕн

Асăрхаттарни: Борнео, Конго, Баку сăмахсем унти çынсене кăтартман чухне нумайлă хисепре пулмаççĕ. Борнеосем, конгосем, бакусем, мускавсем, шупашкарсем çав çĕр-шывсемпе хуласенчи çынсене пĕлтереççĕ. Тĕслĕхрен: Кусем бакусем пулчĕç; шупашкарсем 3-2 шутпа çĕнтерчĕç.

Пĕрреллĕ хисеп

Т.п. станци парикмахерски

К.п. станцин парикмахерскин

П.п. станцие (е станцине) парикмахерские (е парикмахерскине)

В.п. станцире (е станцинче) парикмахерскире (е парикмахерскинче)

Т.п. станцирен (е станцинчен) парикмахерскирен (е парикмахерскинчен)

П.п. станципе парикмахерскипе

Ç.п. станцисĕр парикмахерскисĕр

П.п. станциллĕ парикмахерскиллĕ

П.п. станцишĕн парикмахерскишĕн

Асăрхаттарни: станци, парикмахерски йышши сăмахсене пару, вырăн, туху падежĕсенче калаçу чĕлхине шута илсе икĕ вариантпа çырма-калама йышăннă. Станцинче, станцинчен форма калаçу чĕлхинче юлашки вунăçуллăхсенче анлă сарăлчĕ.

Нумайлă хисеп

Т.п. металл Вальтер Скотт

К.п. металăн Вальтер Скотăн

П.п. метала Вальтер Скота

В.п. металра Вальтер Скотра

Т.п. металран Вальтер Скотран

П.п. металпа Вальтер Скотпа

Ç.п. металсăр Вальтер Скотсăр

П.п. металлă Вальтер Скотлă

П.п. металшăн Вальтер Скотшăн

Халĕ вырăс чĕлхинчи падежсен пĕлтерĕшĕсене пăхса тухар. Вырăс чĕлхинче ят (именительный) падежри сăмахсем предложенире чи малтанах подлежащи пулаççĕ, çавăн пекех сказуемăй пĕлтерĕшлĕ те пулма пултараççĕ. Предложени членĕсемпе çыхăнман чухне ят падежри сăмахсем обращени пĕлтерĕшне те туянаççĕ. Тĕслĕхсем: Большой фруктовый сад (подл.) занимал площадь свыше пяти гектаров. Мой старший брат – доцент (сказ.) педагогического универститета. О поле, поле (обращение), кто тебя усеял мертвыми костями? (Пушкин).

Камăнлăх (родительный) падежăн тĕп пĕлтерĕшĕсем:

1) тÿрĕ объекта палăртни: взять соли, принести воды, не читали романа, не любила зимы, не видел фильма, хотеть покоя, ждать выступления;

2) ĕç тăвакан субъекта палăртни: наступление противника, шум прибоя, песни жаворонка; ясность неба;

3) çынсен, япаласен хисепне палăртни: полк солдат, стадо овец, стакан молока;

4) танлаштаракан япалана палăртни: сильнее бури, чернее ночи, больше яблока.

Пару (дательный) падежăн тĕп пĕлтерĕшĕсем:

1) глаголпа çыхăннă чухне тÿрĕ мар объекта палăртни: помогать раненому, дать сыну, писать маме;

2) сăпатсăр предложенисенче ĕç тăвакана (субъекта) палăртни: бабушке хочется отдохнуть, дедушке не спится;

3) ят сăмахпа çыхăннă чухне тÿрĕ мар объекта палăртни: помочь студентам, служение родине.

Тăву (винительный) падежри сăмахсем глаголпа çеç çыхăнаççĕ:

1) тÿрĕ объекта палăртаççĕ: написать книгу; любить работу; ненавидеть врага; вижу медведя;

2) вăхăтпа талккăш виçине палăртаççĕ: пройти километр; ждать год; сделать один шаг.

Пĕрлелĕх (творительнăй) падежри сăмахсем ытларах глаголпа, хушăран ят сăмахпа çыхăнаççĕ: писать карандашом; книга написана отцом; небо закрыто тучами; руководить школой; стать учителем; идти дорогой; петь басом.

Предложнăй падежри сăмахсене предлогсемпе çыхăнтарса çеç калаççĕ, çакă унăн ятĕнченех паллă:

1) пуплев, шухăш, туйăм е тăрăм объектне палăртаççĕ: позаботиться о больном; говорить о новых книгах; думать о прошедшем;

2) ĕç вырăнĕпе вăхăтне пĕлтереççĕ: работать в кабинете; провести собрание в школе; любить в юности;

3) ĕç хатĕрне пĕлтереççĕ: играть на рояле; напечатать на машинке;

4) ĕç мелĕпе ăслайне пĕлтереççĕ: передать на словах; отвернуться в смущении.

Предложнăй падежри сăмахсем япала ячĕсемпе те çыхăнма пултараççĕ: объявление о собрании; слух о приезде (артистов); жить в городе; встреча в универмарге; игра на рояле; передача на словах.

Вырăс чĕлхинче падеж тăрăх вĕçленмен сăмахсем пур, вĕсем – урăх чĕлхесенчен йышăннă япала ячĕсем: кашне, адажио, кабаре, кенгуру, шимпанзе, депо, радио, пормане, реле, портье т.ыт.те. Вĕсем чăваш чĕлхинче падеж тăрăх пурте вĕçленеççĕ.

Т.п. кашнэ адажио кабаре реле портье

К.п. кашнэн адажион кабарен релен портьен

П.п. кашнэне адажиона кабарене релене портьене

В.п. кашнэре адажиора кабарере релере портьере

Т.п. кашнэрен адажиоран кабаререн релерен портьерен

П.п. кашнэпе адажиопа кабарепе релепе портьепе

П.п. кашнэллĕ адажиоллă кабареллĕ релеллĕ портьеллĕ

Ç.п. кашнэсĕр адажиосăр кабаресĕр релесĕр портьесĕр

П.п. кашнэшĕн адажиошăн кабарешĕн релешĕн портьешĕн

Вырăс чĕлхинче падеж тăрăх вĕçленмен сăмахсен тепĕр ушкăнĕ – ют çĕршыв хĕрарăмĕсен хушамачĕсем: Скотт (она), Тэтчер, Войнович, Хендрик, Куставсон, Кюри, Врангель, Фрунзе, Каплан т.ыт.те. Чăваш чĕлхинче вĕсем те падеж тăрăх вĕçленеççĕ:

Т.п. Кюри Тетчер Каплан

К.п. Кюрин Тетчерĕн Капланăн

П.п. Кюрие Тетчере Каплана

В.п. Кюрире Тетчерта Капланра

Т.п. Кюрирен Тетчертен Капланран (-тан)

П.п. Кюрипе Тетчерпе Капланпа

П.п. Кюриллĕ Тетчерлă Капланлă

Çл.п. Кюрисĕр Тетчерсĕр Каплансăр

П.п. Кюришĕн Тетчершăн Капланшăн

Вырăс чĕлхинчи япала ячĕсене падеж тăрăх вĕçленĕ чухне тата çакна палăртмалла: чĕрĕ япаласене (выльăх-чĕрлĕхе, тискер кайăксене) тата çынна пĕлтерекен сăмахсем винительнăй падежра тĕп мар падеж формине йышăнаççĕ: Я вижу велосипедиста (велосипедис т мар); Я люблю мам у (мама мар); Я уважаю Петра (Петр мар). Чĕрĕ мар япаласене пĕлтерекен сăмахсем – хупă сасĕсемпе тата -о, -е уçă сасăсемпе вĕçленекен, е средний родри, сăмахсем – винительнăй падежри хăйсен пуçламăш формине улăштармаççĕ: Я вижу идущий по шоссе автомобиль (автомобиля мар); Я люблю театр (театра мар); Мы видим впереди широкое поле (широкого поля мар); Я смотрю в окно (в окна мар). Женский родри -а сасăпа вĕçленекен япала ячĕсем тĕп мар падеж формине йышăнаççĕ: Я поднимаюсь на сцену; Она села на табуретку; Мы любим родину т.ыт.те.

Вырăс чĕлхипе чăваш чĕлхинчи япала ячĕсем хушшинче ытти уйрăмлăхсем те тĕл пулаççĕ. Чăвашла е вырăсла калаçнă-çырнă чухне пуплеве тĕрлĕ йăнăшсем кĕрсе кайма пултараççĕ.

25-мěш хăнăхтару. Çак предложенисенчи нумайлă хисеп формипе хăçан тěрěс, хăçан тěрěс мар усă курнă? Йăнăшсене хăвăр пěлнě пек юсаса тухăр. Унтан предложенисене вырăсла куçарăр та ик чěлхери хисеп формисене пěр-пěринпе танлаштарса тухăр.

1. Университет ректорачě М.И.Иванов доцента вěрентÿпе воспитани ěçěнче пысăк çитěнÿсем тунăшăн темиçе хутчен те премисем парса хавхалантарчě. 2. Кил хушшинче ăçта килчě унта йывăçпа кирпěч купи йăваланса выртаççě. 3. Манăн ывăçа пилěк-ултă пěрчěрен ытла кěмест те – пурпěрех кулянмастăп: кěлтесем туянасса шанатăп. 4. – Эсě мěншěн пěчченех выртатăн? – хура куç харшисене сылтăм аллипе сăтăрса илет Зоя. – Аçу-аннÿсем ăçта вара? 5. Вăл пăрăвăнни пек сарлака тутисене чěтретсе илчě. 6. Çуллахи каникулсем вěçленсен, эпě атте-аннесемпе сывпулашса Шупашкара çул тытрăм. 7. Ира пылчăклă туфлисене çуса тасатрě те алăк патне лартрě. 8. Сывă çынсем усă куракан япаласене чирлě çыннăн алăсене çумасăр тытмалла мар. 9. Пренисенче тухса калаçакансем ялсенчи магазинсене сěтел-пукансем ытларах ямалли çинчен каларěç. 10. Пухăва хутшăннă кашни çын сÿтсе явакан ыйту пирки хăйсен шухăшěсене каларěç. 11. Малтанхи вăхăтра манăн урасем сурса ырататчěç. 12. Почта еннелле Ленин проспекчěпе виççěн утса пырать. 13. Университет еннелле Карл Маркс урамěпе виçě студент васкамасăр утса пыраççě.

26-мěш хăнăхтару. Пăнчăсем вырăнне кирлě çěрте тивěçлě сас паллисем çырса тухăр, мěншěн çавăн пек çырмаллине ăнлантарса парăр.

1. Наш загородный участок занимал площадь свыше шести гектар… 2. Поставлен новый электросчетчик на 10 ампер… 3. На нашем курсе учатся несколько якут… и туркмен… 4. Одесская киностудия выпустила ряд научно-популярных фильм…, которые с успехом демонстрируются в клубе юнг… 5. В домашней обстановке, в простой гимнастерке без погон…, молодой человек не производил впечатления строевого офицера. 6. В галантерейном магазине имеется большой выбор чул…к… и нос…к… 7. Начиная с весны ежедневно в нашем буфете можно получить салат из свежих огурцов и помидор… 8. В завещании отец указал, что наследство делится на несколько равных дол… 9. Тускло горели огарки стеариновых свеч… 10. В спальной комнате приятно было ощущать свежесть льняных простын… 11. Вдоль западных побереж… Америки тянется длинная цепь Кордильер… и Анд…

27-мěш хăнăхтару. Çак предложенисенчи скобкăна илнě сăмахсене хăш хисепре каламалла?

1. Ěнерхи митингра çěршер (çын, çынсем) пулчěç. 2. Урамра пÿрт умěнчи тенкел çинче тăватă хěрарăм шăкăл-шăкăл калаçса (ларать, лараççě), вěсенчен иккěшě кăшкăрнă пекех (калаçаççě, калаçать). 3. Пирěн шкул библиотекинче темěн чухлě çěнě (кěнеке, кěнекесем): учебниксем, Илемлe литература произведенийěсем, юрă пуххисем… 4. Пасарти халăх тем тěрлě (чěлхесемпе, чěлхепе) те (калаçать, калаçаççě). 5. Студентсенчен чылайăшě кăçалхи курс ěçěсене вăхăтра çырса (пěтерчěç, пěтерчě). 6. (Модăсен, мода) çурчě умěнче халăх (троллейбуссем, троллейбус) кěтсе тăрать. 7. (Машинăсем, машина) уйрăмěнче двигательсем хăватлăн кěрлеме тытăнчěç, пăрахут пěтěм кěлеткипе чěтрене-чěтрене илчě. 8. Хěвеланăçěнче тупăсем йывăррăн (ухлатни, ухлатнисем) илтěне пуçларěç. 9. Студентсем хушшинче хěрсем ытларах: пěри курс ěçě, тепри сочинени, виççěмěшě çыру (çырать, çыраççě). 10. Кашни тăватă фермăна пěр тракторпа автомашина (тивет, тивеççě).

28-мěш хăнăхтару. Çак предложенисенчи хисеп категорийěпе çыхăннă йăнăшсене юсаса тухăр, унтан предложенисене вырăсла куçарăр та ик чěлхе хушшинчи хисеп категорийěпе çыхăннă уйрăмлăхсене палăртса тухăр.

1. Халě пирěн университетра «пиллěк» паллăпа çеç вěренекенсен йышě çирěм процентран та иртрěç. 2. Вăтам шкулсенче вěренекен ачасен шучěсем çултан çулах чакса пыраççě. 3. Кăçал 200 хуçалăх тěш тырă туса илеççě, 103 хуçалăх выльăх-чěрлěх ěрчетеççě. 4. Сахал çěр лаптăкěсем уйăрса панă фермерсем те хальлěхе чылай-ха. 5. Пирěн ушкăнри пěр студент та экзаменра вырăс литературипе «пиллěк» паллă илеймерěç. 6. Пирěнтен кашниех хăйěн пурнăçěнчи вырăнне тупма ěмěтленеççě. 7. Тěрěссипе каласан, халě нумайăшěсем ěç укçи сахал илеççě. 8. Нумай пулмасть вунă студент хăй республикăри йěлтěрçěсен ăмăртăвне хутшăнасси çинчен пěлтерчěç. 9. Ирхине ашшěпе ывăлěсем хăйěн çулěпе малалла васкарěç. 10. Практикăра эпě пурě алă урок ирттертěм: вун ултă зачет урокěсем, вăтăр тăватă ахаль уроксем. 11. Пурнăç тěллевě… Кашни çынçак сăмахсене тěрлěрен ăнланать, кашни çыншăн унăн пěлтерěшě урăхла: пěрисемшěн вăл – пуясси, теприсемшěн – качча кайса çемье çавăрасси. 12. Кашни хěрарăм мěн авалтан хăйěн пепкине тěрěс-тěкел, ăслă-тăнлă, çирěп сывлăхлă, патшалăха юрăхлă çын пултăр тесе пăхса ÿстереççě. 13. Пěри тепринчен лайăхрах, ăслăрах, ěçченрех пулччăр. 14. Мěнле кăна çынсене тěл пулмастăн-ши çул çьренě чухне… 15. – Аван… Питě аван… Калăр-ха, миçе сехетре таврăнтăн паян шоссе хěрринчен? 16. Эпě Сашăпа паян театра кайма калаçса татăлтăмăр. 17. Калăр-ха, кам ухмаххи хěтěхлет сана ун пек иртěхме? 18. Пěр вăхăт пирěнтен пěри те чěнмерěмěр, вырăнтан та хускалмарăмăр. 19. Учитель ачасене хут листисем салатса парса хăйне килěшекен професси çинчен çырма хушрě. 20. Ун пичě çине харăсах темиçе тумлам сирпěнчěç.

29-мěш хăнăхтару. Вырăс чěлхинчи çак сăмахсене пěрреллě тата нумайлă хисепре падеж тăрăх вěçлěр: дверь, сапер, минер, гусар, драгун, лектор, профессор, лоскут, тормоз, штабель, крейсер, токарь, сын, лопата. Унтан чăваш чěлхине йышăннă сăмахсене (сапер, минер) падеж тăрăх вěçлěр.

30-мěш хăнăхтару. Пăнчăсем вырăнне кирлě çěрте тивěçлě саспаллисем çырса тухăр; япала ячěсен ку е леш хисеп тата падеж формине мěншěн суйласа илнине ăнлантарса парăр.

1. Нужно воспитывать в студентах правильн… отношени... друг к другу и к преподавателям. 2. Для предупреждения пожар… при исползовании керосинового или свечного освещения необходимо соблюдать противопожарный режим. 3. Термины являются смысловым ядром специального языка и передают основн… содержательн… информац… 4. Норма в терминологии должна не противоречить, а соответствовать норм… общекультурных языков, в то же время существу… и особ… требовани…, котор… предъявля… к термин… 5. Оценка существования дублет… в терминологии определяется в каждом конкретном случае услови… функционирования терминосистемы. 6. Систематичность терминологии базируется на классификац… поняти…, исходя из котор… выделя… необходим…, включаем… термин. 7. Низкая культура отдельных людей отрицательно сказывается на их обществен… жизн… 8. Мы обладаем несметн… музейн… богатств… 9. Статистика говорит, что у нас сегодня смертность превзошла рождаемост… 10. Без экономической самостоятельности масс никак… демократи… у нас никогда не будет.

31-мěш хăнăхтару. Çак предложенисене чăвашла куçарăр та, ик чěлхери падеж формисене пěр-пěринпе танлаштарса, вěсен уйрăмлăхěсене палăртăр.

1. Отбор языковых средств пронизывает всю жизнь языка, составляет одну из сторон его непосредственного функционирования. 2. Теория художественной речи является одним из важных отделов стилистики. 3. Бригадир ежедневно отмечает в табеле выполненную членами бригады работу. 4. Пассажирский поезд неслышно подошел на первый путь и остановился. 5. Солнце еще не успело подняться, но на перроне было оживленно и людно. 6. Держа в руках небольшой черный кожаный чемодан, он не спеша спустился по ступенькам вагона и вдохнул свежий утренний воздух. 7. Он очень медленно прошел по перрону к выходу в город. 8. По приговору революционного суда в конце года чекистами был расстрелян полковник Апполонов. 9. В одну из ночей ему удалось пробраться в Саратов и вывезти в Ташкент жену и семилетнюю дочурку. 10. Катерина все хлопотала и хлопотала над столом, переставляла закуски, разглаживала и без того гладкую скатерть.

32-мěш хăнăхтару. Скобкăри сăмахсене кирлě формăна лартса çырăр.

1. Лицо незнакомки было закрыто (вуаль). 2. Если бы не бдительность стрелочника, поезд неизбежно сошел бы с (рельсы). 3. Большим успехом пользовалась промышленная выставка, организованная в (Познань). 4. При окончательной подготовке рукописи к набору в нее был внесен ряд (коррективы). 5. Неподалеку от (домишко) проходила асфальтированная дорога. 6. Вдоль главной аллеи зоопарка тянется ряд (вольеры) с животными и птицами. 7. Станция железной дороги находится в (полкилометра) от деревни. 8. Вечером мы пойдем в гости к (Василенко), это наши хорошие знакомые.