Главная Случайная страница


Полезное:

Как сделать разговор полезным и приятным Как сделать объемную звезду своими руками Как сделать то, что делать не хочется? Как сделать погремушку Как сделать так чтобы женщины сами знакомились с вами Как сделать идею коммерческой Как сделать хорошую растяжку ног? Как сделать наш разум здоровым? Как сделать, чтобы люди обманывали меньше Вопрос 4. Как сделать так, чтобы вас уважали и ценили? Как сделать лучше себе и другим людям Как сделать свидание интересным?


Категории:

АрхитектураАстрономияБиологияГеографияГеологияИнформатикаИскусствоИсторияКулинарияКультураМаркетингМатематикаМедицинаМенеджментОхрана трудаПравоПроизводствоПсихологияРелигияСоциологияСпортТехникаФизикаФилософияХимияЭкологияЭкономикаЭлектроника






Тақырыбы ,Ішкі сөлініс бездері және жас ерекшеліктері





 

Мақсаты: І шкі сөлініс бездерінің қызметін және олар бөліп шығаратын гормондардың маңызын білу,әдістерін білу. Гормондардың жасалуы ағзалар қажетіне және қоршаған орта жағдайларына тікелей қандай байланысы бар екенін білу.

Жоспары:

1.Ішкі сөлініс бездерінің гормондары

2.Гормондардың әсер ету жолдары мен механизмі

3.Ішкі сөлініс бездерін зерттеу әдістері.

4.Гипоталамус- гипофиздік жүйе

5.Гипофиз физиологиялық әсерлері

Адам денесіндегі көптеген клеткалар (жалпы саны 100 трилионнан астам) арнаулы тканьдер, мүшелер және жүйелердің дағдылы қызметі, олардың өзара және сыртқы ортамен өте күрделі қарым-қатынасы жүйке және гуморальды жолмен реттелуі арқылы іске асады.

Денедегі барлық құрылымыдар арасында үздіксіз, уақыт және кеңестік тәртібімен түрлі жолдар мен механизмдер арқылы үнемі кең көлемде мәлімет алмасу жүріп отырады. Бұл мәліметтер гуморальдық жолмен (қан, лимфа, тканьаралық сұйықтық) жүреді. Оларға кодталған электрлік жүйке серпіністері немесе қарапайым және күрделі химиялық заттар, көбінесе мәліметтік макромолекулалар арқылы келеді.

Функциялардың (қызметтердің) гуморальды реттелуінде маңызды ролді ішкі сөлініс бездері, яғни эндокриндік бездер атқарады. Олар организм ішкі ортасына арнаулы биологиялық белсенді заттарды бөліп шығарады. Ішкі секреция бездері жасап шығарған заттар гормон деген атаура ие болды.Гипофизбен гипоталамустың арасындағы жүйкелік – гуморальдық байланыс екеуінің атқаратын қызметтерінің бір екенін дәлелдейді. Гипоталамус жүйке жүйесінің бір бөлігі. Мұнда жүйкелік реттеу эндркриндік реттеуге ауысады. Гипофиз- мидың түп жағындағы түрік ершігінде орналасқан, салмағы 0,5- 0,6 г, алдыңғы,ортаңғы, артқы бөліктерден тұрады. Алдыңғысы – аденогипофиз, ортаңғысы – меланогипофиз, артқысы нейрогипофиз деп аталады. Құрылысы мен қызметі жағынан әртүрлі.

Қалқанша без – Мойын аймағында кеңірдектің алдында орналасқан қалқанша без – ірі без. Ересек адамдарда салмағы 20-30 грамм, Балаларда (2 жас) 1,5 – 2 гр. Қартайғанда басқа бездер сияқты ол да көлемі кішірейеді. Эпителий клеткалары құрамында иод бар гормондарды түзеді. Бұлар трийодтиронин, тетрайодтиронин немесе тироксин. Олар белокпен қосылып иодтиреоглобулин деген тұтқыр коллоидты зат түзейді.

Эндокриндік бездердің сөлін шығаратын өзегі жоқ, без клеткалары қан және лимфа капиллярымен өте жиі торланған, сондықтан өзегі бар, әрі ол өзек белгілі бір ағзаға ашылып, өз өнімдерін сол мүшеге шығарады.

Ішкі секреция бездеріне гипофиз, эпифиз, қалқанша, қалқансерік бездері, айырша без, бүйрекүсті, ұйқы және жыныс бездері жатады. Соңғы екеуі аралас секрециялы бездер.

Ішкі сөлініс бездеріне плацентаны (бала жолдасы) да жатқызады. Екіқабат (жүкті) әйел организмінде бала жолдасы бірқатар гормондар бөліп шығарады - эстроген, прогестерон және гонодотропин. Ішкі секреция бездерімен гипоталамус құрылымымен және қызметімен тығыз байланыста болады. Оның ядроларының (кейбір жүйке клеткаларының) нейросекрециясы бар, яғни гипофиздің артқы бөлігіне түсетін немесе гипофиздің алдыңғы бөлігінің қан тамырларына тікелей келетін және аденогипофиздің клеткалар қызметіне әсер ететін биологиялық белсенді заттар бөліп шығаратыны аңықталған. Бұлардан басқа ішкі секреция бездеріне бірқатар заттар бөліп шығарады. Атап айтқанда, ренин, гастрин, секретин, панкреозимин, энтерогастрин, энтерогастрон, эритропоэтин т.б.

Гормон арқылы зат алмасу, өсу, даму процестері реттеледі. Гормон көбеюге де әсерін тигізеді. Гормондар қан мен лимфа тамырларына еніп барлық тканьдерге ағзаларға және бүкіл денеге әсер ете алады:

1) метоболикалық – зат алмасу процестерінің әртүрлі жағдайларына, жиілігіне әсері;

2) морфогенетикалық – конформациялық құрылымдық процестерге ажырату әсері;

3) кинетикалық – қызмет орындаушы ағзалардың белсенділігіне және оларды қызметке қосуға немесе тежеуші факторларға әсері;

4) корригиялық тканьдер мен ағзалар қызметінің қарқынын өзгертуге әсері (жоғарылату, төмендету, жылдамдату тездету, бәсеңдету қозғалыстары).

Адам және жоғары сатыдағы жануарлардың гормондарын, химиялық құрылым ұқсастығын, физика-химиялық, биологиялық қасиеттерінің ортақтығын негізге ала отырып, 3 класқа бөледі:

1. Белоктық – пептидті қосылымдар (инсулин, глюкогон, соматропин т.б.);

2. Стереоидтар (бүйрекүсті безі қабығының және жыныс бездері гормондары);

3. Амин қышқылының туындылары (тироксин, катехоламиндер - адреналин, норадреналин). Гормондардың биосинтезі арнайы эндокриндік клеткалардың генетикалық аппаратында жоспарланған, сондықтан ішкі сөлініс бездерінің әрқайсысы тек белгілі бір гормондарды жасап шығарады. Организм ішкі сұйықтық ортасына өткен гормондардың белгілі бір мөлшері бос қалпында, ал шамалысы қан плазмасы белоктарымен қосылған күйде болады.

Гормондардың әсер ету механизмі өте күрдеі және биохимиялық тұрғыдан жан-жақты қарастырылған. Белгілі бір гормонның қажеттілігі артса, гормон – белок кешені ыдырап, гормонның бос түрі пайда болады. Байланысқан гормондар қор болып табылады, керек уақытта тез әрі жеңіл пайдаланылады. Белок тасушымен байланысқан гормон ферменттердің әсерінен ыдырап, бүйрек арқылы несеппен шығарылмай денеде сақталады.

Гормондар қан ағысына ілесіп барлық тканьдер мен ағзаларға жеткенімен белгілі бір гормонды қабылдауға дағдыланған, әрі клетканың мембрана құрылымында орналасқан арнайы гормондар рецепторлары бар, олар тек белгілі бір ткань мен ағзаға ғана әсер етеді. Оларды нысана тканьдер деп атайды. Клеткалық рецептор арнайы белок болып келеді, оның молекуласының белгілі бір бөлігі гормон молекуласының белгілі бір фрагментіне сәйкес келеді. Бұл сигналды қабылдауды, яғни гормон мен клетканың өзара қарым-қатынасын қамтамасыз етеді. Егер берілген гормонды қабылдайтын рецептор болмаса, клетка гормонмен қарым-қатынасқа түспейді, яғни оны танымайды.

Белоктық және пептидті гормондардың рецепторлары клетканың цитоплазмалық мембранасында орналасқан. Бұл топтағы гормондар өз рецепторларымен қарым-қатынасқа түскенде аденилатциклаза ферментінің активтенуі жүреді. Оның әсерінен клеткада циклдік 31, 51 – аденозинмонофосфат (ЦАМФ) пайда болады.

Өзбетімен дайындалуға сұрақтар:

 

1.Гормондар қандай сөздің мағынасын білдіреді?

2.Гормондардың қандай түрлері бар, олардың атқаратын қызметі?

3. Гормондар қан мен лимфа тамырларына еніп барлық тканьдерге ағзаларға және бүкіл денеге әсер ете алады, қалайша?

4. Белоктық және пептидті гормондардың рецепторлары клетканың қай мембранасында орналасқан?

5.Адам және жоғары сатыдағы жануарлардың гормондарын, химиялық құрылым ұқсастығын, физика-химиялық, биологиялық қасиеттерінің ортақтығын негізге ала отырып, қанша класқа бөледі және қалай аталады?

6. Гипофиз қайда орналасқан?

7. Қалқанша без қайда орналасқан және гормондары қалай деп аталынады?

 

Дәріс №25-26

Date: 2016-11-17; view: 900; Нарушение авторских прав; Помощь в написании работы --> СЮДА...



mydocx.ru - 2015-2024 year. (0.006 sec.) Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав - Пожаловаться на публикацию