Хабблдың қайта қаралған реттілігі

1935 жылдан бастап 1953 жылы қайтыс болғанына дейін Хаббл өз жүйесін жақсартумен шұғылданды. Хабблдің ісін оның әріптесі А.Сендидж жалғастырды, ол 1961 жылы Хаббл реттілігін қайта қарап шығуды аяқтады [15].Хабблдың жаңартылған реттілігінің негізгі жаңалықтары:

Линзатәріздігалактикаларкласықосылды(S 0және SB 0).Осыгалактикаларэллипстіктікгалактикаданспиральдыгалактикаларғаөтпеліклассболыптабылады.Оларашық,жақсыкөрініптұратынядросыжәнеазды-көптібіртектідискінемеселинзасы,дискідентысаумақтықадағалайтындиффузиялыққабықшағабатырылғанайқыншекарасыбарлинзасыболуыменсипатталады.Спиральдыбұтақтарыжоқ.

S 0галактикаларыекітипкебөлінеді:

1. S 0(1) — диск пен қабықшада құрылымы жоқ (NGC 1201, NGC 1332);

2. S 0(2)—күңгіртаумақтарменсақинапішіндіқабықшадабасталғанқұрылымғаие.Жанынанқарағанда,сақиналарілмектәріздікөрініптұрады,мұныңөзіосыгалактикалардыСатурнменұқсасетеді(NGC 4459, NGC 4111).Соныменқатар S 0/ a өтпелісыныбыерекшеленіптұрады.Мұндайкластағыгалактикалардақабықшасындатуындапкележатқанспиральдықұрылымдарбайқалады.

SB 0галактикаларындалинзанықиыпөтетінбаркөрініптұрады;кейдекеңәріайқынемес,кейдетаржәнеайқын.Қабықшаныңішіндесақинақалыптасуымүмкін.Хабблосыгалактикаларды3топқабөлді:

1. SB 0 (1) — үлкен, көмескі, құрылымсыз қабықшамен қоршалған, кең және айқын емес бары бар жарық линзалар (NGC 3384, NGC 4203);

2. SB 0 (2) — әлсіз кең бар және қабықшадағы бір сақина (NGC 2859);

3. SB 0 (3) — жақсы көрініп тұратын бар және сақина (NGC 4653, NGC 5101).

Бұрын SBa ретіндеклассификацияланғангалактикалардыңкөпшілігі SB 0класынаөткізілді. SBa класынанықтаубарыншақатаңболабастады:осыкластағыгалактикаларжылтырбарғажәнеәлсіздамыған,қаттыбайланғанспиральдыжеңдергеие.

Қиылысқанспиральдартоптарғабөлінді(SBa және SBb кластарыныңгалактикаларыкірді):Галактикалардыңжеңдерібарқиыпөткенсақинаныңшетіненбасталады(NGC 2217(SBa), NGC 5950(SBb));Галактикалардыңжеңдерібарұштарынанбасталады(NGC 4290(SBa), NGC 6951(SBb));

Сендиджсоныменқатаркәдімгіспиральдардытоптарғабөлді:

1. cпиральды жеңдері сақинаның сыртқы шетінен басталатын галактикалар;

2. cпиральды жеңдері ядродан басталатын галактикалар.

Күрделі,жұлымтәріздіқұрылымғажәнеәлсізайқынядроғаие,төменбеткейліжарқылыбарспиральдыгалактикаларүшінсәйкесреттекәдімгіжәнеқиылысқандарғаарнап Sd және SBd таңбаларыенгізілді.Спиральғаұқсастардыайқындаумүмкінболғандұрысемесгалактикаларүшін Sm таңбасыенгізілді.

1938жылыМүсіншіжәнеПешшоқжұлдыздарынанШеплиашқанергежейліэллипстікгалактикалар [16](dE)класыенгізілді.Осыгалактикаларбеткейлікжарығыныңтымтөменболуынанбасқа,қарапайымэллипстікгалактикалардыңбарлықморфологиялыққасиеттерінеие.

Жалпыалғанда,Хабблреттілігігалактикалардыңалуантүрліқасиеттерінқамтиды:газбентозаңжоқ,жұлдызжасалымыжоқжәнебастықұрамдасбөлігі–ескіжұлдыздаржоқэллипстіктенқұрылымыныңбұзылуынақарайгаз,тозаңжәнежасжұлдыздарүлесіұлғаятүсетінлинзатәріздіжәнеспиральдыгалактикаларарқылытозаңныңмөлшерікөпболуынанжұлдызжасалымыныңжоғарықарқыныорыналатындұрысемесгалактикаларға.Хабблдыңөзіосыреттіліктіэволюциялықреттілікдепатайды,мұныңөзікейінгізерттеулердерасталғанжоқ.

ҚазіргітаңдаХабблреттілігікәсіпқойлартарапынанда,әуесқойастрономдартарапынандагалактикалардыклассификациялауүшінбарыншақажетболыпотыр

1.5 сурет Гершель және Спитцер инфрақызыл телескоптарының мәліметтері бойынша жасалған галактикалардың бүгінгі күнгі классификациясы