Физиология кафедрасы. № 11 сабаққа таратылатын материал

№ 1-жұмыс. ЖҮРЕК РЕФЛЕКСТЕРІ.

Жұмыс мақсаты: Кейбір рецепторлық аймақтардың қозуы симпатикалық және кезеген жүйке орталықтары арқылы жүректің қызметіне әсер етеді. Бұл әсер баяу және әлсіз немесе шапшаң және күшті жүрек жиырылуымен көрінеді.

Данини-Ашнердің көз –жүректік рефлексі.

Әдістеме: Жұмыс адамға жүргізіледі. Отырған күйде 1 минут ішінде қан тамыр соғысы арқылы жүрек жиырылу санын санаймыз. Содан кейін қан тамыр соғысын көз алмасына саусақпен басу арқылы 15-20 секунд аралығында санаймыз, содан соң тез саусағымызды түсіреміз. Қан тамыр соғысының тәжірибеден 5 минуттан кейін санаймыз. Жүрек жиырылу жиілігінің өзгерістер сипаттамасын тіркеу. Тәжірибені электрокардиограммада тіркеу арқылы анықтауға болады.

Синокаротидті аймақтың барорецепторлық рефлексі.

Әдістеме: Жұмыс адамға жүргізіледі.Зерттелуші шалқасынан жатып толығымен денесін бос ұстайды.Мойынның көкірек-бұғаналық - сосцевидтәрізді бұлшық етінің алдыңғы жағына жалпы ұйқы артериясынан қан тамыр соғысын табамыз. Қалқаншалық шеміршектің жоғарғы шекарасына қарай бұталанған ұйқы артериясы мен каротидті синус орналасады. 2 секундта артерияны омыртқаға тығыз қысамыз.Ұйқы артериясын қысқанға дейін және қысқаннан кейін тамыр соғысының жиілігін санаймыз. Бір уақытты ұйқы артериясының екеуін де қысуға болмайды.Бұл тәжірибені электрокардиограмма арқылы тіркеуге болады.

Геринг- Брейер рефлексі.

Әдістеме: Афференттік талшықтар өкпенің механорецепторларынан жүректің жұмысын реттейтін орталық- сопақша миға барады...Баруы кезеген жүйкеде жабырқаңқылықты туғызады және жүректің қызметін тездетеді. Шығуы- кезеген жүйкенің тітіркенуін тудырып жүректің қызметін бәсеңдетеді.

ЭКГ-ні екінші тіркелімде немесе қалыпты жағдайдағы тыныстың тамыр соғыс жиілігін санайды. Содан кейін терең тыныс алып, тынысты өзінде ұстап, ЭКГ- да тіркейді. Дем шығарудың максималды биіктігінде ЭКГ-да тіркеуді қайталайды. Интервалдар ұзақтылығын (P-T; Q-T; T-P; R-R) немесе қан тамыр соғысының жиілігін бағалайды.

Әрбір рефлекстің орындалуына байланысты жұмыс нәтижесі мен қорытындысын жазу.

№ 2-жұмыс. Артериалық пульсты сипап-сезу мен оның сипаттамасы.

Жұмыстың барысы: Тамырларды сипап-сезу-тамыр соғуының зерттеу тәсілдерінің негізгісі болып табылады. Тамырдың соғуын білезік артериясында зерттейді, өйткені бұл артерия беткейде және ішкі білезік бұлшықетінің сіңірі мен білезік сүйегінің біз тәрізді өсіндінің арасында жақсы сезіледі. Тамырдың соғуын сипап-сезгенде зерттеуші оң қол саусақтарымен білезік буын аймағында I-саусақ сырт жағында, қалған саусақтары алдыңғы бетіндей етіп орналастыру қажет. Артерияны сезініп,оны астындағы орналасқан сүйекке қысу керек.

Саусақтар астындағы тамыр соғуының толқыны кеңей-ген артерия ретінде сезіледі. Білезік артериясындағы тамыр соғысы бірдей емес болуы мүмкін, сондықтан да зерттеу алдында 2 қолдың да білезік артериясындағы тамыр соғысын біруақытта сипап-сезген жөн. Тамыр соғысын зерттеуге дейін артерияны сипап-сезгенде тамыр қабырғасының жағдайы бағаланады. Бұл үшін оң қолдың саусақтары орналасқан жерден жоғары артерияны сол қолдың II-және III- саусақтарымен қысады. Тамыр соғысы тоқтағаннан кейін оң қолдың саусақтарының астында артерия қабырғасы сезіле бастайды. Қалыпты жағдайда артерия жіңішке серпімді түтікше түрінде сезіледі. Тамыр соғысының келесі қасиеттері: ырғағы, жиілігі, кернеулігі, қанға толуы, шамасы мен түрі анықталады.

№3 жұмыс Пусьсатахометр көмегімен артериальдык қысым тіркеу және сфигмограмның анализі

Тамырлардың пульстік тербелісі сфигмограф аппаратында сфигмограм қисығы түрінде болады. Арнайы датчиктер көмегімен механикалық тербелістер артериялар қабылдайтын және электрлік сигналға айналып, күшейіп тіркеледі. Бұл сигналдарды қабылдаушы және тіркеуші ретінде – эл-вр.

Қалыпты сфигмограмма дені сау адамда орталық та, перифериялық та сфигмограмм өте улкен шарыктаушы тізе тәрізді сигналды ажыратады, бұл сигнал ктакротта (жүректің дисталосымен сәйкес келуі) перифериялық сфигмограмма біріншісі екіншісінен анығырақ -ұсақ қосымша тісшелерді тіркейді. Бұл тісшелер дикротикалық (алынған және кері қайтатын қанның жабылу кезеңіне сәйкес келуі) деп аталады. Ірі артерияларының ұсақ атерияларға бұтақтанған жерінде орталық және перифериялық толқындардың интерференциясынан перифериялық қан тамырларда дикротикалық тісшелер пайда болады.

Жерсіндірілген пульсотахометр өрімді іске қосып 3 мин жылытады. Оған қажетті күшейткіштерді, пульс өлшеу шекті шкаласын орнатып, тұрақтандырады.

Зерттелушінің қолы жүректен төмен әрекетсіз қалыпта үстелде тұруы қажет. Зерттелушінің тырнақтық фалангысына «саусақтық датчикті» тырнағы лампаға, ал қарсы жағы – фотоқарсылыққа қаратып бекітуіміз керек. Пульстің жиілігін зерттелушінің қалыпты жағдайында өлшейміз. Зерттелушінің терең дем алып – шығаруын сұрап, әр терең дем алған және терең дем шығарған кездеріндегі пульс жиілігінің өзгерісін белгілейміз. Зерттелушінң қолын алдына түзу созуын сурап, 20 рет 30 с бойы отырып тұрғызамыз. Физикалық ауырлықтан кейін 3-5 мин аралығында жүрек соғысының жиілігін өлшеп отырамыз.

«РЕОГРАФ» ҚҰРЫЛҒЫСЫНДАҒЫ СФИГМОГРАММА АНАЛИЗІ

Мақсаты: Жүрек жұмысынан пайда болатын, пульстік толқын формасы бойынша түсінік беру, артерялдық пульсті тіркеу және анализдеу.

Әдістеме: ұйқы артериясының қасына теріүстілік датчикті орнату. Жылдамдығы 50 мм/с болатын лентаайнымалы механизмді қосу. 30с аралығында пульсті жазып алу, 1 минут ішіндегі ЧСС-ТІ ӨЛШЕУ.

Хаттаманы толтыру:

1) Сфигмограммада алынған үзіндіні дәптерге жабыстырыңыз;

2) Пульстік толқынның компаненттерін белгілеп, өлшеңіз: а) систоликалық көрсеткіштің жоғарлауының созылу уақыты – анакротаның басы мен ВФГ-ның ең биік нүктесі арасындағы аралық; ә) бүгілу периодының созылу уақыты – анакрота мен инцизура арасындағы аралық; б) карикротаның созылу уақыты (диастолаланың төмендеуі) – инцизура мен катакротаның соңы арасындағы аралық.

3) Алынған өлшемдер бойынша жүрек циклының созылу фазалары туралы қортынды жазыңыз.

№ 4-жұмыс. Реография

Реография тәсілі- гемодирамиканың зерттеу тәсілдерінен салыс-тырмалы қарапайымдылығымен; қолдануға қарсы көрсеткіштің болмауымен; жеткілікті түрде

сенімді әрі алынған нәтижелердің нақты екенділігімен ерекшелінеді. Жүрек, қан-тамырлар жүйесінің әртүрлі жағдайларында яғни атеросклероз кезінде, васкулиттің гипер және гипотониялық синдромдарында және т.б.гемодинамиканы зерттеуге; сонымен бірге қан айналымының жағдайы туралы сызықтық ақпарат алуға реография әдісі мүмкіндік етеді.