Дәріс. Қазіргі кезеңдегі оқытудың әдістері мен құралдары

Жоспар:

1. Оқытудың әдістері - дидактиканың ұғымдарының бірі

2. Оқытудың әдістері, тәсілдері және құралдары, олардың өзара байланысы мен өзара шарттылығы

3. Оқытудың әдістерін жіктеу және оларға сипаттама

4. Әдістердің оқытудың мақсаты мен мазмұнына сәйкестігі

5.Үздіксіз білім берудің түрлі кезеңдерінде оқытудың әр түрлі әдістерін қолдану ерекшеліктері

Мектептегі оқу процесі білім беру мазмұны әдістерімен оқытудың ұйымдастыру формаларының бірлігін білдіреді. Неғұрлым кең мағынада әдіс белгілі бір мақсатқа жетуге

бағытталған әрекеттер жүйесі.

Сөздікте әдіс бірнеше теориялық зерттеу және практикалық түрдк жүзеге асыру тәсілі ретінде анықталады. Педагогикалық әдіс осы екі мағынада пайдаланылады: 1-ден, педагогикалық құбылыстарды зерттеу әдістері. 2-ден, оқыту әдісі, яғни оқушылардың танымдық іс-әрекетін ұйымдастыру тәсілі.

Әдіс (методос деген грек сөзінен туады – зерттеу немесе таным жолы) тәсілдер жиынтығы. Әдіс педагогикалық әдебиеттерде тәсіл деп түсіндіріледі.

Оқыту әдістері бұл мұғалім мен оқушылардың оқу-тәрбие жұмысының міндеттерін шешуге бағытталған өзара байланысты іс-әрекетінің тәсілдері. Оқыту әдісі мақсатқа жетудің саналы түрде қолданылатын тәсілі, ал мақсатқа жету мұғалімнің шеберлігіне, оның оқыту процесін тиімді ұйымдастыра білуіне, оқушылардың даярлық дәрежесіне, мұғалім мен оқушылардың белсенділік педагогикалық ынтымақтастығына байланысты.

«Оқыту әдісі» және «әдістемелік тәсіл» ұғымдары бір-бірімен тікелей байланысты. Әдістемелік тәсіл оқыту әдісінің элементі (компоненті, құрамды бөліктері). Мысалы, жеке сөздерді түсіндіру, суреттерді демонстрациялау т.б.

«Әдіс» пен «тәсілдік» шекарасы өте жылжымалы құбылыс. Сондықтан олардың шекарасын анықтау өте қиын. Өйткені, әдіс кейде тәсілге, ал әдістемелік тәсіл оқыту әдісіне айналады.

Егер мұғалім баяндау процесінде суреттерді демонстрациялап көрсетсе, онда демонстрация әдістемелік тәсілге жатады.

Оқушылар зерттеу негізінде суреттермен танысып, тақырып бойынша нақты білім алса, онда суреттерді демонстрациялау әдіске, ал баяндау тәсілге жатады.

Лабораториялық сабақтың мәнін және мағынасын анықтайтын әңгіме әдіс ретінде қолданылады. Егер оқушылар лабораториялық тапсырманы өз бетінше орындауға кіріссе, ал мұғалім сол дербес жұмыс процесінде тек әңгіме элементтерін қолданса, әңгіме тәсіл ретінде пайдаланылады.

Оқыту әдістері бұл мұғалім мен оқушының оқу-тәрбие жұмысының міндеттерін ойдағыдай шешуге бағытталған өзара байланысты іс-әрекетінің тәсілі. Әдіс ұғымы мен құрал және тәсіл ұғымы байланысты.

Неғұрлым кең мағынада құрал-жабдықтар әрекет қарулары дегенді білдіреді, яғни қандайда бір әрекеттің іске асуына көмектеседі.

Оқыту құралдары мұғалімге оқытуға, ал оқушыларға оқуға, яғни, оқушылардың танымдық іс-әрекетін ұйымдастыруға көмектесетін барлық жабдықтармен ақпарат көздері болып табылады.

Оқыту құралдарына жататындар оқулықтар, оқу құралдары, кітаптар, оқу және лабораториялық құрал – жабдықтар, көрнекі құралдар т.б.

2 Оқыту әдістерінің өзіне тән тарихы бар. Бүгінгі таңда оқыту әдістерін салалауда әртүрлі пікірлер қалыптасқан. ХХ ғасырдың 20 жылдарында белгілі педагог – ғалымдар Б.Е.Райков, К.Г.Ягодовский, М.М.Пистрак т.б.

оқытудың түсіндірме, практикалық еңбек, эвристикалық, зерттеу, лабораториялық әдістерін жасады.

30-жылдары М.М.Пистрак, П.Н.Шимбирев, И.Т.Огородников оқытудың әңгімелеу, көрсету, демонстрация, лекция, кітаппен жұмыс, лабораториялық жұмыс жатады.

50-жылдардан бастап оқыту әдісінің жіктеу проблемасына айрықша көңіл бөлінді. Грузин педагогы Д.О.Лордкипанидзе оқыту әдістерін топтастыруға әрекет жасады. Ол оқыту әдістерін үш топқа бөлді:

сөздік әдістері

кітаппен жұмыс істеу әдістері

оқыту-практикалық сабақтар әдістері.

50-60-жылдары орыс ғалымдары Е.ГГолант, С.П. Шаповаленко, Н.М.Верзилин білім көзін негізге алып, оқыту әдістерінің жіктеуін үш топқа бөлді.