Оқытудағы көрнекілік

Оқытудағы кернекілік принципінің кажеттігі ойдың нақтыдан абстрактыға, сезімдіктен тиімдікке кешу негізінде жүзеге асады.

Арнайы мектептегі оқу процесінде сезімдік таным кіші мектеп жасындағы окушының қогамдық мәнін дамытудың дербес жағы ретінде немесе абстракциялауды калыптастыруға жол ашады.

Оқытуды пайдаланылатын сезімдік бейнелердің сапалык жағы кернекі күрал неғізінде окушыда нақты нысанды елестетуге, оқу материапында бейнеленген заттар мен қүбылыстарды жинактап, керуге мүмкіндік тудырады. Кернекі қүралдар оқушының сезімдік танымын дамытады. Арнайы оқыту үшін бүл ете маңызды жағдай, ейткені оқушылар бастауыш сыныптарда білімді тек кернекі аркылы меңгере алады. Бүл жағдайдың себебі, сейлеу тіліндегі ауытқушылыктар және де ең негізгісі кернекі ойдың басым сипаттамасы.

Әдетге кернекі қүралдарды нақты, бейнелі, схемалык деген топтарга беледі.

Оқу міндеттерін шешу үшін жасалган кез келген материалдық немесе белгілік модель кернекі қүрап бола алады.

- Көрнекі кұрал - әрдайым таным күралы. Көрнекі кұрал таным процесінде нақты заттарды, оладың табиғи немесе коғамдык өмір сүру жағдайын елестетеуге жакындатады.

- Көрнекі құрал түйсік пен кабылдау неғізінде корытынды жасауға мүмкіндік беретін, сезімдік бейнелерді калыптастырады. Көрнекі кұралдарды даайдалану аркылы мұғалім окушыларда пайда болатын сезімдік бейне таным кұрьілымында басты мәселе болып табылады.

- Арнайы мектеп мұғалімі көрнекі құралдарды падаланған кезде келесі жагдайларды ескеруі тиіс, біріншіден, алдын ала көрнекі құралдык мазмұнын талдау, сонымен бірге көрнекі құралдың оқушылардын даму деңгейімен, кемістітін түріне сәйкес келуін аныктау.

- Көрнекілікті пайдапануда оқушының ойы көрнекі құралдан нақтызаттың өзіне өтуі керек, яғни оқушының ойлау әрекетін басқару және оқушылырдың нақты кемістіктерін ескеру қажет. Сонымен коса калыптастыратын сезімдік бейнені оқу міндетін орындаумен байланыстыру керек және түзетушілік міндетін шешу керек. Көрнекі кұралдар оқушылардың ерекшеліктеріне сәйкес келуі ерекші дидакіикалыкталап.

- Оқытудың саналылығы мен белсенділігі

- Білім мен іскерлікті меңгерудегі саналылықгы қамтамасыз ету - арнайы педагог әрекетінде аса күрделі мәселе. Жалпы оқытуда саналылығы мен белсенділігі принципі окушылардың оқу материалын сапалы түсінуіне, мектептегі оқытуды сананын қатысуында, танымдық белсенділігін қалыптастыруға бағытталған. Ал арнайы мектепте бұл гіринципті жүзеге асыру қиын, ауыр жағдай, өйткені окушылырдың дамуындағы ерекшіліктер өз әсерін тигізеді.

- Арнайы мектепте білімді игерудің сапасы көп жагдайда сабакта жүргізілетін жаттығуларға тәуелді болады. Бір ережедегі жаттығулардың бірнеше жүйесі тандалып алынады, өз кезегінде олар игеру түрлі дәрежесінің болуына ыкпал жасайды.

- Окушылардың, әсіресе бастауыш сыныптарда оку ынтасы, көп жағдайда, оқытудың нәтижесін анықтайды. Оқушының оз бетімен ойлауына, дайындығына талапты біртіндеп күшейту керек, сол кезде ілімдерді игеру жасампаздық сипат алады. Арнайы оқытуда оқушылардын оқу жұмысына қатынастарына зейін аудару керек.

- Бұл принципті жүзеге асыру үшін ең бастысы - оқушы үшін оку материалы және оның танымдық іс- әрекетінің қандай мәні бар екендігін түсіну керек. Белсенділік әрдайым адамның когамдық мәнінің нақты бағыттарын, окушы үшін мәні бар обьекгілерге жинакы бағытталғандығын көрсетеді. Білімді меңгеруде оқушының белсенділігі әргүрлі және мұғалім тапаптарына сәйкес болмауы мүмкін. Мұғалімнің зейіні ойлаудың логикалық операцияларына аударылса, оқушының ойлау белсенділігі мысалдар мен көрнекіліктерде. Арнайы мекгеп оқушылар ережелерді жаттап меңгеруде

киналады, ал мысалдарды есге калдыру, көрнекілікпен жұмыс жасау жеңіл және кызыкты.

Саналы меңгеру - яғни фактілерді ажырату, олардың мәнін түсіну, арасындағы байланыс пен қатынастарды аныктау. Саналылык нәтижесі - дұрыс ұғым түсінікті бейнелейтін және тәжірибеде колданылатын ғылыми негіздегі білімді қалыптастыру. Бұл принциптің естімейтін балаларды оқытуда маңызы ерекше, өйткені бұл балаларда ауызша сөзбен айтылған материалдарды менгеруде киындыктар кездеседі. Н.Б.Морозова, Т.В.Розанова, И.М.Соловьев мәліметгері бойынша мәтінді толык түсінбеу байланыстарды (заттар арасында, уакыт пен кұбылыстар арасында) байқауда қиындықтар туғызады. Ал акыл ойы кем балалар берілген материалдың негізгісі мен қосалқысын ажырата апмайды өздерінің әрекетін түсінбейді және ұзақ уакыт бойы мүғалімнің сөзін тындай алмайды. Сабақтағы окушының белсенділігі туралы оның мүғапім сұрағына жуап беруге дайындығы жолдастарынын пікіріне өз пікірін қосу, өз бетімен сұрақ қою дерек пен дәлелдерге сүйену. Мұғалім саналылык пен белсенділікке түрлі құралдар мен тәсілдерді пайдалана отырып кол жеткізуі мүмкін, мысалы техникалык оқыту кұралдар арқылы. Ал кемтар балаларды оқытуда саналықпен белседілікке қол жеткізу үшін келесідей негізгі талаптар ескеріледі;

- оқытудың баяу темпі;

- күрделі ұғымдар компоненттерге бөліп дамиды;

- жұмысты орындау жоспарын алдын апа даярлау;

- негізгі сәттерді анықгау, кұбылыс пен фактілердің байланысын ашу;

- сөздік пен мысалдарды тиянақты талдау;

- қайталап түсіндіру, түсінбеген жерлерін аныктау және түзету;

- ез бетімен жұмыс істеуге баулу.

Саналылык пен белсенділік гіринципін пайдаланудың нәтижелілігі окушыларда қалыптаскан танымдык белсенділік және өз бетімен жұмыс істеу деңгейіне байланысты аныкталады.