Сімдік жамылғысы

Өсімдік– топырақ түзілу процесіне басқа да жағдайларға негіз бола алатын жетекші фактор. Қайсыбір топырақ түзілу процесін өсімдіктің әсерінсіз елестете алмаймыз, онда микро – ағзаларда қатысады.

Шаруашылық көлемінде өсімдіктердің таралуы топырақ жамылғысына, басқа да қолданылатын учаскелердің жағдайына байланысты.

Жыртылған, өңделген жерлерде мәдени өсімдіктер, арамшөптермен жиі ластанатын. Оталатын жерлерде арамшөптерден: дала шырмауығы кездеседі. Тегістей себілген дақылдар арасында негізінен қара сұлы кейде меңдуана, татарский молокан, сирен, қызғылт қаулен, сүттіген өседі.

Ескі тыңайған жерлерде– жауқшеқ, кәдімгі бетеге, селеу, көп мөлшерде жусан, мыңжапырақтар, жалпы айтқанда жауқияқты– жусанды бірлестік кездеседі. Бұл топырақ жамылғысының құрамасына байланысты. Әрбір топыраққа арнайы өсімдік құрамы тән[25].

Қою- каштанды топырақта бетегелі усанды бірлестік байқалады, яғни бетеге жаппай орын алады, жусан кейде селеу кездеседі. Сортаңды топырақ шаруашылықтың қай аймағында болса да, оған кермек, емшек шөп сияқты өсімдіктер тән. Сортаңды жерде қою-каштанды топырақтың араласуы өсімдіктер жамылғысының құрамасын туғызады және жайылым өнімін өте күрт төмендетеді.

Далалы– каштанды топырақта ылғалдық мол болуына байланысты ылғал сүйгіш өсімдік түрлері көптеп кездеседі. Кәдімгі беге мен селеуден басқа, жатаған, бидайық, жауқияқ, аралас шөптерден – жебіршөп, сарыбас жоңышқа өседі. Шалғынды жер өте қалың болғандықтан пішен ору бөлігі болып есептеледі.

Өсімдіктер топырақ түзілуінің басқа жағдайлары мен факторлары арасында негізгі басты фактор болып табылады. Өсімдіктерсіз топырақ түзілу процесі мүмкін емес, себебі соңғысы, өсімдіктер алғаш қоңыстанған жерде басталады.

Қандайма болмасын топырақтың түзілуі тек аналық тұқымда мекендейтін өсімдікмер мен микроағзалар әсерінен ғана жүруі мүмкін.

Шаруашылық аумағында өсімдіктердің таралуы топырақ жамылғысына және олар анықтайтын жағдайларға, және те сол немесе басқа учаскені пайдалану сипатына байланысты. Шаруашылықтың негізгі аумағы жыртылған.

Жыртылмалы учаскелерде өсімдіктер мәдени, көбіне арамшөптермен ластанған. Отамалыларда арамшөтерден кездесетіндер: далалық шырмауық, қызылқұйрық, ақ алабұта және басқалары.

Тегістей егілетін дақылдарда қауіпті арамшөп қара сұлы, кейде меңдуана, татар сүттіген, сирек – раушангүлді қалуен кездеседі.

Ескі тыңайған жерлерде астық тұқымдастар да кездеседі: жауқияқ, бетеге, боз, көп жусан, ал жалпы айтқанда жауқияқты-жусанды ассоциациялар. Әр топыраққа өсімдіктердің белгілі құрамы сипатты. Күңгірт қоңыр топырақтарға біреу, сортаң топырақтар дақтары үшін басқа.

Күңгірт қоңыр нормалды топырақтарда бетегелі-бозды ассоциация байқалады, басқаша айтқанда бетеге басым, боз, кейде жусан кездеседі.

Шаруашылықтың қай бөлігінде орналасса да, сортаң топырақтарда негізгі өсімдік ассоциациясына кермек, төскей араласады, одан басқа шөп жамылғысы азғана сиреленеді.

Күңгірт қоңыр топырақтар арасында сортаңдардың болуы өсімдік жамылғысының тұтастығын құрады және жайылымдардың өнімділігін өте төмендетеді.

Сайлардағы шалғын-қоңыр топырақтарда, ылғалданудың жақсы жағдайларына байланысты, өсімдіктердің өте ылғалсүйгіш түрлері кездеседі. Бетеге, боздан басқа жебіршөп, сары жоңышқа шыға бастайды. Шөп жамылғысы салыстырмалы жиі, мұндай учаскелер шабындық жерлер болып табылады[26].