Мониторинг зерттеулер жүргізуде табиғи нысандардан зерттеуге қажет үлгілерді алу

1. Уларды шығару әдетте демалу мүшелері, ас қорыту мүшелері, бауыр, тері, темір арқылы іске асырылады.Мысалға, қорғасын мен оның қосылыстарының өндірістік көздеріне қорғасынды өндіру мен балқыту үрдістері, сонымен қатар оны қолданатын өндіріс салалары: атмосфераның әсеріне тұрақты аккумуляторлар, кабельдер, пьезоэлектрлік элементтер, резеңке, сыр, ақ сыр, лак өндірісі, металл бұйымдарды қорғасын ванналарда шыңдау жатады. Қорғасын ағзадан көбінесе бүйрекпен және ішек арқылы шығарылады. Аз мөлшерде, бірақ тұрақты түрде сілекеймен, ана сүтімен, және басқа да бөлінділермен шығарылады.Сүйектер, бауыр, бүйрек қорғасынның негізгі жиналатын мүшелері болып табылады, онда қорғасын ұзақ жылдар бойы болады. Қорғасын сондай-ақ көп мөлшерде тісте және шашта жиналады. Қорғасын барлық мүшелер мен жүйелерге әсер ететін политропты у болып табылады. Ең айқын өзгерістер қан жүйесінде, жүрек-тамыр, жүйке жүйелерінде, асқорыту жолында, бауырда, бүйректе байқалады. Қорғасыннан уланудың ең түбегейлі алдын алу шаралары оның қолданылуын шектеу. Атап айтқанда, құрамында қорғасыны бар егеулерді, әйнекейлерді, ақ сырларды дайындау кезінде қорғасынды қолдануға тыйым салынады. Өндірістік үрдістерді автоматтандыру және герметизациялау, қашықтықтан басқаруды енгізу, қуатты желдету жүйелерін ұйымдастыру арқылы жұмыс зонасы ауасының ластану деңгейін төмендетудің үлкен маңызы бар. Ауаның қайтадан ластайтын көзі болуы мүмкін қорғасын шаңының әр түрлі нысандарға қонуын болдырмау үшін жұмыс бөлмелерін орталықтандырылған ауамен тазалайтын қондырғыларымен жабдықтайды. Жұмыс бөлмелерінің қабырғалары мен едендерін мүмкіншілік бар жерлерде, судың ағынымен тазалауға рұқсат етілуі тиіс. Қорғасын рұқсат етілген концентрациясы: бейорганикалық қорғасын -8 сағаттық ауысым үшін 0,15 мг/м3 орташа.

2. Тіршілік ортасы (Биотическая среда) — қазіргі тіршілік етіп жатқан организмдердің арқасында пайда болған табиғи күштер мен құбылыстар. Тіршілік ортасы деп белгілі бір ағза (түрдің) дамуының барлық кезендеріне қажетті табиғи орта факторлар жиынтығын айтады.Тірі организмдер тіршілік ететін табиғи орталар жиынтығын экологияда экотоп деп атайды. Бұл абиотикалық факторлар жиынтығы деген ұғыммен мағыналас. Оны кейде биотоп (грекше "bios" — тіршілік, "topos" — орын) деп те атайды. Белгілі бір аумақта тіршілік ететін барлық тірі азғалар мен орта жағдайларының жиынтығын қосып биогеоценоз (грекше "bios" — тіршілік, "ge" — Жер,"koinos" — жалпы) деп атайды. Тірі организмдердің өзі – тіршілік ортасы. Өсімдіктер, жануарлар және микроорганизмдердің ішінде көптеген олардың өкілдері екінші бір организмдерді-паразиттер немесе арамтамақтар деп атайды. Ағзалар табиғаттың аса маңызды бөлігі. Олар бір-бірімен тығыз байланыста тіршілік етеді. Басқа ағзалар тіршілігінде өсімдіктер зор рөл атқарады. Өсімдіктер болмаса жануарлар да, адам да тіршілік ете алмайды. Барлық тірі ағзалар ауадағы оттегімен тыныс алып, көмірқышқыл газын бөліп шығарады. Жасыл өсімдіктер қоректенгенде ауаға үнемі оттегін бөліп шығарады, көмірқышқыл газын сіңіреді. Сол оттегімен өсімдіктердің өздері де, басқа ағзалар да тыныс алады. Жануарлардың көптеген түрлері өсімдіктермен қоректенеді. Өсімдіктер топырақты қарашірікпен байытып, құрылымын жақсартады. Ауаны шаң мен улы газдан тазартады. Ауру тудыратын майда ағзаларды жояды. Аптап ыстықты, қақаған аязды бәсеңдетеді. Осының бәрі бүкіл тірі ағзалардың тіршілік етуіне мүмкіндік беретін аса маңызды жағдайлар.

3. Экологиялық мониторинг (экология және мониторинг) – қоршаған ортаның жағдайын бақылау және тексеру жүйелері. Ол үш сатыдан тұрады:жағдайды бақылау;бағалау;болатын өзгерістерді болжау.Экологиялық мониторинг нысандарына табиғи, антропогендік немесе табиғи-антропогендік экожүйелер жатады. Мысалға, Биологиялық мониторинг жүргізуде бақыланатын нысандар: жалпы биосфера, түрлер саны, түр жағдайы. Экологиялық мониторингтің мақсаты тек қана деректер жинау емес, сондай-ақ, жүргізілетін тәжірибелер, болжамға негіз ретінде алынатын процестердің үлгілері кіреді. Ғаламдық көлемде мониторинг жүргізуге авиациялық, ғарыштық және есептеу техникалары пайдаланылады. Қазіргі уақытта экожүйені зерттеуге аэроғарыштық әдістер кеңінен қолданылады. Осы әдіс арқылы табиғатта болып жатқан құбылыстарды, табиғи қорлар жиынтығын, мөлшерін, т.б. экожүйелерді сипаттайтын мәліметтерді білуге болады. Экологиялық мониторинг әр түрлі деңгейдегі буындардан тұратын иерархиялық ұйымдасқан бақылау жүйесі болып табылады. Ондай буындарға ғаламдық (биосфералық), ұлттық, аймақтық, жергілікті Экологиялық мониторингтер жатады. Мысалы, ғаламдық Экологиялық мониторинг халықаралық ынтымақтастық негізінде, ұлттық Экологиялық мониторинг бір мемлекеттің шегінде арнайы құрылған ұйымдар арқылы, аймақтық Экологиялық мониторинг ірі-ірі аудандардың көлемінде, ал жергілікті Экологиялық мониторинг елді мекендерде, өнеркәсіп орындарында, кәсіпорындарда қоршаған ортаның сапалық өзгеруіне бақылау ретінде жүргізіледі.

Билет №21

Date: 2016-06-09; view: 1260; Нарушение авторских прав