Педагогикалық процестің заңдылықтары

Педагогика ғылымы өз пәнін зерттей отырып, оқыту –тәрбиелеу процесінің теориясын жасайды. Теориялық білімге ұғым, заңдар, заңдылықтар жатады, оларды зерттеу теорияны жасауға және оқыту-тәрбиелеу жұмысын педагогикалық процесті ұйымдастыру әдістеріне бағыт береді.

Ұғымдардың көмегімен педагогикалық шындыққа, сонымен бірге мұғалімнің іс-әрекетінің обьектісі- біртұтас педагогикалық процеске сипаттама беруге болады.

Адам педагогикалық процестің тарихи негізі мен бастапқы мәні болады, ол «барлық қоғамдық қатынастардың жиынтығы» жеке тұлға болып қалыптасуы керек. Сондықтан да педагогикалық процеске негізгі абстракцияны көрсету арқылы, сол қажеттілікті ашудын қалай жүзеге асатындығын, сонымен бір-бірінен дамып шығуы және өзара әрекет барысында, адамзаттың қалыптасуының ерекшеліктері, қоғамдық адамзаттық қабілеттерді және оған сай мұқтаждықты көрсетуге болады. Әрбір жаңа ұрпақ өткен ұрпақтардың тәжірибесін меңгеруі керек, жеке тұлғаның қалыптасу шарты осында.

Осыдан педагогикалық процестің мынадай заңдары пайда болады:

- бала өткен ұрпақтардың әлеуметтік тәжірибелерінің мұрагері- тек қана өзінің шығармашылық іс-әрекетінің арқасында ғана бола алады;

- индивидтің өзін жүзеге асыра алатын және өз орнын таба алуға дайын белгілі әлеуметтік дәрежесі бар, ол барлық қоғамдық қатынастардың бірлігі тұлға ретінде дамуы, әлеуметтену процесі барысында жүзеге асады;

- ұстаздар мен оқушыларды біріктіретін ұйымдастырылған бірлесіп бөлінген іс-әрекеттерді педагогикалық процесс қатысушылардың әрбіріне және барлығына жетістіктермен қамтамасыз етеді.

Әлеуметтік жүйеде педагогикалық процесс ашық болады, яғни ортаның ықпалын сезеді, бірақ ішкі белсенділік пен өзін-өзі реттеушілігімен көзге түседі. Осыған байланысты әлеуметтік жүйе сияқты педагогикалық процестің белгілері болады (Абрамова Н.Т., Афанасьев В.П., Блауберг И.В., Садовский В.Н. және т.б.):

- қоғамның ұсынуымен жүйенің жалпы мақсаты, оның қызмету атқаруы тиімділік сипат әкеледі;

- жүйе өзара байланыстағы және өзара тәуелді элементтерден, бөліктерден тұрады:

- жүйенің белгілі бір қоры бар, ол оған қызмет істелумен тұрақтылықты қамтамасыз етеді;

- жүйенің ішкі құрылымы оның деңгейінің иерархиясы мен ортамен байланысын көрсетеді;

- жүйеге тән ішкі қайшылықтар есебінен жүйе дамуға қабілетті.