БЭК: еуразиялық ықпалдастық жобасы

1. 2010 жылдың 1 қаң­та­ры­нан бастап үш ел - Ресей, Бе­ларусь, Қазақстан үшін бір­ыңғай кедендік тариф күшіне ен­ді. 2011 жылдың 1 шілдесінен бас­тап бірыңғай кедендік кодекс ен­гізілетін болады. 2011 жыл­дың ортасынан бастап тауа­р­лар­дың кедендік бақылауы Беларусь Рес­публикасының, ал бір жылдан ке­йін Қазақстан Респуб­ли­ка­сының сыртқы шекарасына кө­ші­рілетін болады. Үкіметтегі білікті мамандар: «То­­лыққанды және толық ауқым­дағы Кедендік 2011 жылдан бас­тап енгізіледі және Ресей мен Қа­­зақстан шекарасындағы барлық рәсімдеу шаралары шекараның сыртқы жиегіне шығарылады, оның ішінде барлық тарифтік жә­не тарифтік емес: санитарлық, ветеринарлық, фитосанитарлық реттеулер бар. Бұлардың барлығы 2011 жылдың 1 шілдесінен бастап өз­гертіледі» деп атап көрсетті.

Кедендік одақ 170 млн. адам өмір сүретін ірі рынокты қамтиды. Біздің елдеріміздің өнеркәсібі 600 млрд. долларды, тек мұнайдың жиынтық резервінің өзі 90 млрд. баррельді құрайды. Біздің елдеріміз энергия ресурстары рыногында да әлемнің алпауыт мемлекеттері есептесетін маңызды ойыншыға айналып отыр.

Сарапшылардың бағалауынша, Кеден одағы үш елге 2015 жылға қарай ішкі жалпы өнімнің 15 пайыздан астам өсіміне қол жеткізуге мүмкіндік береді. Кеден одағынан келетін жалпы әсер Ресей үшін 400 млрд. доллар, Беларус пен Қазақстан үшін 16 млрд. доллар немесе ішкі жалпы өнімдерінің 14 пайызы.

Кедендік одақтың құрылуына халықаралық сарапшылар да елеулі көңіл бөліп отыр. Мәселен, Ресейдегі «Еуразия мұрасы» коммерциялық емес қорының президенті Елена Яценко: «Кедендік одақтың құрылуы үш ел арасындағы экономикалық байланыстардың жеделдеуіне, тауар айналымының өсуіне ықпал етуі тиіс. Бұл экономикалық кедергілерді алып тастаудың сөзсіз әсері. ЕурАзЭҚ сарапшылары үш елдің өзара саудасындағы кедендік кедергілерді жою 2015 жылы «интеграцияланған үштіктің» ІЖӨ өсуін 15-20 пайызға қамтамасыз етеді деп болжамдайды» деген пікірін жеткізді.

Кедендік одақ – бұл біздің ықпалдастығымыздың келесі сатысы. Бұған дейін Беларус, Қазақстан, Ресей арасында еркін сауда аймағы жүзеге асқан болатын. Бұл еркін сауда аймағының мәнісі – үш ел арасында нөлдік, яғни кедендік баждың жоқ екендігін білдіреді, ал басқа елдермен әрбір елдің өзіне тән кедендік баж салығы жүйесі болды. Ал ендігі Кедендік одақ нені білдіреді дегенге келетін болсақ, үш ел арасында ешқандай да кедендік баж болмайды, ал үшінші елдерге қатысты барлық кедендік баж салығы бірыңғайланады.

2. БЭК-тің толық көлемде жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін 2011 – 2015 жылдар аралығында тағы да 55 халықаралық келісімдерді және басқа да құжаттарды қабыл­дап, белгіленген нақты мерзімдеріне сәйкес БЭК қалыптастыратын келісімдер бойын­ша 74 міндетті шаралардың орындалуын қамтамасыз ету қажет.

БЭК-тің құқықтық негізін қалыптасты­ратын келісімдерді шартты түрде алты топқа бөлуге болады: келісілген экономи­калық саясат жүргізу және экономиканы реттеу жүйесін үйлестіру; қызмет көрсе­тудің ортақ рыногын жасау; капиталдың ортақ рыногын қалыптастыру және келісілген валюталық саясат жүргізу; еңбек ресурстарының ортақ рыногын жасау; ортақ энергетикалық рынок қалыптастыру, энер­гетика мен көлік саласында табиғи моно­полиялардың қызметіне қолжетім­ділікті туғызу; техникалық реттеу деген сияқты.

БЭК-ті құрайтын төрт құрамдас бөліктің біреуі – тауарлардың ортақ рыно­гы – жұмыс істеп тұрған Кеден одағымен атқарылып отыр. БЭК-тің тағы бір маңызды бөлігі – қызмет көрсетудің ортақ рыногының алғышарттары 2012 жылдың басында жасалмақ. Осының шеңберінде БЭК-ке қатысушы мемлекеттер өздеріндегі заңды және жеке тұлғалардың қызмет көрсету рыноктарына енудің ұлт­тық режімдерін бекітуге ұмтылып, арнайы лицен­зияны қажетсінетін қызмет түрлеріне берілген лицензияларды мойындауды қамта­масыз етеді және ұлттық заңнама­ларды үйлестіреді, ал қызмет көрсету саудасы бойынша үшінші елдерге қатысты келісілген саясат жүргізеді.

2013 жылғы 1 қаңтардан жүктерді тасымалдаудың темір жол тарифтері бір жүйеге түсіріліп, әрбір мемлекеттің тер­риторияларында қолданылып келген бұрынғы экспорттық, импорттық және ішкі тарифтер жойылады. Олардың орнына ортақ тариф енгізіледі. 2015 жылғы 1 қаңтардан БЭК-ке мүше мемлекеттердің жүк тасымалдаушылары үшін темір жол инфрақұрылымын еркін пайдалану мүмкін­дігі қамтамасыз етіледі.

2014 жылғы 1 қаңтардан БЭК-ке мү­ше елдер үшін мемлекеттік (муници­палдық) сатып алу жүйесінде ұлттық режім қолданылатын болады.

2014 жылғы 1 қаңтардан капиталдың ортақ рыногын құру шеңберінде БЭК-ке мүше елдердің ұлттық режім жағдайында қаржы, банк және сақтандыру қызмет­теріне еркін ену қамтамасыз етіліп, инвес­тициялық қызметке теңқұқықтық жағдай жасалады, валюталық операцияларға шектеу алынып тасталады.

2015 жылғы 1 қаңтарға дейін газ бағасы бойынша (нарықтық) бірдей пайда түсе­тіндей жағдайға қол жеткізіледі.

БЭК-те ортақ еңбек рыногы қалыпта­сады. БЭК-ке мүше елдердің еңбек миг­рант­тары белгілі бір әлеуметтік кепілдіктерді пайдаланып, олардың құқықтары қорғалатын болады. Осы аталған шаралар­дың бәрі 2016 жылдың 1 қаңтарынан БЭК-тің толық сипатта жұмыс істеуін қам­та­масыз етеді.

БЭК-ті құру – бұл ең алдымен, еркін бәсекелестіктің дамуына мүмкіндік және ортақ кеңістікте инновациялық белсен­діліктің күшеюіне жағдай тудыру. Мұн­дай бәсекелестік тауарлар мен қызмет көрсе­тудің сапасын жақсартудың ма­ңыз­ды ынталандырушысы болып табылады. БЭК-ті қалыптастыруда нормалар мен ережелерді бір ізге түсіру мен үйлестіру кәсіп­орындарда бәсекеге қабілетті өнім­дер шығаруға және оларды дамудың ин­нова­ция­лық жолына салуға қолайлы жағдай жасайды.

Биылғы жылдың 18 қарашасында посткеңестік аумақ елдері үшін тарихи оқиға болып, Ресей, Қазақстан және Беларусь президенттері Еуразиялық эконо­микалық интеграция туралы Декларация мен Еуразиялық экономикалық комиссия (ЕЭК) жөніндегі келісімді қабылдады.

2011 жылғы 26 қазанда «Известияда» Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың «Еуразиялық одақ: идеядан болашақтың тарихына» деген бағдарламалық мақала­сы жарияланып, онда Еуразиялық эконо­ми­калық одаққа ұласатын Кеден одағы мен Біртұтас экономикалық кеңістіктің одан әрі дамуының мүмкіндіктері на­нымды түрде бейнеленді.

ЕурАзЭҚ-тың дамуының практикалық нәтижелерін бағалай келе, Қазақстан Президенті 11 жыл ішінде қоғамдастықта интеграцияның әр түрлі өлшемдердегі тиімді жылжуын қамтамасыз ететін тораптық механизмдерінің, оның ішінде, салалық деңгейде, сондай-ақ кәсіпкерлер, ғылым қайраткерлері, жастардың баста­масымен құрылған құрылымдарының қалыптасқанын атап көрсетті.

Жақында жарық көрген «Евразийский проект Нурсултана Назарбаева, вопло­щен­ный в жизнь» деп аталатын кітапта тұңғыш рет құжаттық негізде іргелес Еуразия мемлекеттерінің интеграциялық үдерістері қарастырылды және тиімді жұмыс істеп тұрған әрі Нұрсұлтан Назарбаевтың Еуразия жобасының жүзеге асуының өзекті құралдарына айналған ЕурАзЭҚ, Кеден одағы және қалыптасып келе жатқан Біртұтас экономикалық кеңістіктің дамуы талданды.

Қазақстан Көшбасшысы өрісі кең Еура­зиялық мемлекеттер одағын қалып­тас­тыру идеясын ұсынып, мұндай инте­грациялық ұсыныстың тиімділігіне іргелес мемлекет­тердің басшыларын сендіре отырып және солардың белсенді қаты­суымен осынау еуразиялық жобаны табысты түрде жүзеге асыра білді. Ой мен практиканың осындай тұтастығы және оларды сабақтас та нық сипатта ілгерілету Еуразия жобасының табысты болуын қамтамасыз етті.

Міндетті әдебиеттер тізімі:

Гумилев Л.Н. Хұндар. (Орыс тілінен ауд. Ә. Жұмабаев, П. Бейсенов).- Алматы: «Қазақстан», 1998.-528 б.

Гумилев Л.Н. Древняя Русь и Великая степь. М., 1989. - 764 с.

Гумилев Л.Н. Ритмы Евразии: эпохи и цивилизации. М., 1993.

Қосымша әдебиеттер тізімі:

Вернадский Г.В. Монгольское иго в русской истории//Евразийский временник. 1927.

Трубецкой Н.С. О туранском элементе в русской культуре // На путях: Утверждение евразийцев.- Берлин, 1922. Кн. 2.

Хара-Даван Э. Чингисхан как полководец и его наследие: Культурно-исторический очерк Монгольской империи XII-XIV века.- Белград, 1929.

Назарбаев Н.А. Евразийское пространство: интеграционный потенциал // Евразийский союз: идеи, практика, перспективы: 1994-1997.- Москва, 1997.

5. Білім алушының оқу материалын меңгеру деңгейін өздігінен анықтауына көмектесетін теориялық білімді бақылауға арналған сұрақтар және/немесе тапсырмалар, өзін-өзі бақылау мен өзін-өзі тексеруді ұйымдастыру бойынша әдістемелік нұсқау;

Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар тізімі:

1. «Исход к Востоку Утверждение евразийцев Предчувствия и свершения Книга 1» атты жинақ қай жылы жарық көрді?

2. «Евразийские хроники » атты жинақ қай жылдар аралығында шығарылды?

3. Лев Гумилевтің қандай ғылыми еңбектері бар?

4. Н.Ә.Назарбаевтың «Тарих толкынында» еңбегі қай жылы жарық көрді?

5. «Еуразиялық кеңістік: интеграциялық потенциал мен оның жүзеге асырылуы» еңбегінің авторы кім?

6. Адаптация дегеніміз не?

7. Этникалық жүйе дегеніміз не?

8. «Древние кочевники являются для нас великим примером того, как нужно сражаться и побеждать, защищать себя, сохранять свой быт, свой жизненный уклад, свою самобытность» жолдар авторы кім?

9. «На путях. Утверждение Евразийцев. Книга вторая» атты жинақ қай қалада басылды?

10. Субпассионар адамдар түсінігі

11. «Россия и латинство. Сборник статей» атты жинақ қашан шықты?

12. Пассионарлықтың латынша мағынасы қандай?

13. «Евразийство» деген мақала авторы?

14. «На путях. Утверждение Евразийцев. Книга вторая» атты жинақ қай жылы шықты?

15. Л.Н. Гумилев қашан және қай жерде дүниеге келді?

16. 1980-ші жылдардың соңында «соңғы еуразияшыл» атанған ғалым?

17. Н.Ә. Назарбаев қай жылы «Мемлекеттердің Еуразиялық одағы» жобасын ұсынды?

18. Н. С. Трубецкойдың «История. Культура. Язык» кітабы қай жылы қайта басылып шықты?

19. «Исход к Востоку» еңбегі қашан қайта жарияланды?

20. Суперэтнос түсінігі.

21. «Мен бақытты адаммын, мен әмір еткенді емес, ойлағанымды, қалағанымды жазамын» деп кім айтқан?

22. «Черная легенда. Друзья и недруги Великой Степи» авторы кім?

23. «Еуропа и человечество» еңбегінің авторы?

24. Н. Назарбаевтың «Қазақстан жолы» атты еңбегі қай жылы жарияланды?

25. Этникалық дәстүр түсінігі.

26. «Тридцатые годы. Утверждение евразийцев. Книга седьмая» атты жинақ қай жылы жарық көрді?

27. «Византизм и славянство» атты еңбек авторы кім?

28. София қаласында еуразияшыл топтың өткізген семинары қай жылы өтті?

29. «Еуразия жүрегінде» атты еңбек авторы кім?

30. «Біз – еуразиялық елміз, өзіміздің тарихымыз, өзіміздің болашағымыз бар. Сондықтан да, біздің моделіміз басқалардың ешқайсысына ұқсамайды. Ол әртүрлі өркениеттердің жетістіктерін бойына сіңіреді» деп айтқан кім?

31. «Евразия» газеті қай жылдар аралығында шығарылды?

32. Л.Н.Гумилевтің кандидаттық диссертациясының тақырыбы қандай?

33. ҰҚШ құрамында қандай мемлекеттер бар?

34. «Степь и оседлость» атты мақала авторы кім?

35. Пассионарлық импульс түсінігі.

36. «Евразийство как исторический замысел» атты мақала авторы кім?

37. «Отличительной чертой этноса является деление мира надвое: "мы" и "не мы", или все остальные» деп кім айтқан?

38. «Тридцатые годы Утверждение евразийцев. Книга седьмая» атты жинақ қай жерден жарияланды?

39. «Әрбір славян орыс, чех, серб, хорват, словенец, болгар (полякты да қосқым келеді) үшін – Құдай мен оның Қасиетті шіркеуінен соң – славян идеясы идеядан жоғары, бостандықтан жоғары, ғылымнан жоғары, білімнен жоғары, жер бетіндегі барлық игіліктерден жоғары болуы керек» жолдарының авторы кім?

40. Субэтнос түсінігі.

41. Этногенез түсінігі.

42. Пассионар адамдар түсінігі.

43. Этникалық тарих түсінігі.

44. «Смысл моей жизни отчасти был в том, чтобы восславить и воздать должное кочевым народам Евразии, которых я искренне полюбил»- деген жолдар авторы кім?

45. О. Сүлейменовтың «АЗиЯ» атты еңбегі қай жылы жарық көрді?

46. КСРО-да ХХ ғасырдың екінші жартысында еуразияшылдық дәстүрлерін белсенді насихаттаған кім?

47. Орталық Азиялық Экономикалық Қауымдастық қай жылы құрылды?

48. «Евразийская концепция русской истории» атты мақала авторы?

49. Пассионарлық теоря авторы?

50. ШЫҰ қашан құрылды?

51. «... Вне этноса нет ни одного человека на земле, и каждый - я сейчас цитирую собственную книгу - на вопрос "Кто ты?" ответит: "русский", "француз", "перс", "масаи" и т. д., не задумавшись ни на минуту» деп кім айтты?

52. Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ – де Л.Н. Гумилевтің мұражай кабинеті қай жылы ашылды?

53. «О туранском элементе в русской культуре» еңбегін жазған ғалым?

54. Комплиментарлық түсінігі.

55. «Чингис-хан как полководец и его наследие» атты еңбектің авторы кім?

56. «Русское массонство в царствование Екатерины ІІ» авторы?

57. Л. Гумилевтің «Древние тюрки» кітабы қай жылы шықты?

58. «Древняя Русь» деген еңбек авторы?

59. «Ғасырлар тоғысында» атты еңбегі қай жылы жарық көрді?

60. «О задачах кочевниковедения» атты еңбектің авторы кім?

61. ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаев Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия университетінің құрылуы туралы Жарлыққа қашан қол қойды?

62. «Нұрсұлтан Назарбаевтың еуразиялық миссиясы» атты еңбектің авторы кім?

63. «Поворот к Востоку» деген мақала авторы?

64. Біртұтас экономикалық кеңістік құрамындағы мемлекеттер?

65. ЕрАзЭҚ-тың ең жоғарғы органы?

66. Еуразиялық Экономикалық қауымдастықғы қай жылы құрылды?

67. ТМД-ның қандай мемлекеттері Еуразия Экономикалық Қауымдастығы-ЕурАзЭҚ-ның құрылғандығы туралы Келісімге қол қойды?

68. Қай жылы Л.Н.Гумилев соғысқа өз тілегі бойынша аттанды?

69. «Еуропаға жол» бағдарламасы қашан қабылданды?

70. 1995 ж. құрылған Кедендік Одақ құрамына төмендегі қай мемлекеттер енді?

71. ЕврАзЭҚ-ның қандай реттеуші органдары бар?

72. Н.Назарбаевтың "Еуразия- біздің ортақ үйіміз" атты еңбегінің тұсаукесері қашан және қайда жасалды?

73. «Ұжымдық қауіпсіздік шартына» қай жылы қол қойылды?

74. 2000 ж. ЕурАзЭҚ құрамына енген мемлекеттер?

75. «Қазақстанның болашағы – Азияда да, Еуропада да, Батыста да, Шығыста да, ғаламдық Солтүстікте де, Оңтүстікте де. Мұндай бағыт орасан зор мүмкіншілік береді» деп айтқан кім?

76. Алаш қашан құрылды, партияның бағдарламасы.

77. Алашорда үкіметінің Батыс бөлімін кімдер басқарды?

78. «Мемлекеттігі жоқ халық - жетім халық» деген қанатты сөздің авторы кім?

79. ЕурАзЭҚ-ті құру 1994 ж. қай қаладан басталды?

80. ЕурАзЭҚ-ті БҰҰ қашан мойындады?

81. АӨСШК қашан құрылды?

82. ҚР Президентінің 1992 ж. БҰҰ 47-ші сессиясында қай күн Азия кеңесі күні болып жарияланды?

83. Н.Ә. Назарбаев «Қазақстанның болашағы - қоғамның идеялық бірлігінде» атты еңбегі қашан жарияланды?

84. «Континент Евразия» авторы?

85. «Евреи и Евразия» авторы?

86. «Геополитические заметки по русской истории» мақала авторы?

87. «Русь монгольская» авторы кім?

88. «Русский узел евразийства. Восток в русской мысли Сборник трудов евразийцев» жинағын құрастырушы кім?

89. «История. Культура Язык» еңбегінің авторы?

90. «Географический обзор России-Евразии» авторы?

91. «Пути Евразии. Русская интеллигенция и судьбы России» жинағын құрастырушы?

92. «Политическая история русской эмиграции 1920–1940 гг. Документы и материалы» жинағы авторы кім?

93. «Начертание русской истории» мақала авторы?

94. Н.Я.Данилевский өзінің этнос туралы тұжырымдамасында «Этнос-4 бөліктен дамыса - өзінің жоғарғы даму сатысына жетеді» деген 4 бөлікті атаңыз?

95. Д.В.Вернадский профессорлық атағын қай жылы алды?

«Еуразияшылдық: теория және практика» пәнінен реферат тақырыптары:

1. Еуразияшылдық идеясының қалыптасу тарихы мен эволюциясы.
2. Еуразия этностары: этногенезі және мәдениеті
3. Шығыс славяндар мәдениеті
4. Еділ бойы халықтары мәдениеті
5. Кавказ халықтары мәдениеті
6. Орта Азия халықтары мәдениеті
7. Сібір халықтары мәдениеті
8. Көне Қытай өркениеті
9. Көне Үнді өркениеті
10. Парсы мәдениеті
11. Прототүріктер өркениеті: ғұндар мәдениеті
12. Сақтар мәдениеті
13. Зороастризм діні тарихы
14. Буддизм діні тарихы
15. Христиан діні тарихы
16. Ислам діні тарихы
17. Түркі дәуірі өркениеті
18. Алаш қозғалысының қалыптасуы және идеялық негіздері
19. Алаш қайраткерлерінің ғылыми-шығармашылық қызметі (бір тұлға мысалында)
20. Алаш зиялыларының еуразияшылық ілімге қатысты көзқарастары
21. ХХ ғасыр басында еуразияшылдық идеясының қалыптасуы
22. ХХ ғ. басында түрікшілдік идеясының қалыптасуы және дамуы
23. Алаш ұлттық идеологиясының теориялық негіздері
24. Алаш идеологиясы еуразиялық өркениет контексінде
25. Н. Я. Данилевский еңбектеріндегі еуразияшылдық идеясы
26. П.И.Савицкий шығармаларындағы еуразияшылдыққа қатысты тарихи ой-тұжырымдамалар
27. Г.В. Вернадскийдің ғылыми еңбектеріндегі еуразияшылдық идеясы
28. Н.С. Трубецкой және еуразияшылдық идеясы
29. Л.Н. Гумилев- түркітанушы-ғалым
30. Л.Н. Гумилев және пассионарлық идеясы
31. Л.Н. Гумилев- жаңаеуразияшыл ғалым
32. Л.Н. Гумилев еңбектерінде көне түріктер тарихының зерттелуі
33. «АЗ и Я» еңбегінің тарихи маңызы
34. Кеңестік дәуірдегі еуразияшылдық идеясы жағдайы
35. Посткеңестік кезеңде еуразияшылыдқ идеясының қалыптасып, дамуы
36. Қазіргі кезеңдегі Еуразия кеңістігіндегі тарихи-мәдени сабақтастық
37. Еуразияшылдық идеясын дамытудағы Елбасының рөлі
38. Еуразиялық өркениеттің ХХІ ғ. қайта жандануы
39. Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті- заманауи еуразиялық өркениет үлгісі
40. Астана- Батыс пен Шығыс симбиозы
41. Еуразия әлемі: тарих, қазіргі заман, келешек

42. ТМД елдері арасындағы еуразиялық интеграциялық үрдістер: өткені, бүгіні, болашағы