Оос деп компоненттe адылу бузулбас сqсколбулар

ичкирим оос – э л-jон ортодо ичкирим кижи деп санаалу, сагышту кижини айдып jат.

Бичиичинин сqстqриле «ойгор, кqзи ойлу, кqкси сагышту Кайчыбыс отурып jат, онын тоомjылу jeзинен бис кqстqрис албазыс. Бисти анчадала онын оозы кайкадат: тиштери jаан, jаан, арсак-корсок, оозынын ичи кандый да кqндqй, куйдын ичи ошкош деп билдиретен…Куучыны онон ары кqндeгип ле jадатан». Эрмекте «ичкирим» деп ойлу кайчы кижинин оозын айдарга jараар. Онон кайчы кижинин оозынан солун кандый ла кeмeш сqстqр чыгат.

оозы изe – каланы, эзирик.

Бу боочы ажыра. Ак jаланда [ Герасянын] эjези оорып калган, jолыгып барзын деп jетирe келген дешкилеген, Герася, оозы изe кижи, эмди ле атанатам деген. (JК,УСА, 432).

улустын учы, сарты

- Айдарда, улустын учы, сарты болдын ба?

Кижи улай ла иштенипjeрет. Айылда, анчада ла иште угар аргабыс бар.

ончозы менин jардымда – eзе керектер учун мен каруулу, мен башкарып, эдип jадым дегени.

- Бош jок! – деп, Башлык чыныра кыйгырды. – Ончозы меним jардымда. Мынызы jок, онызы jедишпес! Ончозын канай jаба тудайын (JК,КТ, 240)

Чындап та, ол кире «ичкирим» оостон ондый куулгазын куулу табыштар, ондый сургулjын кeмeш сqстqр чыкпай да база (JК, АJ, 147).

куру оос, кейлe куук – учурында: калырууш кижи бу бузулбас сqс колбу «ичкиирим оос» деп бузулбас сqс колбунын учурынан башка учур берет. Баштапкызында «ичкирим оостон алтын кeмeш сqстqр чыгып турган болзо, экинчи учуралда «кейлe куук» деп калырууш кижини шооткон айас айдадылар.

Слер бу кижиге тарынбагар – деп, арга jокто Тардакпай кeнeреди. Бу мындый кейлe куук, тqгqди jок абрадый, чыкырап jeретен кижи болор. Тили будынан озо чыккан. Улуска куучын чек бербес (JК, АJ, 140).

Jыбаш Каинчин бичимелдеринде бир кезек керектерди, эдилгелерди, онон до qскqзин кqндeре кезе-быча айтпай эптe, чечен эдип база мындый соматизмдe сqсколбуларды тузаланат:

киндик тqмqн – учурында: уул кижинин эдинде анылу коруjери

Ээ, jeрeм, jeрeм…..Эмди eй улустар jаар барыш та бош астады. Шылтагы сок jаныс - кqп сананар керек.. Меен иштезе, кан киндик тqмqн тeшпейтен болдый. (JК, КТ,29).

J.Каинчинниn бичимеклдеринде анайда ок куук, jарды, сырты, киндик деген сqстqр бузулбас сqсколбуларда база учурайт.

Date: 2015-05-23; view: 739; Нарушение авторских прав