Лейшманиозға қарсы қолданылатын дәрілер

Лейшманиоздың екі түрі болады: 1) тері лейшманиозы, оның қоздырғышы Leishmania tropica, содан соң 2) ішкі мүше лейшманиозы, оның қоздырғышы Leishmania donovani.

Ішкі лейшманиозда сурьмадан жасалған дәрі – солюсурьмин (Solusurminum). Бұл дәрі тері лейшманиозға да қолдануға болады. Жаңадан басталған тері лейшманиозы сол жаралы жерге акрихиннің (Acrichinum) инфильтраттық ерітіндісі және мономицин қолданылады.

Солюсурьмин – комплексті зат, ішінде ең қажеті сурьма (21-33%) және глюкон қышқылы бар. Бұның 20% - 10 мл ампуласы тамыр арқылы егуге арналған (тері астына егуге болмайды). Висцеральдық лейшманиоздың мөлшерін 0,1 ден 0,15 г/кг, осыдан асырмай беріп отыру керек. Лейшманиоз асқынып кетсе екінші қосымша инфекция пайда болады, ол кезде антибиотиктер мен сульфаниламидтерді қолдану керек.

Акрихин (мепакрин және т.б.) 0,05 - түймедағы, ертеден келе жатқан безгекке қолданған дәрі. Қазіргі кезде тері лейшманиозына, лямблиозға, псориазға, ал көбінесе ішек құрттарына (глисттерге) қолданылады. Бір ерекше жанама әсері адамның бүкіл денесі сап-сары болып, қышып бөрте бастайды, сондықтан да бұны қазіргі кезде көп қолданбайды.

20 тарау. Ішекқұрттарға (құрттарға немесе гельминттерге) қарсы қолданылатын дәрілер.

Ішекқұрттардың орналасуына байланысты ішектік және ішектік емес гельминтоздар болып екіге бөлінеді.

1. Ішектік гелминтоздар:

а/ домалақ құрттар (нематодтар) – аскаридоз (аскаридтер), энтеробиоз (острицалар), трихоцефаллез (власоглав), странгилоидоз (ішек угрицтері) және трихостронгилоидоз (трихостронгилидтер);

б/ жалпақ құрттар (цестодтар) – дифиллоботриоз (кең лентецтер), тениоз (қаруланған цепеньдер), тениаринхоз (қаруланбаған цепеньдер) және гименолепидоз (тапалды цепеньдер);

в/ сорғыш құрттар (трематодтар) – метагонимоз (метагонимдер).

2. Ішекті емес гелминтоздар:

а/ нематодтар – фаляриатоз (лимфатикалық жүйеде), трихинеллез (еттерде және ішектерде);

б/ цестодтар – цистицеркоз (еттерде, мида, көзде және т.б.), эхинококкоз (бауырда, өкпеде, мида және т.б.);

в/ трематодтар – шистосомоз (қан тамырларында), фасциолез (бауырда, өт қабында), описторхоз (бауырда, ұйқы безде), клонорхоз (бауырда, ұйқы безде) және парагонимоз (өкпеде, мида, лимфатикалық түйінде және т.б.).

Осылардың бәрі гельминтоздық аурулардың қоздырғыштары болып табылады. Гельминтоздық ауруларға қолданылатын дәрілер келесі топтарға бөлінеді:

1. Ішектік гельминтозды емдеуге қолданылатын дәрілер:

а) нематодозға әсер ететін дәрілер: мебендазол (Mebendasole), альбендазол (Albendasole), пирантел (Pirantel), левамизол (Levamisolum), пиперазин адепенаты (Piperazini adipinas), нафтамон (Naphtammonum).

б) цестодозға әсер ететін дәрілер: фенасал (Phensalum), празиквантель (Praziquantel).

в) трематозға әсер ететін дәрілер: празиквантель.

2. Ішек емес гельминтозды емдеуге қолданылатын дәрілер:

а) нематодозға әсер ететін дәрілер: дитразин цитраты (Litrazini citras), мебендазол.

б) цестодозға әсер ететін дәрілер: альбендазол, мебендазол.

в) трематозға әсер ететін дәрілер: празиквантель, хлоксил (Chloxylum).

Гельминттік ауруларды емдеу үшін, әуелі қандай ішек құрттары қай жерге орналасқанын білу керек. Ол үшін ішек анализін жасау, нәжісті (үлкен дәретті) зерттеу, асқазанды дайындау, диетаны сақтау, содан соң дегельминтизацияға (гельминттерді сыртқа айдауға) кіріскен дұрыс.

Мебендазол (вермокс және т.б.) - түймедағы 0,1 г №6 және 2% - суспензиясы ішуге арналған. Бұл дәріні әртүрлі ауруларға өз кестесімен қолданған жөн. Аскаридозды және энтеробиозды емдегенде 2,5 мг/кг тәулігіне 1 рет 3 күн қатарынан беріледі. Странгилоидозды және трихоцефалезді емдегенде сол мөлшерді 3-5 күн қатарынан береді. Трихинелезді емдегенде 0,3-0,6 г 1 тәулікке 3 рет, 10-14 күн қатарынан береді. Эхинококкозды емдегенде – 0,5 г күніне, бірінші 3 күн 2-3 рет тәулігіне, келесі 3 күнде, содан соң 25-30 мг/кг тәулігіне 3-4 рет беріледі.

Мебендазолды гельминттерге, энтеробиоз және трихоцефалезге, одан кейін аскаридозға, анкилостомидозға, странгилоидозға, тениозға, трихинеллезге, эхинококкозға және аралас инвазияға қолданылады. Алдымен адам ашыққан жөн, сосын тиісті диетаны ұстау керек, содан соң барып дәріні пайдаланады. Бұдан кейін ішті өткізетін дәрілердің қажеті жоқ. Бұл дәріні қолданғанда іші өту, іші ауру және аллергиялық өзгерістер болуы мүмкін. Жүкті және бала емізіп жүрген әйелдерге беруге болмайды.

Альбендазол (зентал) - 0,2 г түймедағы, энтеробиозға, аскаридозға, трихоцефалезға, анкилостомидозға, странгилоидозға және трихинеллезге қолданылады. Энтеробиозға берілетін мөлшері – 0,2 г күніне 1 рет, аскаридозға – 0,4 г күніне 1 рет; трихоцефалезге – 0,4 г тәулігіне 1 - 3 күн қатарынан беріледі; анкилостомидозға және стронгилоидозға сол мөлшерді 3-5 күн береді; трихинеллезге 10 мг/кг тәулігіне 3 рет 10-14 күн қатарынан береді.

Альбендазолды пайдаланғанда жанама әсерлері байқалады: бас айналу, бас ауыру, ішектің, бауырдың және бүйректің қызметінің бұзылуы, қан түзілуінің тежелуі, қан қысымының көтерілуі және аллергиялық реакциялар кіреді. Көздің ішкі тор қабығының ауруларында және жүкті әйелдерге қолдануға болмайды.

Пирантел (гельминтокс және т.б.) - түймедағы 0,125 г №6 және 0,25 г №3, 6; шайнайтын түймедағы 0,25 г; 5% - 10 және 15 мл флаконы балаларға ішуге арналған. Бұл энтеробиозға, аскаридозға, анкилостомидозға, ең азы трихоцефаллезге қолданылады. Энтеробиозды және аскаридозды емдегенде 1 рет 10 мг/кг мөлшері тағайындалады, 2-3 аптадан кейін энтеробиозға осы мөлшермен тағы да 1 рет беріледі; анкилостомидозда сол мөлшермен 3 күн қатарынан беріледі.

Пирентел препаратымен емдеу кезінде кейде жанама әсерлері болып тұрады: лоқсу, құсу, іш өту, бас айналу, басы ауырады, ұйқысы келеді және денесі бөртеді. Бауырдың жетіспеушілігінде және жүкті әйелдерге қолданбайды.

Пиперазин адепинаты (адипразин және т.б.) - 0,2 және 0,5 г түймедағы №6, №10; 5% - 100 мл ерітіндісі балаларға ішуге, әртүрлі нематодтарға, көбінесе аскаридоз бен энтеробиозға қолданылады. Бұл дәріні бергенде алдын ала дайындық және диета ұстаудың керегі жоқ. Бір күнде берілетін мөлшері аскаридозға: 0,4 г-нан 4 г-ға дейін немесе 0,2 г-нан 2 г-ға дейін жасына қарай беріледі. Энтеробиозға осы мөлшерде 5 күн беру керек, содан соң 7 күн демалдырып тағы да бір цикл емдеген жөн. Демалыс күндерінде де тік ішектегі қалып қойған острицаларды жуып шығару үшін жатар алдында клизма жасап тұру керек.

Пиперазиннің улылығы аз, бірақ кейде жеңіл-желпі жанама әсерлері пайда болады: лоқсу, іш ауыру, басы ауыру, демінің тарылуы, аллергиялық өзгерістер көріне бастайды, ал мөлшері көбейіңкіреп кетсе еттері босап, күші кетіп дірілдей бастайды, бүйректің қызметі бұзылуы мүмкін, соның әрекетінен нефротоксикалық жағдайға ұшырайды. Орталық жүйке жүйесінің ауруларында қолданбайды.

Левамизол (декарис және т.б.) – 0,05 г № 2 және 0,15 г № 1, аскаридоз кезінде ересек адамдарға 150 мг, ал балаларға 2,5 мг/кг 1 рет. Дайындық және диетаның керегі жоқ. Емдік әсері стронгилоидозға және аздап анкилостомидозға бар. Негізі бұл дәріні қазіргі кезде иммуномодулятор ретінде қолданады.

Нафтамон (алкопар және т.б.) – 0,5 г қапталған түймедағын аскаридозда, анкилостомидозда, энтеробиозда, трихоцефаллезда, трихостронгилоидозда қолданады. Таңғы ас алдында 2 сағат бұрын түймедақты шайнамай сумен бірге ішу керек. Ересектерге және 10 жастан үлкен балаларға 5 г, 3-тен 6-ға дейінгілерге 2-2,5 г, 6-дан 8-ге дейінгілерге 3 г, 8-ден 9-ға дейінгілерге 4 г-нан 3-5 күн қатарынан беріледі. Қажет болса 2-3 аптадан кейін қайталайды.

Нафтамонды колданғанда оған алдын ала дайындық керек емес, бірақ соның өзінде де ащы тамақты, тұзды және қуырылған тағамды, сүтті ішуге болмайды. Бұл дәрі ішті өткізеді, сондықтан ішті өткізетін дәрілерді пайдаланбайды. Кейде лоқсу, құсу және іш өту уақытша байқалады. Бауырдың функциясы бұзылғанда қолдануға болмайды.

Празиквантель (билтрицид, азинокс және т.б.) - түймедағы 0,6 г № 6, шистосоматоз және трематодозға әсері өте жоғары келеді, одан соң өкпе мен бауырдың описторхозына әсері жақсы. Одан басқа да ауруларға (клонорхоз, фасциолез, парагонимоз, метагонимоз, гименолепидоз, тениаринхоз, тениоз, дифиллобатриоз және цистицеркоз және т.б.) қолданылады.

Празиквантельмен емдеу үшін әр құрттарға арнайы кестелі тәсіл пайдаланылады. Шистосоматозды емдегенде 40-75 мг/кг, күніне 2-3 рет, ұзақтығы 10-28 күнге дейін, описторхозда, клонорхозда және парагонимозда 75 мг/кг, күніне 3 рет, метагонимозда, фасциолопсидозда, тениаринхозда, тениозда, дифиллоботриозда және гимеполепидозда 20 мг/кг, күніне 1 рет. Бұл дәрінің аздап болса да жанама әсерлері бар: ұйқышылдық, бас айналу, іш өту, тершеңдік, дененің қызуы, терінің аллергиялық бөртпесі байқалады. Көздің цистицеркозында, бауыр зақымданғанда және жүкті әйелдерге қолданбайды.

Фенасал (никлозамид және т.б.) – түймедағы 0,25 г №30 және №60, тениаринхозға, дифиллоботриозға, гименолепидозға және тениозға қарсы қолданылады. Емдеу тәсілі жалпы кестемен өтеді: ересектерге 2-3 г, 2 жастағы балаларға 0,5 г, 2-ден 5-ке дейін 1 г, 5-тен 12-ге дейін 1,5 г, 12 және одан ересектерге 2-3 г беріледі. Лоқсу, аллергиялық реакция және нейродерматит байқалады.

Дитразин цитрат (лоскуран т.б.) – түймедағы 0,05 және 0,1 г, филяриатозға қарсы, кейде аскаридозға қолданылады. Филяриатозды емдеуге 0,1-0,4 г, тәулігіне 3 рет қолданылады, ұзақтығы 10-28 күн. Аллергиялық өзгерістер көп кездеседі, бауыр мен көкбауыр ұлғаюы және көздің зақымдалуы байқалуы мүмкін. Көз аурулары кезінде мен жүкті әйелдерге берілмейді.

Хлоксил ұнтағы пакетте 0,5 және 1 г бауырдың гельминтозына (описторхоз, фасциоллез және клонорхоз) қарсы қолданылады. Емі 2 күнге созылады. Таңғы жеңіл тамақтан кейін 2 г - нан 5 – 10 г-ға дейін, 2 күнде 20 г және тағы бір кестесі - 5 күн қатарынан 0,06 г/кг немесе 3 күн қатарынан 0,1 г/кг, тәулігіне 2-3 рет, арасы 2 сағаттан сүтпен бірге ішеді. Дәрі өте улы, қазір хлоксил сирек пайданылады. Бұны бауыр мен жүрек ауруларында және жүкті әйелдерге беруге болмайды.

21 тарау. Қатерлі ісік ауруларында қолданылатын дәрілер - «цитостатиктер».

Қатерлі ісік ауруларында қолданылатын дәрілер маңызды орын алады. Бірақ бұл дәрілер толық дамымаған. Олардың таңдаулы әсері толық зерттелмеген. Бұл дәрілердің жанама және улы әсерлері жиі байқалады. Цитостатиктер сүйек кемігін, аш ішекті, кілегей қабаттарын және жыныс бездерін зақымдай отырып жанама әсерлерін тигізеді. Бұларды пайдаланғанда адамға иммунодепрессанттық және тератогендік әсер етеді. Кейбір дәрілер жүрекке кері әсер етеді. Қан түзілуі бұзылғанда, бауыр мен бүйрек аурулары кезінде бұл дәрілерді қолдануға болмайды. Соңғы кезде цитостатиктерді иммундық жүйені жақсартатын дәрілермен қосып береді.

Қатерлі ісік ауруларында қолданылатын дәрілерді келесі топтарға бөледі:

І. Цитотоксикалық заттар:

1. Алкилдік дәрілер: – сарколизин (Sarcolysinum), допан (Dopanum), циклофосфан (Cyclophosphanum), миелосан (Myelosanum) т.б.

2. Антиметаболиттер – метотрексат (Methotrexate), меркаптопурин (Mercaptopurinum), фторурацил (Phthoruracilum).

3. Аралас жасанды дәрілер – цисплатин (Cisplatine) және т.б.

4. Антибиотиктер – дактиномицин (Dactinomycnum), доксорубомицин (Doxorurbicinm), оливомицин (Olivomycinum).

5. Өсімдіктен жасалған дәрілер – винбластин (Vinblastine), винкристин (Vincristine), колхамин (Colchaminum).

6. Гормональді препараттар:

а) андрогендік дәрілер – медротестрон пропионаты (Medrotestroni propionas) және т.б.

б) эстрогендік дәрілер – фосфоэстрол (Phosphoestrolum), эстрамустин (Estramustin).

в) гестагендік дәрілер – гестонорон капроаты (Gestonorone caproate).

г) антиандрогендік дәрілер – фенастерид (Finasteride), флутамид (Flutamide).

д) антиэстрогендік дәрілер – тамоксифен (Tamoxifenum).

7. Ферменттік дәрілер – L - аспарагиназа (Asparaginasum).

8. Интерлейкинді дәрілер – альдеслейкин (Aldesleukin).

Алкилдік дәрілердің әсер ету механизмі: торша құрылысындағы биологиялық субстраттар, сұйық ерітінділердегі СІˉ иондарын бөледі, содан соң ДНҚ-ның нуклеофилді құрамымен байланысты субстраттар алкилденеді (CIˉ йоннан айырлады). Алкилденген заттар ДНҚ-мен әрекеттесіп, ДНҚ-ның тұрақтылығын және біртұтастығын бұзады. Ол торшаның өмір сүруін тоқтатады да, өлуіне әкеліп соғады. Алкилдеуші дәрілер торшаға интерфаза кезінде цитостатикалық әсер береді. Алкилдік дәрілер көптен бері қолданып келе жатыр.

Сарколизин (рацемельфолан және т.б.) түймедақтары - 0,05 г; 0,02 және 0,04 г, ал флакондағы ұнтағын 10-20 мл изотоникалық ерітіндісімен қосып, қан тамыр арқылы аптасына 1 рет 40-50 мг мөлшерде 60-70 кг салмағына қарай егу керек. Ем ұзақтығы 4-7 апта.

Сарколизинді миелома, жұмыртқа семиномасы, Юинг саркомасы, созылмалы лейкоз, лимфогранулематоз, лимфо- және ретикулосаркома, өңеш пен асқазанның қатерлі ісігі кезінде колхаминмен бірге қосып беріледі. Сарколизиннің жанама әсерлері: қан түзілуінің төмендеуі, лоқсу және құсу. Осы кезде адам әлсірейді, жүдейді. Лейкопения, тромбоцитопения, анемия, бауыр, бүйрек және жүрек-тамыр жүйесінде өте ауыр бұзылыстар байқалса, сарколизинді қолдануға болмайды.

Rp.: Sarcolysini 0,04

D.t.d. № 7

S. Флакондағы ұнтағын (40мг) NаCI изотоникалық

ерітіндісімен бірге қан тамыр арқылы егу керек.

Допан (хлорэтиламиноурацил және т.б.) түймедақтары - 0,002 г №35. Лимфогранулематоз, миелолейкоз, спленомегалия және созылмалы лимфолейкоз кезінде қолданылады. Допан 6 – 10 мг мөлшерде 5 күнде 1 рет қолданылады, ол 5-7 рет беріледі. Бұл кезде лоқсу, құсу, лейкопоэздің және тромбоцитопоэздің тежелуі байқалады. Лимогранулематоз кезінде сүйек кемігінде қан түзілу төмендегенде, жедел лейкоз және анемиямен асқынғанда допанды қолдануға болмайды.

Циклофосфан (циклофосфамид, цитоксан, эндоксан және т.б) түймедақтары - 0,05 г; 0,1 және 0,2 г, флакондағы ұнтағын ерітіндімен қан тамырға және бұлшық етке егеді.

Циклофосфанды жедел лимфолейкоз, сүт безінің қатерлі ісігі, өкпенің ұсақ торшалық қатерлі ісігі, жыныс ұрығының қатерлі ісігі, көптеген миелома, сүйектің ретикулосаркомасы, Юинг саркомасы, ангиосаркома, жұмсақ ұлпа саркомасы, жұтқыншақ пен кеңірдектің қатерлі ісіктері кезінде қолданады. Аптасына 2-3 рет, 200 – 400 мг-нан бұлшық етке егеді, емі 3-4 аптаға созылады. Циклофосфанды күн сайын 50-200 мг-нан ішу керек, ем ұзақтығы 2-3 аптаға созылады.

Циклофосфанды пайдаланғанда жанама әсерлері кездеседі: лоқсу, құсу, бас айналу, көз қарауытуы, шаш түсу, нефропатия, кардиотоксикалық әсер, гематурия, анемия, геморрагиялық және аллергиялық өзгерістер. Лейкопения, анемия, жүрек және бүйрек аурулары кезінде, хал-жағдайы ауыр кезде, жүдегенде, жүкті және бала емізетін әйелдерге циклофосфанды қолдануға болмайды.

Миелосан (бусульфан, миелеран және т.б.) түймедақтары - 0,002 г №100. Миелосанды созылмалы гранулоцитарлық лейкемия (миелолейкоз), нағыз полицитемия, эссенциалдық тромбоцитопения және миелофиброз кезінде қолданады. Емнің ең бірінші күндері миелосанды 0,06 мг/кг мөлшерде береді. Кейін дәрінің тәуліктік мөлшері 4 мг-ға дейін көбейтеді. Ем ұзақтығы 12-20 апта.

Миелосанның жанама әсерлері: лоқсу, құсу, жөтел, тамырлық дистония, уақытша аменорея, ерлерде импотенция пайда болады, бауырдың жұмысы бұзылады, аллергиялық реакциялар байқалады. Жедел лейкоз, қайталамалы созылмалы миелолейкоз, айқын тромбоцитопения кезінде, жүкті және бала емізіп жүрген әйелдерге қолдануға болмайды.

Барлық алкилдік дәрілерге жалпы зақымдайтын әсер тән – ол көптеген жағдайларда лейкопения, тромбоцитопения және анемиямен байқалады. Қан түзілуді белсендіру үшін, цитокиндер, интерлейкиндер мен эритропоэтиндер (филграстим, молграстим) қолданылады. Иммунитеттің тежелуіне байланысты бактериялық асқынулар болып жатса, онда антибиотиктерді енгізу керек.

2. Антиметаболиттер ДНҚ-ның және кейде РНҚ-ның құрылысына қатерлі әсер етіп зат алмасуды бұзады. Қатерлі ісік жасушаларының көбеюін тежейді. Антиметаболиттердің механизміне келсек, метотрексат дегидрофлатредуктаза ферментін тежейді, пурин мен тимидин түзілуі бұзылады, нәтижесінде ДНҚ құрылысы бұзылады.

Метотрексат (зексат, трексан, триксилем және т.б.) түймедақтары - 0,0025, 0,005 және 0,01 г, №20, №50 және №100; флакондағы ұнтақтары - 0,005; 0,02; 0,05; 0,1; 0,5 және 1 г; ампулалары - 1%; 2,5% және 5% - 1, 2 және 5 мл; флакондағы ерітінділері –0,1%; 0,25%; 1%; 2,5%; 5% - 1, 2, 4, 8, 10, 20, 40 және 200 мл; флакондағы концентраты 10% - 5, 10 және 50 мл шығарылады.

Қатерлі ісікке қарсы метотрексатты күн сайын 2,5-5 мг мөлшерде ішу керек, бірінші улы көрсеткіші байқалғанша дейін немесе күн сайын 15-20 мг-нан 4 күн бойы немесе 25-30 мг-нан күнара 4 рет қолданылады. Бұлшықет және қан тамыр арқылы пайдаланғанда, күніне 0,4 мг/кг 5 күн бойы беріледі, немесе осы мөлшермен 4 апта ішінде 5 тәулікте 1 рет немесе 1-ші және 8-ші күні 30-40 мг/кг қолданылады, бұдан кейін қосымша басқа емдеу кестесін пайдалануға болады.

Метотрексаты ж едел лимфобластомдық лейкозды, бастың, мойынның, тамақтың, қуықтың, өкпенің, тыныс жолдарының, сүт безінің, жатырдың, т.б. мүшелердің қатерлі ісіктерін емдеу үшін қолданады. Бұның жанама және қатерлік әсерлері де бар: нейтропения, тромбоцитопения, анемия, анорексия, диарея, құсу, стоматит, тері бөртуі және т.б. өзгерістер. Бұл жағдайда фоль қышқылын беру керек. Аптасына 3 рет қанды зерттеп отыру керек, ең қажетті көрсеткіштері - лейкоциттер мен тромбоциттер саны. Метотрексатты сүйек кемігі, бауыр және бүйрек аурулары, лейкопения, тромбоцитопения кезінде және жүкті әйелдерге қолдануға болмайды.

Меркаптопурин (леуперин, пуринетол және т.б.) түймедақтары - 0,05 г - №25. Меркаптопуриннің құрылысы нуклеин қышқылдарына (ДНҚ, РНҚ), пуриндік заттарға (аденин, гуанидин және т.б. субстраттарға) ұқсайды, сондықтан меркаптопурин олармен бәсекелестікке түседі де, содан соң нуклеотидтердің құрылысын бұзады.

Меркаптопуринді жедел лейкозда, лимфобласттық және миелобласттық лейкоздарда, созылмалы миелолейкозда және полицитемияда қолданады. Мұны күніне 2-2,5 мг/кг дейін, қажеттілігіне қарай 5мг/кг дейін ішу керек, содан соң жалпы мөлшерін қан тамырда бір қалыпта ұстап тұру үшін, күніне 1,5-2,5 мг/кг қолдану керек. Қатерлі және жанама әсерлері метотрексатқа ұқсас.

Фторурацил (фивофлу, флуороурацил, флурокс және т.б.) 2,5%- 10, 20, 40 және 100 мл, сонымен бірге 5% - 5, 10 және 20 мл флакондарының бәрі егуге арналған. Күніне 10-15 мг/кг мөлшерде 4-5 күн қатарынан қан тамыр арқылы егіледі немесе 15 мг/кг мөлшерде жылдам ағызып егу үшін, аптасына 1 рет 8-10 мөлшерде немесе 600 мг/м² тағайындалады 1-ші және 8-ші күндері басқа да химиялық заттармен бірге қолданылады.

Фторурацилді асқазан, тамақ, ұйқы безі, тоқ және тік ішек, сүт бездері, жатыр, қуық, бас, мойын және т.б. мүшелер қатерлі ісіктеріне қарсы қолданады. Бұл өте улы дәрі, оның көптеген қатерлі және кері әсерлері болады және басқа да антиметаболиттерге (метотрексат және меркаптопуринге) ұқсас, сондықтан мұны пайдаланғанда алдын ала қорғаныс шараларын жасап, зақымды болдырмауға тырысу керек.

3. Аралас жасанды дәрілер тобынан цитостатиктер цисплатин, прокарбазин тағы да басқа белгілі заттар қатерлі ісік торшасының ішіне еніп, ДНҚ-мен әрекеттесіп, сол дененің байланыстарын бұзады. Олар көбінесе жыныс бездерінің, қуықтың, эндометрий ісіктеріне және лимфосаркомаларға қарсы қолданылады.

Цисплатин (платамин, онкоплатин және т.б.) 0,05%; 0,1% және 0,25% - 10, 20, 50, 100 және 200 мл флакондағы ерітіндісі егуге арналған. Бұл негізі екі пластинамен қосылмалы заттардан тұрады. Қатерлік ісіктерге деген әсері өте жоғары, соның өзінде де оны басқа дәрілермен (метотрексат, циклофосфан және т.б.) бірге беру керек.

Цисплатинді ұрық, жатыр, өкпе, қарын, өңеш, қуық, тері, бас, мойын т.б. көптеген ісіктерге қосымша басқа да цитостатиктермен бірге қолданады. Емдік мөлшерлері 20 мг/м² тәулігіне 1 рет қан тамыр арқылы 5 күн қатарынан егіледі. 3-4 аптадан кейін қайталауға болады. Басқа да емдік кестелерді қолдануға болады. Бұның қатерлі және жанама әсерлері басқа да цитостатиктермен ұқсас келеді.

4. Ісіктерге қарсы белсенділігі бар антибиотиктер.

Көптеген антибиотиктердің микробтарға қарсы әсерінен басқа цитостатикалық қасиеті бар. Олар нуклеин қышқылы құрылысын бұзады.

Дактиномицин (космеген және т.б.) - 0,05% - 1 мл ампуласы және 0,0005 г флакондағы ұнтағы болады. Мұны 0,3 мг/м² тәулігіне 1 реттен 5 күн қатарынан қан тамыр арқылы егеді немесе 4 аптада 1 рет тамшылатып 2-3 сағат егуге (0,0005 г флакондағы 1-2 мг/м²) қолданылады.

Дактиномицин препаратын көбінесе жатыр хорионкарциномасына, ретикулосаркомаға, Юинг саркомасына, лимфогранулематозға және басқа да ісіктерге қарсы қолданады. Мұны пайдаланған кезде лоқсу, құсу, іш өту, асқазанның жарақаттануы, қызба, бауыр қызметінің бұзылуы, лейкопения, анемия, тромбоцитопения және т.б. жанама әсерлері болып тұрады. Адам ауыр халде жатқанда, жүкті әйелдерге, бауыр мен бүйрек жетіспеушілігінде, вирустық инфекцияда беруге болмайды.

Доксорубицин гидрохлориді (адриамицин, адрибластин және т.б.) - 0,01 және 0,05 г ұнтақ флаконда шығарылады. Мұны қан тамырға егуге 50 -75 мг/м² мөлшерде 3 аптада 1 рет, немесе 25-30 мг/м² мөлшерде 1 аптада 1 рет беріледі.

Доксорубицин сүт безі, өкпе, асқазан, қалқанша безі, қуық, жедел лейкоз, лимфогрануломатоз және тағы басқа мүшелер қатерлі ісіктері кезінде қолданылады. Ісіктен басқа қосымша аурулар болса, ол препараттың негізі кардиотоксикалық әсерімен байланысты - миокардит, жүрек жетіспеушілігі, аритмиялар және миокард инфаркты. Қан кету, туберкулез, асқазан және он екі елі ішек жарасы, жүкті әйелдерге, бауыр мен бүйрек жетіспеушілігі, лейкопения мен тромбоцитопения кезінде қолдануға болмайды. Осыған сәйкес жанама әсерлері де байқалады.

Оливомицин - 0,02 г қоймалжың ерітіндісі флакон түрінде шығарылады. Мұны тек қан тамыр арқылы егеді (тері астына және бұлшық етке егуге болмайды, өйткені некроз пайда болады). Ересектерге 5 мг-нан бастап, 10 және 15 мг-ға дейін қан тамыр арқылы тамшылатып 2-3 минут ішінде енгізу керек. Екі күн ішінде 1 рет, 10 мг-нан 20 мг дейін беріледі. Дәрінің емдік шипасы болса 1-1,5 айдан соң қайталаған жөн.

Оливомицинді аталық ұрық безінің ісіктеріне (семинома, эмбрионалды ісік, тератобластома), тонзиллярлық ісіктеріне (лимфоэпителиома, ретикулосаркома және т.б.), жатырдың хорионэпителиомасына, жатыр мойнының ісігіне және т.б. осындай ісіктерге қарсы қолданады. Кардиотоксикалық қатерлі әсерлері болуы мүмкін, сондықтан жүрек-тамыр аурулары кезінде сақ болған жөн, науқастың жағдайы өте нашарлағанда қолданбайды.