Тәжірибелік сабақ. Үзілмелі (дизьюктивті) тектоникалық қозғалыстар

Сабақтың мақсаты:Неотектоникалық қозғалыстардың әсерінен жаңғырған қатпарлы-жақпарлы таулардың птүзілу заңдылықтарын, Жер қыртысында жүретін үзілмелі тектоникалық қозғалыстардың түрлерін, олардың жер бедерін қалыптастырудағы алатын орынын анықтау.

Сабаққа қолданылатын құрал-жабдықтар: Үзілмелі (дизьюктивті)тектоникалық қозғалыстардң үлгілері, тектоникалық, геологиялық және физикалық карталар, үлестірмелі және интербелсенді көрсету құралдары.

Пйдаланатын әдебиеттер тізімі:

1. Никонов А.А. Современные движения земной коры. М.: 1979, 184 с.

2. Хаин В.Е., Ломизе М.Г. Геотектоника с основами геодинамика. М.: издательства МГУ, 1995, 473 с.

3. Шейдеггер, А. Основы геодинамики / А. Шейдеггер. – М.: Недра, 2007. – 384 с.

Студенттердің білімін тексеруге арналған сұрақтар мен тапсырмалар:

1. Үзілмелі (дизьюктивті тектоникалық ығысулар дегеніміз не?

2. Үзілмелі (дизьюктивті тектоникалық ығысулардың негізгі түрлерін атаңдар.

3. Жер қыртысының көлденең бағыттағы жылжуының көлбеу бағыттағы төмен бағытталған ығысулардан айырмашылықтарын сипаттаңдар.

4. Өркеш таулар мен опырылмалы ойыстардың қалыптасуына әсер ететін негізгі күштерді атаңдар.

5. Қатпарлы таулардан қатпарлы-жақпарлы таулардың негізгі айырмашылықтарын анықтаңдар.

6. Үзілмелі (дизьюктивті тектоникалық ығысулардың қатпарлы-жақпарлы тауларды қалыптастырудағы алатын орынын анықтаңдар.

Сарамандық жұмыстарға арналған тапсырмалар:

1-тапсырма: А) Оқулықтың мәтініне, 11.1 суретке, басқа дерек көздеріне, талдау жасап үзілмелі тектоникалық ығысулардың негізгі түрлерін, олардың жүруіне әсер ететін негізгі күштерді анықтаңдар.

Ә) 11.1 суретке негізделіп Жер қыртысының көлденең және көлбеу бағыттағы ығысуларының бір-бірінен айырмашылығын, олардың қатпарлы-жақпарлы таулардың бедерін түзудегі алатын орынын түсіндіріңдер.

11.1-сурет. Жер қыртысындағы үзілмелі (дизьюктивті) ығысулардың түрлерінің сызбасы

2-тапсырма: Оқулықтың мәтініне, 11.1 суретке, басқа дерек көздеріне, талдау жасап баспалдақ тәрізді ығысулардың, опрылмалы ойыстар мен орқаш таулардың түзілуіне әсерететін негізгі күштерді, олардың қатпардлы-жақпарлы таулардың бедерін қалыптастырудағы алатын орынын анықтаңдар.

3-тапсырма: Оқулықтың мәтініне, тектоникалық картаға, геохронологиялық кестеге талдау жасап неотектоникалық қозғалыстардың жүру себептерін олардың Қазақстанның Жер бедерін қалыптастырудағы рөлі анықтап, төрттіуік дәуірдегі ежелгі жабын мұздықтарының пайда болуының себептерін түсіндіріңдер.

4-тапсырма: Оқулықтың мәтінінебасқа дерек көздеріне негізделіпқазіргі тектоникалық қозғалыстардың туу себептерін олардың Жер бедерін түзілудегі орны анықтаңдар. 1989 жылғы Армения (Спитак) мен 1991 жылғы Зайсандағы жер сілкінудің себептері мен салдарын түсіндіріңдер.