Полезное:
Как сделать разговор полезным и приятным
Как сделать объемную звезду своими руками
Как сделать то, что делать не хочется?
Как сделать погремушку
Как сделать так чтобы женщины сами знакомились с вами
Как сделать идею коммерческой
Как сделать хорошую растяжку ног?
Как сделать наш разум здоровым?
Как сделать, чтобы люди обманывали меньше
Вопрос 4. Как сделать так, чтобы вас уважали и ценили?
Как сделать лучше себе и другим людям
Как сделать свидание интересным?
Категории:
АрхитектураАстрономияБиологияГеографияГеологияИнформатикаИскусствоИсторияКулинарияКультураМаркетингМатематикаМедицинаМенеджментОхрана трудаПравоПроизводствоПсихологияРелигияСоциологияСпортТехникаФизикаФилософияХимияЭкологияЭкономикаЭлектроника
Алматы облысы, Ескелді би ауданының табиғи-климаттық жағдайы және топырағы
|
|
Ескелді ауданы Алматы облысының оңтүстік шығысында орналасқан. Солтүстігінде Ақсу ауданымен, шығысында Қ.Қ.Р. Оңтүстігінде Көксу ауданымен шектеседі. Батысында Қаратал ауданымен. Ескелді ауданының жер көлемі 701,67 мың га. Қалық паркі немесе қорықтар біздің ауданда жоқ, аумақта Қаратал өзені ағып өтеді де Балқаш көліне құйады. Әкімшілік орталығы Қарабұлақ кентінде, Талдықорған қаласынан 16 шақырым жерде орналасқан, темір жол және авто көлік жолы қатынасады.
Ескелді ауданының жерлерінің жер қыртысы уш қабаттан құралады:
1. Биік қабат, хребет Жонғар Ала-тауы.
2. Биік қабатқа дейінгі.
3. Талдықорған аумағындағы ойпаттар.
Жоңғар Алатауының жотасы ауданның шығыс аймағында. Солтүстік жақ қыры өте тік және қиялау баспалдақ сияқты тік орналасқан. Көксу өзені жотаны екіге бөліп тастаған, екі жотада үлкен болып солтүстік және оңтүстік болып орналасқан. Ескелді ауданының жері негізгі солтүстік басы жотаны алып жатыр. Ең биік жотасы солтүстік жотаның өткелінде. Демекпе шыңының биіктігі 4054 м. шығыстан батыс бағытына жота аласа болып келеді және жан жаққа бағытталған негізгі солтүстік жотасы кіші жоталарға ұласады. Арасан, Жаман- Көл, Қаратау және басқа жоталарға бөлінген, теңіз биіктігінен 3500-3800 м. орналасқан. Одан басқа тау жоталарының арасында аласа тау жоталары кездеседі биіктігі 200 м. дейін. Осы аласа жоталар арасында үлкен және кіші өзендер бастау алады, өзен бойына қалың өсімдіктер өседі. Осы айтылған жерлерге жазғы мал жайылымдық жерлер де кіреді.
Климат
Ескелді ауданының табиғи климатын төрт жағдайға бөлуге болады.
1. Биік таулардағы жайылымды жерлер.
2.Таулы аймақта бақ, ет және сүт, мал және кортоп өнімдерін шығарады.
3. Таулы жазық жерлерде астық, бақ, көкеніс өсіреді.
4. Суғармалы тегіс және құрғақ жерлер.
Таудағы жайылымдар Ескелді ауданының шығыс жағалауында орналасқан. Ауа райының тәулік бойғысы 15°С. Жаз мезгілінде ауа райы ыстық және құрғақ болады. Орта есеппен алғанда жылдық тепературасы 7,5 °С құрайды, жоғарғы температурасы 30-35°С, төменгісі 19-20° С.
Бұл аймақта жазда мал жайылымы болады. Таулы аймақта мал және сүт, ет, картоп, бақ өнімдері өндіріледі. Мұхит денгейінен 1000-1500 м биіктікте орналасқан.
Көктемгі үсік мамыр айының бас кезінде тоқтайды, ал күзгі үсік қыркүйек айының үшінші он күндігінде немесе қазан айының бас кезінде болады.Орта есеппен алғанда қардың қалыңдығы 15-20 см аспайды. Биылғы жылы таулы аймақтағы астық дақылдарының, алма бақтарының дамуы жақсы болды. Негізгі аймағы батысқа қарай орналасқан, солтүстік батысы аудан аумағы.
Бұл аймақта ылғал бір қалыпты.
Топырақ
Ауданда бес зоналық белдеуден тұрады:
1. Ең биік шыңы қарлы, мұзды аймақтан орналасқан. Мұхит денгейінен 3500 м. жоғары орналасқан.
2. Таудың төменгі жағы мал жайылымына арналған, таулы жазық жерлер.
3. Таулы орманды жерлері 1500-2000 м. жерлерде ауытқып тұрады. Астық дақылдарын отырғызу үшін қара топырақты қолданысқа пайдаланады.
4. Таулы далалы аймақтарында сұр топырақ.
5. Шөлді аймақтағы топырақ негізінен жайылымды жерлерге қолданады.
Табиғи-климаттық жағдайы
Алматы облысы негізінен Қазақстанның оңтүстік –шығысында орналасқан, таулы –жазық жерлерде абсолюттік биіктігі 720 м. белгіленген. Климаты тез ауыспалы жазы-ыстық, қысы –суық, күндізгі және түнгі температураның көп айырмашылығы бар. Метерологиялық жағдайы ауа ылғалдылығының аз болуы және жаңбырдың аз жауына байланысты мінезделеді.. Аязсыз кезең бес айға созылады. Жылдық жауынның түсуі орташа есеппен алғанда 250-360 мм ауытқып тұрады. Ең төменгі ауаның ылғалдылығы шілде, тамыз айларында болады, топырақтың және ауаның құрғақшылығы осы кезеңде байқалды. Ерте көктемде көп мөлшерде жауған жауын ауылшаруашылық дақылдарының өсуіне және дамуына қолайлы жағдай тигізеді.
Агрометрологиялық сипаттама, ауа райы жағдайының зиянкестерге, ауруларға және арам шөптердің дамуына ықпал етуі
2013 жылдың қазан айында орташа айлық температурасы +16,5ºС құрады, күндізгі ауа температурасы +19 ºС аралығында болды, ал түнгі уақытындағы ауа температурасы +10 ºС. Ауа ылғалдығы 20-56% кұрады.Жалпы қазан айы күздік астықтарға қолайлы болды.
Қараша айына есеп беретін болсақ, түн суық, ал күндіз салқын болды. Ауа температурасының төмендегені –8 ºС түнгі уақытта, күндізгі +17 ºС, ал орташа айлық ауа температурасы +17 ºС болды. Ауаның ылғалдылығы 8- 56 құрады. Жалпы қараша айы суық болды.
Желтоқсан айына сипаттама беретін болсақ, орташа айлық температурасы -1,5ºС құрады. Күндізгі ауа температурасы+3 ºС болды, ал түнгі ауа температурасы -7ºС құрады.Соққан желдің айлық мөлшері 5,1 м/сек болды.Желтоқсан айында жауған қардың айлық мөлшері 24,5 мм болды.
2014 жылдың Қаңтар айын сипаттайтын болсақ, орташа айлық температурасы -5 ºС -19,5 ºС құрады. Күндізгі ауа температурасы +3 ºС-19 ºС, ал түнгі ауа температурасы -4 ºС-23 ºСмөлшеріндеболды.Қаңтар айында қар мол жауды, айлық мөлшері 24,5мм болды.
Ақпан айының бірінші онкүндігінде түн суық, ал күндіз көбінесе жылы болды. Екінші-үшінші онкүндігі жауын- шашынды болды. Айлық мөлшері 155,0 мм. Орташа тәуліктік температурасы -18,5 ºС, күндізгі ауа температурасы -7 ºС, ал түнгі ауа температурасы -20ºС.
Наурыз айын сипаттайтын болсақ, күн ашық, жауын шашынды аздап қар жауды. Орташа тәуліктік температурасы -2,5ºС болды, күндізгі ауа температурасы +25,4 ºС, түнгі ауа температурасы -1,8ºС. Ауа ылғалдылығы 51-94%.
Жалпы Сәуір айы қар аралас жаңбырлы, ызғарлы желімен және түнгі төменгі температурасымен ауыл шаруашылық дақылдарымен қатар олардың зиянкестерінің дамуын кешеулдетті.22-ші сәуір саяқ шегірткелердің бірінші жастағы балаңқұттары шықты. Күндізгі ауа температурасы +1 ºС +25 ºС, ал түнде -3ºС +12 ºС. Орташа тәуліктік ауа температурасы -1 ºС +16 ºС. Ауаның ылғалдылығы 21-54%.
Мамыр айының бірінші-екінші онкүндігі күн ыстық болды, 14-ші мамырда итальяндық прустың бірінші жастағы балаңқұрттары шықты. Мамыр айының үшінші онкүндігі гельминтоспориоз ауруының таралуы мен дамуы. Күндізгі ауа температурасы +29ºС, ал түнде +17 ºС. Орташа тәуліктік температурасы +23ºС.
Маусым айында температураның жоғарлағаны байқалды, түнгі температура +14+20°С, ал күндізгі уақыттың жоғары температурасы +30+36°С. Ауыл шаруашылық дақылдарының дамуына қолайсыз болды, ауа ылғалдылығы 28-34% құрады. Осы айда жауын-шашын болғаныменол 22 маусымда түнгі уақытта нөсерлі жауып өтті бір түнде 30,7мм, жалпы бұл айда 35,6 мм жауды. Ал айдың басынан жауын-шашын болмады күндізгі уақыттағы ыстық жерді қатты кептіріп жіберді, сондықтан ауада және жерде ылғалдылықтың тапшы болғаны байқалды. Айдың орташа тәуліктік ауа температурасы 23,2°С. Желдің бағыты шығыстан және солтүстіктен жылдамдығы 3-7 м\сек. болып тұрды.
Осы айда көптеген зиянкестердің даму фазалары ұлғайа түсті, мысалы: итальяндық прустың 4-5 жастағы балаңқұрттарына химиялық өңдеу жұмыстары жүргізілді. Күздік және астық дақылдарда ақ ұнтақ, алма бақта қотыр, майбұршақта бактериоз ауруларының таралуы мен дамуына қолайсыз жағдай туғызды.
Шілде айы ыстық та құрғақ болды. Жауын- шашын жауған жоқ. Күндізгі уақытта температураның +30+40°С, ал түнгі уақытта +18+25°С болып жоғарлады. Айдың орташа ауа температурасы +26,4°С құрады. Осы кезеңде көптеген зиянкестер жақсы дамыды олардың екінші ұрпағының дамуына ауа райы қолайлы болды. Орташа ауа ылғалдығы 20-41% құрады. Айдың аяғында жаздық дәнді дақылдар оруы науқаны басталды.
Тамыз айы да құрғақ болды. Күндіз ыстық 25-34°С, ал түнгі ауа температурасы +15+20°С құрады, айдың орташа температурасы 24,5°С болды. Желдің бағыты шығыс пен солтүстіктен болды жылдамдығы 3-5 м\сек.
Тамыз айында итальяндық шегіртке шағылысып жұмыртқаларын күбіршіктелерге салуы аяқталды. Астық дәнді-дақылдарының зиянкестері қыстауға кетті. Қазіргі кезде алма жеміс жемірінің 2-ші ұрпағының 3-4 жастағы жұлдызқұрттары алма бақтарда зиян келтірді.
Қыркүйек айында, ауа температурасы төмендеп түн суық, күндіз жылы болды. 27-28 қыркүйек жаңбыр жауды. Орташа айлық температурасы +19,5°С аралығында болды. Күндізгі ауа температурасы +30°С, ал түнгі ауа температурасы +11 болды. Ауа ылғалдылығы 17-42% құрады (кесте 1).
1кесте
Алматы облысындағы бидайдың вегетациялық кезеңдегі ауа-райы жағдайы, 2013-2014 жж.
| Декада | Ауаның орташа температурасы | Жауын-шашын, «мм» | ||||
| факт | Орта ша көп жыл дық | Норма дан ауытқу | факт | Орташа көп жылдық | Норма дан ауытқу | |
| Сәуір –Тамыз, 2013 | ||||||
| Сәуір | 16,1 | 10,4 | 5,7 | 45,2 | 56,5 | -11,3 |
| Мамыр | 18,6 | 16,4 | 2,2 | 68,9 | 61,6 | 7,3 |
| Маусым | 21,0 | 21,2 | -0,2 | 130,3 | 53,9 | 76,4 |
| Шілде | 25,9 | 24,1 | 1,8 | 8,6 | 26,6 | 18,0 |
| Тамыз | 24,7 | 22,1 | 2,6 | - | 21,2 | -21,2 |
| Қыркүйек, 2013 | ||||||
| I декада | 17,0 | 18,8 | -1,8 | - | 4,4 | 4,4 |
| II декада | 15,4 | 16,5 | -1,1 | 0,6 | 6,1 | -5,5 |
| III декада | 15,6 | 12,8 | 2,8 | - | 5,4 | 5,4 |
| Орташа айлық | 16,0 | 16,0 | 0,6 | 15,9 | -15,3 | |
| Қазан, 2013 | ||||||
| I декада | 13,3 | 11,5 | 1,8 | 0,7 | 8,1 | -7,4 |
| II декада | 11,3 | 7,8 | 3,5 | 8,2 | 11,3 | -3,1 |
| III декада | 10,2 | 5,0 | 5,2 | - | 9,7 | 9,7 |
| Орташа айлық | 11,6 | 8,3 | 3,3 | 8,9 | 29,1 | -20,2 |
| Қараша, 2013 | ||||||
| I декада | 7,1 | 2,0 | 5,1 | 7,3 | 11,1 | -3,8 |
| II декада | 0,8 | -1,0 | -0,2 | 42,6 | 9,8 | 32,8 |
| III декада | -7,7 | -3,6 | -11,3 | 8,4 | 9,2 | -0,8 |
| Орташа айлық | 0,1 | -0,9 | -0,8 | 58,3 | 30,1 | 28,2 |
| Желтоқсан, 2013 | ||||||
| I декада | -10,3 | -4,4 | 5,9 | 83,0 | 9,6 | 73,4 |
| II декада | -15,7 | -8,6 | 7,1 | 24,2 | 10,1 | 14,1 |
| III декада | -15,3 | -10,5 | 4,8 | 3,1 | 9,4 | -6,3 |
| Орташа айлық | -13,8 | -7,8 | 6,0 | 110,3 | 29,1 | 81,2 |
| Қаңтар, 2014 | ||||||
| I декада | -11,6 | -11,3 | 0,3 | 5,7 | 5,2 | 0,5 |
| II декада | -10,8 | -11,6 | -0,8 | 6,9 | 5,8 | 1,1 |
| III декада | -6,4 | -9,5 | -3,1 | 50,7 | 12,9 | 41,9 |
| Орташа айлық | -9,6 | -10,8 | -1,2 | 63,3 | 24,5 | 43,5 |
| Ақпан, 2014 | ||||||
| I декада | -8,9 | -9,3 | -0,4 | 7,9 | 8,4 | -0,5 |
| II декада | -11,4 | -9,2 | 2,2 | 4,6 | 73,5 | -3,2 |
| III декада | -6,2 | -7,0 | -0,8 | 2,7 | 73,1 | -3,0 |
| Орташа айлық | -8,8 | -8,5 | 0,3 | 15,2 | 155,0 | -6,7 |
| Наурыз, 2014 | ||||||
| I декада | -2,3 | -3,1 | -0,8 | 17,6 | 15,8 | 1,8 |
| II декада | 3,0 | 0,8 | 2,2 | - | 13,0 | -13,0 |
| III декада | 10,6 | 4,2 | 6,4 | 38,5 | 20,0 | 18,5 |
| Орташа айлық | 3,8 | 0.7 | 3,1 | 56,1 | 48,8 | 7,3 |
| Сәуір, 2014 | ||||||
| I декада | 13,2 | 7,9 | 2,3 | 16,4 | 16,4 | 34,6 |
| II декада | 15,7 | 17,9 | 1,8 | 21,6 | 21,6 | 21,3 |
| III декада | 17,0 | 12,2 | 1,8 | 18,4 | 18,4 | 2,2 |
| Орташа айлық | 15,3 | 10,4 | 1,9 | 56,5 | 56,5 | 58,1 |
| Мамыр, 2014 | ||||||
| I декада | 15,5 | 21,8 | -0,3 | 2,1 | 10,7 | 9,4 |
| II декада | 18,0 | 23,0 | 2,0 | 10,4 | 2,7 | 1,7 |
| III декада | 17,2 | 25,4 | -0,2 | 12,2 | 22,2 | 8,0 |
| Орташа айлық | 16,9 | 23,4 | 0,5 | 24,7 | 34,6 | 19,1 |
| Маусым, 2014 | ||||||
| I декада | 21,9 | 20,3 | 1,6 | 9,1 | 9,4 | 34,7 |
| II декада | 18,7 | 21,2 | -2,5 | 18,5 | 12,1 | 2,4 |
| III декада | 23,2 | 22,1 | 1,1 | 3,17 | 14,1 | -9,0 |
| Орташа айлық | 21,3 | 21,2 | 0,1 | 30,77 | 35,6 | 28,1 |
| Шілде, 2014 | ||||||
| I декада | 22,9 | 23,5 | -0,6 | 5,6 | 10,8 | -5,2 |
| II декада | 27,5 | 23,7 | 0,8 | 7,1 | 8,8 | -1,7 |
| III декада | 29,4 | 25,0 | 2,4 | 29,7 | 7,0 | 22,7 |
| Орташа айлық | 26,6 | 24,1 | 0,8 | 42,4 | 26,6 | 15,8 |
Date: 2015-09-20; view: 1910; Нарушение авторских прав