Физиология кафедрасы. № 5 сабаққа таратылатын материал

№ 5 сабаққа таратылатын материал

Сабақ тақырыбы: Вегетативтік жүйке жүйесінің физиологиясы.

Жұлын, ми бағаны құрылымдарының және сопақша мидың физиологиясы.

1-жұмыс. «Айналмалы тәсіл»

Жұмыстың барысы: Қоянды «теңіз шошқасын» бикске салып, айналмалы орындықта 1-1,5 мин. айналдырады. Содан соң, жануардың тұрпатын бақылайды.

Қорытынды:

2-жұмыс. Статикалық және статико-кинетикалық рефлекстерды жануарларда зерттеу.

Соматикалық рефлекстің 2 түрі бар. Фазалық рефлекс күрделі кординатрлық локомоторлық акт болып табылады. Олар дене ауыстыруын және оның бөлімінің ауқымын жүзеге асырады..

Тонические рефлексы направлены на сохранение естественной позы, т.е. определенной ориентации тела в пространстве, определенного взаимного расположения его частей (у человека – выпрямление позвоночника, стояние на двух ногах, вертикальное положение головы). Они возникают при изменении ориентации головы по отношению к туловищу, при изменении позы, а также в случае перемещения тела в вертикальной или горизонтальной плоскостях, как по прямой, так и по кругу. Тонические рефлексы в свою очередь подразделяются на статические и статокинетические. Наиболее выражены они у децеребрированных животных.

Статические рефлексы возникают при пассивных и активных изменениях положения тела, не связанных с его перемещением в пространстве. К их числу относятся рефлексы положения (позно-тонические) и выпрямительные. Позно-тонические рефлексы возникают при изменениях положения головы по отношению к туловищу. В этих условиях в связи с перемещением центра тяжести тела появляется опасность нарушения равновесия. Одновременно раздражаются отолитовый аппарат вестибулярного анализатора, проприорецепторы мышц и сухожилий, а также кожные рецепторы шеи, что и дает начало позно-тоническим рефлексам. Эти рефлексы приводят к перераспределению тонуса мышц шеи, туловища и конечностей, что обеспечивает поддержку той части тела, куда сместился центр тяжести.

При активных поворотах головы перераспределение мышечного тонуса создает базу для последующего перемещения всего тела. Поэтому у хорошо тренированного спортсмена поворот головы всегда предшествует повороту туловища. Если же с помощью гипсового воротника его исключить, то движения туловища утрачивают быстроту и точность.

Убедиться в существовании позно-тонических рефлексов можно у различных животных.

Для работы необходимо: салфетка из полиэтиленовой пленки, морская свинка.

Ход работы:

1. Сажают морскую свинку на салфетку из пленки и изучают её естественную позу. Передние и задние лапки у неё согнуты и приведены к туловищу, голова ориентирована теменем кверху; голова, шея и туловище располагаются по продольной оси тела.

2. Взяв морскую свинку за мордочку, поднимают её голову вверх. Отмечают, что в этих условиях передние лапки животного разгибаются (рис. 35), задние же остаются согнутыми, что обусловлено особенностями позы, типичной для данного вида животных.

Выпрямительные рефлексы возникают при нарушении нормальной позы, например при повороте тела, на 90^о или на 180^о (положение на боку или на спине). Они представляют собой цепь тонических рефлексов, направленных на восстановление нормальной позы.

Для работы необходимо: салфетка из полиэтиленовой пленки, морская свинка.

Ход работы.

А. Выпрямительный рефлекс с отолитового аппарата вестибулярного анализатора на мышцы шеи у морской свинки. Поднимают животное вверх, придерживая за плечевой пояс; затем поворачивают туловище на 180^о, голова при этом направлена теменем книзу. Голову вначале прижимают пальцами, затем освобождают. При этом она стремится принять нормальное положение – поворачивается теменем кверху Переводят туловище морской свинки в вертикальное положение, головой вниз, беря её за таз. Отмечают, что и в этих условиях голова принимает нормальное положение – теменем кверху.

Б. Выпрямительные рефлексы с проприорецепторов мышц и сухожилий шеи, проприорецепторов и кожных рецепторов туловища на мышцы туловища и конечностей у морской свинки. Повторяют предыдущий опыт. Укладывают морскую свинку на один бок. Прижимая голову и туловище ладонью. Затем освобождают голову и плечевой пояс: голова немедленно поворачивается теменем кверху, а за нею и передняя часть туловища. Отмечают, что свинка принимает естественную позу, приподнимаясь на лапках и поворачивая туловище на 90^о спинкой кверху. Поднимают морскую свинку вверх, поворачивают её спинкой книзу и опускают, предоставляя возможность свободного падения. Голова животного тут же принимает исходное положение; вслед за ней поворачивается передняя часть туловища и передние лапки, а затем таз и задние лапки. Животное переворачивается в воздухе на 180^о и приземляется на все четыре лапки.

Рекомендации к оформлению работы. Опишите наблюдаемые статические рефлексы. Укажите назначение позно-тонических и выпрямительных рефлексов.

Статокинетические рефлексы возникают в результате активного или пассивного перемещения тела в пространстве и направлены на сохранение равновесия. В зависимости от характера движения эти рефлексы подразделяются на 2 группы. Одни возникают под влиянием линейного ускорения во время поступательного движения, другие – под влиянием углового ускорения во время вращения.

I. Статокинетические рефлексы, возникающие под влиянием линейного ускорения. К рефлексам этого типа относятся рефлексы спуска и подъема («лифтные»), а также рефлексы приземления. Они обусловлены раздражением рецепторов отолитового аппарата и отчасти рецепторов полукружных каналов. В начале подъема под действием положительного ускорения происходит непроизвольное сгибание конечностей и опускание головы и туловища; в конце подъема под действием отрицательного ускорения наступает разгибание конечностей, голова и туловище при этом приподнимаются. При спуске описанные выше реакции сменяют друг друга в обратной последовательности. Это и есть «лифтные» рефлексы.

Рефлекс приземления возникает в безопорной фазе вертикального прыжка. Когда животное находится в воздухе, его конечности разгибаются и направляются вперед, готовясь принять на себя тяжесть тела. Упав, оно пружинит конечностями и этим предохраняет голову и туловище от удара о землю. Убедиться в существовании «лифтных» рефлексов и рефлекса приземления можно на морской свинке и кролике.

Для работы необходимо: дощечка размером 10х10 см, салфетка из полиэтиленовой пленки, морская свинка, кролик.

Ход работы. Помещают морскую свинку на площадку и изучают её позу: передние и задние лапки у неё согнуты, голова приподнята (рис. 38. а). Быстро перемещают свинку вместе с площадкой то вверх, то вниз. При этом наблюдают, как именно меняется положение её туловища, головы, лапок. Отмечают, что в начале быстрого спуска передние и задние лапки у свинки выпрямляются, а туловище и голова приподнимаются (рис 38, б). В момент внезапной остановки в конце спуска лапки сгибаются, голова и туловище прижимаются к плоскости опоры (рис. 38, в). При подъеме описанные выше рефлекторные реакции чередуются в обратном порядке.

Приподнимают морскую свинку и удерживают её в воздухе: лапки её полусогнуты и свисают. Затем быстро продвигают её по направлению к земле. Отмечают, что во время движения передние и задние лапки животного разгибаются и вытягиваются вперед, а пальцы расходятся веером. Это и есть рефлекс приземления. Аналогичные изменения в положении конечностей наступают у кролика и морской свинки, если посадить их на стол и быстро продвинуть вперед (рис. 39).

II. Статокинетические рефлексы, возникающие под влиянием углового ускорения. Убедиться в существовании статокинетических рефлексов на положительное и отрицательное угловое ускорение удобно на лягушке. Для работы необходимо: вращающийся стул, большая воронка, таз с водой, лягушка.

Ход работы.

1. Наблюдают за характером статокинетических рефлексов, возникающих у лягушки в период неравномерного вращения. Для этого её сажают на вращающийся стул, покрывают сверху большой воронкой и быстро вращают. Отмечают, что в начале вращения, когда сказывается действие положительного углового ускорения, голова лягушки поворачивается в сторону, противоположную направлению вращения. Вслед за головой в ту же сторону изгибается туловище. Нередко удается наблюдать, как, реагируя на положительное угловое ускорение, лягушка ползет по кругу в сторону, противоположную направлению вращения. После окончания вращения у лягушки восстанавливается исходная поза.

2. Опускают лягушку в таз с водой, ставят таз на вращающийся стул. Отмечают, что во время вращения лягушка уплывает в противоположную вращению сторону.

Рекомендация к оформлению работы. Перечислите известные Вам статические и статокинетические рефлексы. Укажите их рецептивные поля и значение.

Вывод:

3-жұмыс.

Адамда мишықтың жарақатында, қажетті клиникалық симптомдарды (белгілерді) оқу:

1. Астения –бұлшықеттік шаршаудың салдарынан бұлшықеттің жиырылу күші төмендейді.
2. Астазия - ұсақ тетаникалық жиырылуға қабілеттілікті жоғалту.
3. Адеодохокинез - қозғалыстың бір түрінің тікелей қарама-қарсы түрге өтуіндегі реакцияның бәсеңдеуі.
4. Дистония - бұлшықет тонусының дұрыс реттелуінің бұзылуы гипотония немесе гипертония түрінде көрінуі мүмкін.
5. Дисметрия - қозғалыстың біркелкілігінің бұзылуы.
6. Дизартрия- сөйлеу еркіндігімен артикуляциясының бұзылуы.
7. Атаксия- қозғалыстың бұзылуы- бөлек аяқ- қолдардың қозғалысының координациясының бұзылуымен айқындалады.

Мысалы: жүрістің бұзылуы немесе сұқ саусақтың мұрынға жете алмай қалу.

Атаксия- жұлынның артқы жотасындағы маңдай- мишықтың жолыеың жарақатының салдарынан туады. Сонымен қатар, бір қатар ауруларда бақыланады: мишық жолдарының туа пайда болуындағы жарақаттарда, жайылған склерозды.

1. Тремор- үзілісті қозғалыс, еркін қозғалыста көрінеді. Бұл мишықтың қалпына келтіру әрекетінің болуымен түсіндіріледі. Бұл бұлшықеттің еркін қозғалу процесінде, қыртыс- мишықтық қайтымды байланыс негізгі рөлді атқарумен көрсетіледі.
2. Дезэквилибрация - тепе- теңдіктің бұзылуы, сопақша мидың тепе- теңдік түйіндерімен байланысты, мишықтың жарақатында бақыланады.
3. Мишықтың жарты бөлігін алып тастау операция жасалынған жағында байқалатын (көрінетін) өте ауыр жарақаттарға әкеліп соқтырады. Ал, тұруға ептелгенде қозалыстың айналмалы түрі пайда болады.
4. Мишықтың нистагм- адам бүйірде орналасқан нүктеге көзбен қадалғанда, көз алмаларының жылжып кетунен көрінеді.

№4- жұмыс.

Адамдағы клиникалық маңызды жұлындық рефлекстер.

Жүйке жүйесінің негізгі қызметі- шартсыз және шартты рефлекстердің күрделі өзара әрекеттілігімен айқындалатын, қарапайым реакциядан күрделіге дейінгі рефлектрлік әрекетті құрайды.

Қас үсті рефлексі.

Қас үсті доғаны шет жағасын неврологиялық балғаның әлсіз ұру кезінде пайда болады. Рефлекторлық доғасы: көз жүйкесі (үшкіл жүйкенің 1-тармағы), үшкіл жүйкесінің сезгіш түйіні, бет жүйкесі. Жауапты реакция кірпіктерінің қосылуы.

Төменгі жақ рефлексі.

Ауыздың сәл ғана ашылуында, иекті балғамен әлсін ұру кезінде туады. Рефлекторлық доғасы: төменгі жақ жүйкесінің (үщкіл жүйкенің 3-тармағы) сезгіш талшығы, үшкіл жүйкенің сезгіш түйіні, оның көпірдегі қозғалғыш түйіні, үшкіл жүйкенің 3-тармағының қозғалғыш тармағы. Жауапты реакция- шайнау бұлшықетінің жиырылуы.

Қолдардың бүгілу (сіңірімен) рефлексі.

Шынтақтың бүгілуінде екі басты бұлшықет сіңірін неврологиялық балғамен әлсін үру кезінде пайда болады. Рефлекторлық доғасы: бұлшықет-терлік жүйкесі жұлынның 5 және 6 мойын сегменттері. Жауапты реакция- шынтақ буынында қолдың бүгілуі және бұлшықеттің жиырылуы.

Қолдың жазылуы (сіңірімен) рефлексі.

Үшбасты бұлшықет сіңірі бойымен, балғамен ұру салдарынан пайда болады. Рефлекторлық доғасы: бұлшықет-терілік жүйке, 7 және 8 мойын сегменті. Жауапты реакция- шынтақ буынында қолдың бугілуі және иықтың үшбасты бұлшықетінің жиырылуы.

Тізе рефлексі. Ахиллов рефлексі.

Тізе тостағанынан төмен, тізе үстінің тығыз байланысы бойынша балғамен ұру кезінде туады. Рефлекторлық доғасы: жамбас жүйкесі, 3 және 4 белдік сегменттер. Жауапты реакция- аяқтың бүгілуі.

Жұмысқа қажетті: неврологиялық балға, жұмыс адамға жүргізіледі.

Жұмыс барысы:

1.Тізе рефлексін айқындау үшін, зерттелушінің орындыққа отыруын және аяқтарын айқастыруды сұрайды. Төрт басты бұлшықет сіңірі бойымен неврологиялық балғамен әлсін ұру қажет. Оң және сол жақ рефлекстерін салыстырады.

2. Орындыққа тіземен тұрған зерттелушіде ахилов рнефлексі анықталады. Аяқтың бас жағы еркін түрде түсіп тұрады. Неврологиялық балғамен өкшелік (ахилов) сіңір бойымен әлсін ұру жүргізіледі. Аяқтың бүгілетіндігін белгілейді.

3. Шынтақ рефлексін анықтауда жартылай бүгілген және босаңсыған зертттелушінің қолы, зеттеушінің алақанында болуы тиіс. Зерттеуші қолының үлкен саусағы, зерттелушінің екі басты бұлшықет сіңірінде. Балғамен ұру зерттелушінің үлкен саусағы бойымен жүргізіледі.

4. Шынтақтағы үш басты бұлшықеттен рефлексті анықтау үшін зерттелушіден зерттеуші бүйірінен тұрады, оның иығын сылбыр түрде сыртан көлденең деңгейге дейін қозғалтып, зерттелушінің иық алды белдеуі тікелей бұрышпен түсіп кетпеу үшін зерттелушіні сол қолымен шынтақ бүгілуінде ұстап тұруы қажет. Неврологиялық балғамен шынтақ бүгілуінде әлсін ұрады да, иық алды жазылатындығын белгілейді.

№ 5-жұмыс. Висцеральді рефлекстер.

А) Ашнердің көзді-жүрек рефлексі.

Жұмыс барысы: көзі жабық жатқан зерттелушіде ритмокардиоскоп көмегімен пульсті анықтайды. Көз алмаларын бас бармақпен әлсін басады және басуды тоқтатпай 10-15 сек. өткеннен кейін аспап көрсеткішін белгілейді.

Б) Превельдің ортостатикалық рефлексі.

Жұмыс барысы: жатқан (санар алдында пациент 3-6 минут жатып алады) пациентте ритмокардиоскоп көмегімен пульс санайды. Пациенттің тұруын өтініп, 15-20 сек. кейін пульсті қайта санайды.

В) Геринг рефлексі

Жұмыс барысы: отырған пациенттің пульсін санайды. Содан соң, оның терең дем алуын және тынысын кідіруін сұрайды. Осы кезде пульсті қайта санайды.

Жұмысты бейнелеуге ұсыныстар: қорытындыда пульс (тәжірибеге дейін және одан кейін) қалай және неліктен өзгергендігін көрсетіңіз.

Г) Тамырлы рефлекстер. Жергілікті дермографизм.

Жұмыс барысы: шыны таяқшаның өткірсіз ұшыменневрологиялық балғаның ұстағымен немесе шпательмен тудырылады. Дені сау адам терісін әлсін тітіркендіргенде, ақ сызық- жергілікті ақ дермографизм білінеді. Дені сау адам терісін қатты және баяу тітіркендіргенде, тар ақ шеңбермен қоршалған қызыл сызық көрінеді. Бұл жергілікті қызыл дермографизм.

Жұмысты бейнелеуге ұсыныстар: қорытындыда не көргеніңізді белгілеңіз.

Д) Қарашық рефлексін зерттеу. Қарашықтың жарыққа деген тікелей реакциясы.

Жұмыс барысы: зерттелуші біркелкі жарықтандырылған бөлмеде және көзі ашық күйінде дәрігерге қарама-қарсы отырады. Дәрігер алақандарымен зерттелушінің көзін жапқанда қарашық бірден ұлғаяды. Осындай әдіспен келесі көздің реакциясын зерттейді.

Жұмысты бейнелеуге ұсыныстар: қорытындыда қай бұлшық етттер көмегімен қарашық диаметрі өзгереді және осы бұлшық еттер қандай жүйкелік талшықтармен жүйкелендіріледі?

Е) Терілік рефлекстер: пиламоторлы рефлекс немесе «қаз терісі» рефлексі.

Жұмыс барысы: трапеция бұлшық етінің аймағында ауыртпалық немесе суықтық тітіркендіргішпен тудырылады. Дені сау адам терісін эфирмен сүрту немесе иненің үшкір ұшымен тітіркендіру кезінде «қаз терісінің» түзілуі туады.

Жұмысты бейнелеуге ұсыныстар: қорытындыда жұлынның алдыңғы түбірлері, бүйірлі мүйіздері және шектелі симпатикалық бағанның жарақатында рефлекстің тумайтындығын жазыңыз. Жұлын көлденеңдігінің жарақаттануы, жарақаттан төмен жерде рефлекс күшеюін тудырады.

№4 Жұмыс: Әдістеме «Интеллектуалды лабильділік» (сабаұты оқытушы жүргізеді) Кесте дайындау.

№5 Жұмыс. Кесте және сызбанұсқа салу.

Сызбанұсқа салу: «Мишықтың ОЖЖ әр түрлі бөлімдерімен байланысы»

Сызбанұсқа және кесте салу: "Кортикоспинальды тракт".

Сызбанұсқа және кесте салу:

а) 1сур. "Адамның клиникалық маңызды спинальді рефлекстері".

б) 2сур. "Жұлынның өткізгіш жолдары".

в) 3сур. "Жұлынның қозғалтқыштық функциядағы ролі".

Сурет 258. Жұлынның негізгі өткізгіш жолдары. А – төмендеуіш, Б – өрмелеуіш.

Сурет 281. Қозғаушы қызметтеріндегі жұлынның рөлі. А – жұлын; Б – жұлындық жануардың қозғаушы қызметтері.

I, II, III – кесілу деңгейлері.

1 – білектің бүгілу рефлексі

2 – білектің жазылу рефлексі

3 – іштік рефлекс

1 – тізелік рефлекс

2 – Ахилл рефлексі

3 – өкшелік рефлекс патологиялық (Бабинский рефлексі) және қалыпты жағдайда

Сурет 52. Жүректің симпатикалық және парасимпатикалық иннервациясы

Сурет 58. Жүректегі интерорецепторларынан рефлекстер және олардың графикалық бейнеленуі

А – Гольц рефлексі (тітіркендіру – эпигастриге соққы беру, жауап – жүректің рефлекторлы тоқтауы); Б – Данини-Ашнер рефлексі (тітіркендіру –көз алмаларына басу, жауап – жүрек жиырылуының рефлекторлы баяулауы)

Сурет 208. Вегетативті жүйке жүйесі (құрылысын жалпы жоспары).

А – симпатикалық жүйе; Б – парасимпатикалық жүйе.

Ситуациялық есептердің шешу

№6 есеп

Жұлын зақымдалысынан кейін емделушіде еріксіз зәр жіберу пайда болды.Зақымдалу қай жерде болған?

№19

Соққы әсерінен адамда жұлынның оң жақ төменгі кеуде сегменті тұсында жартылай бөлінісі болды.Бұл кезде қандай жағдайды күтуге болады және неге?

№39

Адамда жұлынның мойын бөлігі зақымданды. Нәтижесінде адамда төменгі бөліктің сіңірлік рефлекстері жлғалып кетті.

№41

Адамда тізе рефлексі жоқ. Адамда пайда болу себептерін атаңыз?

№4

Жануардағы гипоталламусы вентро- латеральді ядросын тітіркендіргеннен кейін тағамтабу тәртібі қалай өзгереді?

№5

Жануарларда гипоталламустың вентро- латеральді ядросы бұзылғанда тағамтабу тәртібі қалай өзгереді?

№10

Адам заттардың атауын есіне түсіре алмайды, бірақ сол атауларға оңай әрі дұрыс анықтама бере алады. Егер адам шегені оң қолымен қағатын болса, онда ми қыртысының қай бөлігі зақымданған?

№26

Егер адамда көру және есту бұзылыстары, жарық пен әуен шыққан жаққа бес пен көзді бұру бұзылған болса бұзылу қай жерде орналасқан?

№45

Адамда гиппокамп зақымданған. Пациенттің жадында қандай эмоциялық өзгерістер пайда болуы мүмкін?

«Астана медицина университеті» АҚ

Қалыпты физиология кафедрасы

№ 6 ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚҚА

АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ӨҢДЕУ ҚҰРЫЛЫМЫ

051302 «Стоматология» мамандығы бойынша

Тақырып: Қозғыш ұлпалар, ОЖЖ және ВЖЖ бойынша қорытынды сабақ

Сағат саны: 4

Курс: 2

Құрастырушы:

Аға оқытушы Тулеубаева А.А.

Астана 2013ж.

1. Тақырыбы: Қозғыш ұлпалар, ОЖЖ және ВЖЖ бойынша қорытынды сабақ

2. Мақсаты: Орталық жүйке жүйесі /ОЖЖ/- бұл біртұтас ағзамен оның жүйелері, мүшелердің оптимальді қызметтенуі үшін сәйкес өзгерістерді және организммен қоршаған ортаның үйреншікті түрде өзара әрекеттесу мақсатымен ақпаратты қабылдау, өңдеу, тарату, сақтау және есте қалдыруды қамтамасыз ететін жұлын мен бас миының жүйкелік құрылымдар жиынтығы. ОЖЖ- қозудың таралу ерекшеліктері мен рефлекторлық әрекеттің принциптері туралы білім, ОЖЖ және оның бөлімдерінің қызметтенуін қамтамасыз ететін, ағзаның біріктіруі-бейімдеуші әрекетінің толық сипатының көзқарасын қалыптастыруға мүмкіндік береді.

3. Оқу мақсаты: Қозғыш тіндердің қызметтік жағдайы ретінде қозу мен тежелудің негізгі принциптарын жүйелеу.Студентті «Ритмокардиоэнцефалоскоп» құрылғысы арқылы жүректе және мида электрлік потенциалдарды тіркеу.алынған ритмокардиоэнцефалограмманы анализ жасау.Студентті бұлшықеттің қозу табалдырығын анықтауды, динамометриямен жұмыс жасауды, бұлшықеттік негізгі жиырылуларда жүйелеуді үйрету.медиаторлар қызметін, синтезін,секрециясын,синаптикалық саңылауға өтуін, постсиапстық мембрана рецепторларымен әрекеттесуін жүйелеу.

5. Білім берудің және оқытудың әдістері (шағын топтар, пікірталас, жағдайлық есептер, жұптасып жұмыс істеу, презентациялар, кейстади және т.б.):

1. Физиологиялық эксперимент жүргізуге арналған аппаратурамен танысу;

2. Жүректегі және мидағы биоэлектрлік құбылыстардың пайда болуын ритмокардиоэнцфалоскопте тіркеу;

3. Жүйке-бұлшық еттік препаратты және көлбақаның оқшауланған балтыр бұлшық етінен препаратты дайындау;

4. Қозғыш ұлпалардағы биоэлектрлік құбылысты шерудің биологиялық тәсілі (Гальванидің 1- және 2- тәжірибелері мен К. Маттеучидің тәжірибесі).

5.Бұлшықетті тікелей және тікелей емес түрде тіркендіргенде, қозу табалдырығын аңыктау.

6. Жеке бұлшық еттік жиырылу қисығын тіркеу тәсілі

7. Электромиография.

8. Динамометрия.

9. Жүйке бойымен қозудың екі жақты таралуы.

10. Жүйкенің физиологиялық бүтіндік заңы.

11. Парабиоз.

12. Жүйке-бұлшықет препаратында қажу орны.

13. Тюрк әдісі бойынша жұлын-милық рефлексінің уақытын анықтау.

14. ОЖЖ – қозудың кеңістік және мерзімдік жиынтығы.

15. Электроэнцефалограмманы талдау.

16.Реоэнцефалограмманы талдау.

17. Жұлын-милық рефлекстің орталықтан тежелуі (Сеченов тежелуі)

18.Гольц тәжірибесі

19. Айналдырма тәсіл;

20. Статикалық және статико-кинетикалық рефлекстерды жануарларда зерттеу.

21. Адамда мишық жарақаты кезіндегі маңызды белгілерді зерттеу.

22. Адамдағы клиникалық маңызды жұлын-милық рефлекстер.

23. Висцералдық рефлекстер.

24. Әдістеме «Интеллектуалды лабилділік»

6. Әдебиет:

Негізгі:

1. Адам физиологиясы. Х.К. Сәтбаева, А.А.Өтепбергенов, Ж.Б. Нілдібаева, Алматы, 2005, 663 б.

2. Адам анатомиясы. А.Р. Рахишев, Алматы, 2005, 598 б.

3. Қалыпты физиологиядан тәжірибелік сабақтарға жетекшілік нұсқаулар.

Сайдахметова А.С., Рахыжанова С.О. Семей, 2006 г. - 174 бет.

4.Қанқожа М.Қ. Қозғыш ұлпалар физиологиясы. – Алматы, 2004ж. 78 бет.

Қосымша:

1. Рахишев А.Р. Русско-казахский толковый словарь медицинских терминов. (каз., русс.), А-Ата, 2002, 550 б.

2. Ибраева С.С. Организмнің шартты-рефлекторлық әрекеті және оның

нейрофизиологиялық тегершіктері. Жоғарғы жүйке іс-әрекетінің типтері. Астана, 2006, 52 б.

7.Бақылау: ситуациялық есептерді шешу және билет бойынша жазбаша бақылау.

«АСТАНА МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ» АҚ