Шикі желімше сапасын және оның массалық үлесін анықтау

Желімше дегеніміз – тығыз эластикалы масса. Желімшенің саны мен сапасы ұнның ақуыз-протеиназалық кешенінің күйімен сипатталады және қамырдың механикалық құрамының қасиеттері мен бағаланады.

Стандарт бойынша белгілі бір ұнның сортының күлділігінің массалық үлесі белгіленген пайыздалған аспау керек: жоғарғы сортты бидай ұны үшін -0,55% -ден көп болмау керек, I сорт үшін -0,75% аспау керек, II сорт үшін -1,25% -тен аспау керек. Еленген қара бидай ұнының күлділігінің массалық үлесі 0,75%, еленбеген -1,45%, қарапайым -2% болу керек.

МЕМСТ 27494-87 бойынша ұнның күлділігінің массалық үлесі анықталды: тездеткішті қолданбайтын әдіс – негізгі (арбитражды) әдіс және тездеткішті қолданған әдіс – азотты қышқылмен немесе магний ацетатының спирттік ерітнідісімен жүреді.

Анықтау техникасы – алдын-ала өлшенген ұнның 20-30 г өлшемін 20х20см өлшемді шыны пластинкаға салады және екі жазық қалақшаның көмегімен араластырып тегістейді және басқа шынымен бетін жабады. Ұнның қабатының қалыңдығы 3-4 мм-ден қалың болмау керек. Бетіндегі шыныны алып әр жерінен 1,5-2 г ұн алып оны тигелге саламыз. Ұны бар тигелді 7±0,0002 г дәлдікте таразыға тартамыз, содан кейін пипеткамен 3 см³ тездеткіш – ацетат магнийдің этиль спиртінің ерітіндісін құямыз, тездеткіш өлшемге толық сіңу үшін тигелді 1-2 минутқа қойып қояды, сосын тигельді металл немесе фосфор ыдысқа саламыз, содан кейінгі тигелдің ішіндегілерді жанып тұрған мақтамен қыздырамыз. Жандырып болғаннан кейін 600 – 900⁰ С-ға дейін қыздырылған муфель пешінің алдымен алдына, сосын бірте – бірте муфель пешінің түбіне дейін жылжытады. Ішіндегі қара бөліктері жоғалғанша қыздыруды бір сағат жүргізеді, жайылғанша қыздырып болғаннан кейін тигельді эксикаторда суытады, содан кейін таразыда өлшеп 7±0,002 дәлдікте, есептейді. Есептеу кезінде күлдің салмағы тездеткіштің салмағынан көп екенін ескеру керек. Сондықтан күлдің салмағынан тездеткіштің салмағын алып тастау керек. Тездеткіштің салмағын алдын-ала анықтайды, алдын-ала қыздырылған, таразыға тартылған екі тигельге 3 см³ тездеткіш құяды, спиртпен жандырады, жанып біткеннен кейін тигелді муфел пешіне салып 20 мин қыздырады. Оларды эксикаторда суытып, таразыға тартып, тездеткіштің салмағын табады. Екеуінің орташа арифметикалық мәнін анализдің нәтижесін есептегенде қолданады. Құрғақ затқа есептегенде МЕМСТ 9404-60 бойынша ылғалдың массалық үлесін анықтайды.

Құрғақ затқа есептегендегі ылғалдың массалық үлесі 0,01% дәлдікте мына формула бойынша есептеледі:

З=(m ₁ – m ₀ – m _у) 100 100 (m-m₀) (100-W)

m₁ - күлі бар тигелдің салмағы, г

m₀ - бос тигелдің салмағы, г

m_y – тездеткіштің салмағы, г

m- ұны бар тигелдің салмағы, г

W – ұндағы ылғалдың массалық үлесі, %

Лабораториялық журналды толтыру:

Бос тигелдің салмағы, (m₀), г

Ұны бар тигелдің салмағы, (m₀), г

Ұнның салмағы (m –m₀), г

Күлі бар тигелдің салмағы (m₁), г

Тездеткіштің салмағы (m_у), г

Ұнның күлінің салмағы (m₁- m₀- m_у), г

Ұндағы ылғалдың массалық үлесі (W), %

Күлдің массалық үлесі (З), %

Қорытынды