Адам талаптарының тұжырымдамалары

Американдық социолог Абрахам Маслоудың еңбек ету себептері туралы теориясы Адам талаптарын баяндайды. А.Маслоу адам талаптарын жіктей отырып, оны базистік (өзінің қауіпсіздігі, азық-түлік қажеттігі, қоғамда өзінің жоғары бағалануы және т.б.) және туынды (әділеттілік, ырыс-берекелігі, қоғамдық өмірінің бірлігі және т.б.) деп бөледі.

Абрахам Маслоудың айтуынша, индивид өзінің бұрынғы талаптары жүзеге асхана кейін алдына жаңа талаптар қояды және сол талаптарды алдыңғы талаптарынан жоғары санай бастайды. Еңбек себептеріне тексерулер жүргізе отырып, Фредерик Херцберг өз еңбегіне көңілі толмаған адамдар қоршаған ортаны сөз етсе, өз еңбегіне қанағаттанған адамдар өз жұмысын сөз ететінін байқады. Бұдан шығатын қорытынды, кез-келген индивидтің талаптары бір – біріне тәуелсіз және олар әртүрлі, сол себептен олар тұтас бip жүйеге енгізілмеген. Әр адамның талабы өзінің мінез-құлқына қарай әртүрлі болып келеді.

Бірінші топ - гигиеналық, фактор. Бұл фактор еңбектің қолайлы шарттарының бipi ретінде қарастырылады. Бұл шарттар жұмысшыларды тұрмыс үймен, жеңілдіктермен қамтамасыз ету және еңбекті ұйымдастыру кезінде қолға алынады. 80-жылдарда жұмысшыларды өз жұмыс орындарында санитарлық-гигиеналық, шарттармен қамтамасыз ету талаптары орындалмады. Барлық жұмысшылардың 53,7%-ы осы келеңсіздіктің нәтижесінде зардап шекті.

Екінші топ - себептер - ішкі талаптарды қанағаттандырады, олардың құрамында табысқа қол жеткізу, өз жұмысының мазмұнына қызығушылық көрсету, жауапкершілік және т.б. бар. Тек осы талаптардың көмегімен ғана жұмысшының еңбек ету белсенділігін арттыруға болады. Адамның еңбекке қызығушылығын ояту үшін еңбекті жетілдірудің қосымша шараларын енгізу қажет. Еңбекті жетілдіру шарты 7 элементтен тұрады: клиентпен тікелей қарым-қатынас жасау; тауар өндірушінің өз жауапкершілігі мен есеп берушілік; кepi байланыс; өз өзін назарында ұстау құқығы; еркін график; ресурстарға бақылау жасау; мамандығын ұлғайту және өз тәжірибесін ортаға көрсету.

Фредерик Херцбергтің жасаған тұжырымы көптеген америкалық компаниялардың қолдауына ие болды. Еңбек ұйымдастырудың 3 түрлі жобасы жасалды. Бұлар:

1) АҚШ-та пайда болған «қатысушылық, менеджменті» деп аталатын жобада жұмысшылар басқарудың кейбір мәселелерін әкімшілікпен бipiгe отырып талдап, шешім қабылдайды;

2) «әлеуметтік техникалық жүйе» деп аталатын түріне мысал ретінде Швеция мемелекетіндегі Вольво компаниясының машина бөліктерін жинастырумен айналысатын жұмысшылардың бригадалық, ұйымын алуға болады. Бұл ұйымда топтарға жұмыс орындарын ротациялау мүмкіндіктері, жұмыс графигі мен режімін анықтауға жұмысшылардың өкіл ретінде қаты