ISBN 966-538-174-1 160 page

ãðîìàäè. ªäèíèé íà ö³ëó îêîëèöþ, âäîâæ ³ âøèð, íà÷àëüíèê ãðî-

ìàäè, âèáðàíèé ç âîë³ ñàìî¿ ãðîìàäè. Öå íà áóêîâèíñüêî-ðóìóíñüê³

â³äíîñèíè òàêà äèâîâèæà, ÿêó õ³áà ìîæíà á ïðèð³âíÿòè äî ëå´åíäè:

„Öå áóâ ºäèíèé âîÿêà â íàïîëåîí³âñüê³é àð쳿, ùî íå ìàâ îáîâ’ÿç-

êó ñàëþòóâàòè ïåðåä ö³ñàðåì“.

г÷ ó òîìó, ùî ñåëî êóïèëî ñîá³ ²âàíà Ãðóøêó íà ñâîþ âèêëþ÷-

íó âëàñí³ñòü. Òàê! Áî òðåáà çíàòè, ùî ²âàí Ãðóøêà – öå îäèí ç âîÿê³â ³ñòîðè÷íîãî 113-ãî ïîëêó, ùî òî â äåâ’ÿòíàäöÿòîìó ðîö³

çáóíòóâàâñÿ ïðîòè ðóìóíñüêî¿ âëàäè ³ â ïîâí³ì îçáðîºíí³ ïåðåéøîâ íà Íàääí³ïðÿíùèíó. Âñ³õ áóíòàð³â â³éñüêîâèé òðèáóíàë çàñóäèâ çàî÷íî íà êàðó ñìåðòè. ² îò òóò „´óäçèê“: îäèí ³ç ÷îëîâèõ áóíòàð³â æèâå ñîá³ òåïåð ó ñâî¿ì ð³äí³ì ñåë³ ³ ïðîâàäèòü íèì, ÿê éîãî íà-

÷àëüíèê. Ïðîñòî é ÿñíî: æèòòÿ ²âàíà Ãðóøêè âèì³íÿëè çà ñìåðòü òðüîõ õëîïö³â ³ç ñåëà, ÿê³ ï³øëè ÿê ðåêðóòè äî ðóìóíñüêîãî â³éñüêà ³ á³ëüøå ç íüîãî íå âåðíóëèñü. ² òîä³, êîëè â ñåë³ ïî÷èíàëî âàðè-

òèñü ç ïðèâîäó òàºìíî¿ ñìåðòè òðüîõ íàéñâ³äîì³øèõ õëîïö³â, êîëè çàíîñèëîñÿ íà ñâîãî ðîäó ñàìîñóä íàä ì³ñöåâèìè ïðåäñòàâíèêàìè âëàäè, òîä³ òà âëàäà ñàìà âèäâèãíóëà ñïðàâó ïîâîðîòó äî ñåëà ²âà-

íà Ãðóøêè, ÿêèé òèíÿâñÿ äåñü ïî òîé á³ê Äí³ñòðà, ïî ïîëüñüê³ì áîö³. Ïî÷àëè äèïëîìàòè÷í³ ïåðåãîâîðè. Ñåëî çãîðî¿æèëîñÿ ³ ïîñòà-

âèëî ùå îäíó òî÷êó ó ñâî¿é ãðîìàä³. Çàâäÿêè ò³é îáñòàâèí³, ùî Ðó-

ìóí³ÿ ñàìå â ò³ì ÷àñ³ ðîáèëà çàõîäè ùîäî çàãðàíè÷íî¿ ïîçè÷êè, ñå-

ëÿíàì ïîùàñòèëî ïåðåïåðòè ³ öå äîìàãàííÿ. ²âàí Ãðóøêà âåðíóâñÿ

äî ñåëà ³ ïðè íàéáëèæ÷èõ âèáîðàõ âèéøîâ íà íà÷àëüíèêà ãðîìàäè, õî÷ íå áóëî í³ îäíîãî äîðîñëîãî ÷îëîâ³êà ó Âåðåí÷àíö³, ùî áóâ áè ïåâíèé, ùî ²âàí Ãðóøêà íå çãèíå îäíîãî äíÿ â³ä çàáëóêàíî¿ êóë³

äåñü â àêàö³ºâ³ì ãà¿.

Äàðêà óÿâëÿº ñîá³ âåëèêîãî, ç øèðîêèìè, ìóæèöüêèìè äîëîíÿ-

ìè ²âàíà Ãðóøêó, ÿê â³í òðîõè íåïåâíî (ÿê óñ³ âåëåòí³ ñóïðîòè òåíä³òíèõ ïðåäìåò³â!) ì³ñòèòüñÿ ó áàáèí³ì, õèìåðí³ì ôîòåëèêó.

Ó äâåðÿõ ì³æ ê³ìíàòîþ, äå îäÿãàºòüñÿ Äàðêà, ³ „áàáèíèì ïîêî¿êîì“

âèñèòü äîâãà òåìíî-ñ³ðà ù³ëèíà. (̳æ äâåðèìà â äîì³ Ïîïîâè÷³â ïàíóº ñâîãî ðîäó „ïðîôåñ³éíà ñîë³äàðí³ñòü“: êîëè îäí³ äâåð³ çà÷è-

íèòè, òî äðóã³, ïðîòèëåæí³, àâòîìàòè÷íî â³ä÷èíÿþòüñÿ ñàì³).

– ß ïðèéøîâ âàñ ïîïåðåäèòè, ïàíå â÷èòåëþ.

²âàí Ãðóøêà, ÿê óñ³ ñåëÿíè-³íòåë³´åíòè, íàìàãàºòüñÿ ãîâîðèòè ïåðåá³ëüøåíî ÷èñòîþ, ãðàìàòè÷íîþ ìîâîþ.

Äàðêà çà÷óâຠùîñü íåäîáðå, ï³äõîäèòü íàâøïèíüêè ï³ä ñàì³

äâåð³ ³ çóïèíÿºòüñÿ ó ñòîðîæê³é ïîñòàâ³.

– ²íàêøå âè ìåí³ ðàäèòå, – ãîëîñ òàòà ñêà÷å øàðïêî, ÿê ïðó-

æèíà, – âè ìåí³ ðàäèòå, ïàíå íà÷àëüíèêó, ïðèçíàòè áåçïðàâñòâî ³ ñêîðèòèñü éîìó. ×è çëå ÿ êàæó?

– ß íå ðàäæó… ÿ âàñ ïîïåðåäæàþ ò³ëüêè, ïàíå â÷èòåëþ. Ìàé-

òåñÿ íà óâàç³, áî âîíè çàâçÿëèñÿ âàñ çíèùèòè. Õ³áà ùî… – ²âàí Ãðóøêà óðèâàº, í³áè õîò³â òàòîâ³ ï³äìîðãíóòè, – õ³áà ùî ï³äåòå ¿ì íà ðóêó, àëå ìóøó âàì ñêàçàòè, ùî âîíè ñàì³ â öå íå â³ðÿòü. Êà-

æó öå âàì, ùîá âàñ íå çàñêî÷èëî, ÿêáè… ùî äî ÷îãî…

Îëèâ’ÿíà òèøà. ×è ñèäÿòü ïðîòè ñåáå ³ äèâëÿòüñÿ îäèí íà îä-

íîãî? Ïî ÿê³ìñü ÷àñ³ ÷óòè øåëåñò ïàïåðó. Çà íèì áåçïîñåðåäíüî ãîëîñ ²âàíà Ãðóøêè:

– Öå „óðÿäîâà òàéíà“, ³ ìåí³, âëàñòèâî, íå â³ëüíî âàì çðàäæóâà-

òè ¿¿, – â éîãî ãîëîñ³ áðèíèòü ãëèáîêèé, ìóæèöüêèé íàñì³õ, – àëå!!!

Ïðîøó! Ìàºòå ÷åðãîâèé äîíîñ íà âàñ. Öèì ðàçîì, ÿê âèäíî, ç ïîâ-

íèì ïð³çâèùåì âàøîãî „òîâàðèøà“ Ìàíèëþ. ß ìàþ ç³áðàòè äîêà-

çîâèé ìàòåð³ÿë ïðîòè âàñ, ïàíå ó÷èòåëþ. Ùî âè íà öå ñêàæåòå?

Òàòî íå îáçèâàºòüñÿ. Ïàï³ð ïîøåëåñòóº. Çíàê, ùî òàòî äî÷è-

òóº éîãî äî ê³íöÿ. Íàðàç òàòî ïî÷èíຠñì³ÿòèñü. Äàðö³ â ïåðø³é õâèëèí³, ÿêáè õòî ñí³ãó ïîçà ñîðî÷êó íàñèïàâ: „Îé, Áîæå, ³ñòåð³ÿ

â òàòà ÷è ùî?“ Ïîêè ùî ùå í³. Ïîêè ùî – öå ëèøå ïðèðîäíèé â³äðóõ ëþäèíè ç ÷èñòèì ñóìë³ííÿì:

– Òà ÷îãî òîé éîëîï Ìàíèëþ çíîâó ïõàºòüñÿ? Áóäåòå áà÷èòè, ùî é öèì ðàçîì â³í ïîâèøóêóâàâ íà ìåí³ òàê³ ñàì³ „òÿæ곓 ïðîâè-

íè, ÿê ó âåðåñí³. ×è âèä³â õòî òàêîãî éîëîïà? Â³í „âèä³â“, ÿê ÿ ïðè

„ñè òð³ÿñêà“* ìàâ „³ðîí³÷íó ì³íó“!! Çíàºòå, ÿêáè öå âñå, ùî òóò ó íàñ 䳺òüñÿ, ñïèñàâ ³ ï³ñëàâ äî çàãðàíè÷íèõ ãàçåò, òî ëþäè êàçà-

ëè á, ùî áðåøåìî. ͳõòî â³ðèòè íå õîò³â áè, ùî ùîñü ïîä³áíå ìî-

æå ä³ÿòèñü ó äâàäöÿò³ì ñòîë³òò³ â äåðæàâ³, ÿêà ðàõóº ñåáå çà öèâ³ë³çîâàíó é êóëüòóðíó. Àã³! Àáî ç òèìè ïàï³ðöÿìè íà öóêåðêàõ â êîîïåðàòèâ³? Çíàºòå, òî ïåðåõîäèòü âñÿê³ ìåæ³! ß, ÿ ìàþ áóòè âèíåí òîìó, ùî êðàìàð çàâèâຠöóêåðêè â ïîäâ³éí³ ïàï³ðö³. ß ïî-

ñèëàâ ñâîþ ìàëó çà òèìè öóêåðêàìè. Óäåíü ïàï³ðö³ âàì æîâòî-çå-

* Sa triasca (ðóì.) – „Íåõàé æèâå“. Öèìè ñëîâàìè ïî÷èíàºòüñÿ äåð-

æàâíèé ñëàâåíü Ðóìóí³¿.

ëåí³, àëå ïðè âå÷³ðí³ì ñâ³òë³ – ¿õ ðàö³ÿ! – æîâòî-ñèí³. Àëå õàé ìåí³

õòîñü ñêàæå, ïðè ÷³ì òóò ìîÿ îñîáà? Îòàê³ ¿õ óñ³ „äîêàçè“ ïðîòè ìåíå. Áóäóòü ðèòè, ÿê êåðòèö³, ìèøêóâàòè ç óñ³õ ñòîð³í, àëå, – â³ð-

òå ìåí³, – ÷îðòà ëèñîãî çíàéäóòü!

Äàðêà óÿâëÿº ñîá³ òàòîâå ïðèñêóëåíå, ç ïðîìåíÿìè çìîðøîê îêî. ßê öå êóìåäíî, êîëè ïðîñòîäóøíèé, ÿê äèòèíà, ÷îëîâ³ê, íà-

ìàãàºòüñÿ ðîáèòè ç ñåáå õèòðóíà. Îé, òàòó Ïîïîâè÷!

– Âîíè âæå çíàéøëè, ïàíå â÷èòåëþ.

– „Çíàéøëè“? – ãîëîñ òàòà íåïîâàæíî ï³äñêî÷èâ óãîðó. – Òî

÷îìó íå ìàþòü ëèöÿ ïðèéòè ç òèì äî ìåíå? ßê ÿ ïðîâèíèâñÿ ÷è-

ìîñü ñóïðîòè ïðàâà – ïðîøó! – ìîæóòü ïðèéòè, çààðåøòóâàòè ìå-

íå é ïîñòàâèòè ïåðåä ñóä. ×è çëå ÿ êàæó? ß æ â³äðàçó çíàâ, ïðî ùî ¿ì ³äå… ãî, ãî!… ùå ç âåðåñíÿ, ùå ò³ëüêè ïî÷èíàëîñü ç òèì ïëåá³ñöèòîì. Õî÷óòü, ùîá ÿ ïåðåñòàâ ó÷èòè òèõ á³äíèõ òðè ãîäèíè ïî-óêðà¿íñüêè â øêîë³? Äîáðå – ¿õ ïðàâî! Àëå õàé ìåí³ ñëóæáî-