Практикалық сабақтарды өткізуге арналған әдістемелік құрал

№1 ТАҚЫРЫП: Кіріспе. Балалар мен жасөспірімдер организмнің өсуі мен дамуының жалпы заңдылықтары.

САБАҚ МАҚСАТЫ: Оқушылар денесінің өсуі мен денсаулық жағдайын бағалауды үйрену және алынған мәліметтерді оқушылардың оқу үлгеріміне және мінез-құлқына тигізетін себептерді анықтау барысында қолдана білу.

СҰРАҚТАР:

1. Тірі организмнің өсуі мен дамуы туралы түсінік.

2. Адам организмінің өсуі мен дамуының өзіне тән ерекшеліктері.

3. Өсу және дамудың біркелкі еместігі, даму гормониясы және гетерохронизм.

4. Акселерация туралы түсінік. Акселерация теориялары.

5. Дене өсуін зерттеу методикалары және оны бағалау.

6. Жас шақтарын кезеңге бөлудің негізгі принциптері.

ТАПСЫРУ ФОРМАСЫ: жазбаша есеп.

ТӘЖІРИБЕГЕ ҚАЖЕТТІ ЖАБДЫҚТАР: Бойды өлшеуіш (ростомер), медициналық таразы, сантиметрлік лента, спирометр, қол динамометрі, спирт, мақта.

ЖҰМЫС БАРЫСЫ:

1. Дене ұзындығын өлшеу (тура бой).

2. Дене салмағын өлшеу.

3. Кеуде клеткасы аумағын өлшеу: тыныштықта және тыныс шығарған кезде.

4. Өкпенің тіршілік сыйымдылығын өлшеу.

5. Қол басының сығу күшін өлшеу (оң және сол қолдың).

2- тәжірибе. Тексерілетін адамның өсуін бағалау.

А) Антропометриялық зерттеу барысында алынған мәліметтерді сол жастағы балалар денесінің өсуінің орташа көрсеткіштерімен салыстыру.

В) Барлық есептеулерді жүргізу. Тиісті мәліметтерді антропометриялық таблицаға енгізу және дененің өсу пішінін анықтау.

Кесте 2.

Кесте 2.

1-сурет. 13 жастағы оқушы денесінің өсу профилі.

Өлшеулер нәтижесі оқушы денесінің өсуі кең норманың шегінде деп санауға негіз болады, басқаша айтқанда, ол қалыпты дамуда. Бірақ болашақ ұстаз оқушы денесінің өсуін жан-жақты бағалау үшын оның денсаулық жағдайын жақсылап тексеру қажет.

Мектеп оқушыларының денесінің өсуі мен денсаулық жағдайын сипаттау.

Адамның бойын тиісті өлшеуішпен анықтайды, дене салмағы медициналық таразымен өлшенеді, көкірек клеткасы сантиметрлік лентамен өлшенеді. өлшеу методикасы «Мектеп гигиенасы» оқулығында айтылған.

Әрбір тапсырманы орындаудағы келесі кезең – жиналған материалды талдау. Тап осы жағдайы бой, дене салмағы және көкірек клеткасы дамуының көрсеткіштерін №1 табл. Көрсеткіштерімен салыстыру. Табылған айырманы сигмаға (С) бөлу керек. Егер бөлінді 1-ден жоғары немесе төмен болмаса, онда дененің өсуі норманың шегінде деп есептейміз: егер бөлінді 1,2- нің маңында болса, онда дененің өсуі нормадан жоғарғы не төмен, ал 3-тің маңында болса, онда дененің өсуі жақсы немесе төмен деп жіктеледі.

Былай деп ұйғарайық: оқушы К.13 жаста, бойы 148,3 см, салмағы 42,3 кг, көкірек клеткасының шеңбері 69,5 см (тыныштық жағдайда). Бұл жасқа лайықты орташа көрсеткіштер (немесе стандарттардың орташа шамасы - М), тиісінше -144,8 см (С-7,9), 36,4 (С-5,9), 99,5 (с-4,3). Анықталған шама мен орташа шаманың айырмасы - 148,3-144,8 см +3,5 (оң таңба, себебі бойдың анықталған шамасы орташа шамадан көп).

Табылған айырманы сигмаға бөлеміз С (3,5:7,9) 10,44, сонан соң бөліндінің шамасын таблицаға түсіріп, нүктесін табамыз. Осы сияқты есептеу дене салмағы мен көкірек клеткасының шеңбері бойынша жүргізіледі.

Салмақ: 42,3 кг - 36,4 кг 5,9 кг. С 5,9: 5,9 +1.

Көкірек клеткасының шеңбері: 69,5 - 69,5 0. С 0:4,3 0

Егер анықталған шама орташа шамадан аз болғанда, олардың айырмасы теріс (-) таңбамен белгіленеді. Анықталған мәліметтерді антропометриялық карточкаға түсіру және табылған нүктелерді сызықпен қосып дененің өсу профилін Мартиннің методы бойыншы анықтаймыз.

ҚОРЫТЫНДЫ:

Әдебиеттер: А. Г. Хрипкова, М. В. Антропова, Д. А. Фарбер «Возрастная физиология и школьная гигиена». М., 1990 ж.

С. Жұмабаев. «Жасерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы» А., 1991 ж.

№2 ТАҚЫРЫП: Жүйке жүйесінің физиологиясы. Адамның проприорецепті тізе рефлексін анықтау.

МАҚСАТЫ: Адам тізе және ахилл рефлексін туғыза алуға үйрену және осы рефлекстердің қарқынына орай тексерілетін адамның қозғыштығын бақылау.

ТӘЖІРИБЕГЕ ҚАЖЕТТІ ЖАБДЫҚТАР: Орындық резинка, балғашық.

СҰРАҚТАР:

1. Жүйке жүйесінің маңызы мен құрылысы.