Рлық беті суларының мониторингі

1. Биосфера грек тің биос-тіршілік және сфера шар деген сөзінен шыққан.Биосфера терминін ғылымға енгізген француз ғалымы Ж.Б.Ламарк оны 1803 жылы Жер шарында тіршілік ететінорганизмдер жиынтығын белгілеу үшін қолданған.Ал 1914 жылы орыс ғалымы В:И.Вернадский биосфера терминін жер қыртысындағы элемент туралы мақаласында қолданады.Сөйтіп,1926 жылы академик В:И.Вернадский өзінің Биосфера атты классикалық еңбегін жариялап онда биосфера туралы ілімін баяндайды. Академик В:И.Вернадский биосферадағы заттар әртүрлі болғанымен,геологиялық тұрғыдан өзара байланысты заттардың мынадай 7 типін бөліп көрсетті:

1.Тірі зат-бұл тірі организмдер жиынтығы.

2.Биогендік зат –бұл тірі организмдердің тіршілік әрекет нәтижесінде пайда болған геологиялық жыныстар мысалы таскөмір,әктас.

3.Табиғи зат-бұл тірі заттың қатысуынсыз түзілетін затмысалы,жанартау атқылауынан пайда болатын тау жыныстар

4.Биотабиғи зат-бір мезгілде тірі организмдер мен табиғи процестердің қатысуымен түзіледі мысалы,топырақ.

5.Радиоактивті зат.

6.Шашыраңқы атомдар.

7.Ғарыштық заттарВернадский биосферадан басты үш сфераны бөліп көрсетті:1.газ қабықшасы; 2.су қабықшасы

Биосферадағы тірі ағзалардың қызметі Энергетикалық қызметі.Биосфераның қалыпты тіршілігі үшін және оның дамуы үшін энергия қажет. Ондай негізгі энергия көзі — Күн. Жасыл өсімдіктер фотосинтез процесі кезінде Күн сәулесін өзіне сіңіріп, мүшелерінде органикалық заттардың қорын жинақтайды. Өсімдіктердегі органикалық заттарды басқа азғалар пайдаланады. Жасыл өсімдіктерде жинақталған энергияның есебінен бүкіл биосферадағы тіршілік қалыпты жүріп отырады.

Газдық қызметі.Газдардың тасымалдануы және олардың бір күйден екінші күйге өзгеруі тірі ағзалардың қатысуымен жүреді. Газдық қызмет арқылы биосфераның газдық құрамының тұрақтылығы қамтамасыз етіледі. Жер бетіндегі көптеген газдар биогенді жолмен пайда болған. Тірі ағзалардың тіршілігі нәтижесінде оттек, азот, көмір қышқыл газы, күкіртті сутек, метан, т.б. газдар тасылмалданады.

Жинақтау қызметі.Тірі ағзалар коршаған ортадан алған, биогенді элементтерді өз мүшелерінде жинайды. Тірі ағзалар құрамында болатын элементтердің коршаған ортада кездесетін элементтерден едәуір айырмашылығы болады. Тірі ағзалардың құрамында сутек, көміртек, азот, оттек, натрий, магний, кремний, күкірт, т.б. элементтердің жеңіл атомдары көбірек кездеседі. Мұндай элементтердің тірі ағзаларда жинақталуы қоршаған ортаға қарағанда жүздеген, мыңдаған есе көп болады. Осы арқылы биосфераның химиялық құрамының әр түрлі екендігі байқалады.

Тотығу-тотықсыздану қызметі.Тірі азғалар топырақ арасында және гидросферада бұл қызметін үнемі атқарып отырады. Тірі азғалар заттарды тотықтыру арқылы оксидтер түзеді, ал кейбір заттарды (көмірсутек, күкіртті темір, т.б.) қалпына келтіреді. Кейбір ұсақ азғалар пайдалы қазбалар (әктәс, боксит, т.б.) түзуге де қатысады.

Билет№3