Еріген зат бөлшектерін ірілендіріп коллоидты

ерітінді алуда конденсация әдісі (метод конденсации)

Коллоидты ерітінділерді алудың екінші бір жолы кәдімгі ерітінді бойында жүрген бөлшектерді өзара біріктіріп, ірілендіру. Бұл әдіс те физикалық және химиялық болып екі түрге бөлінеді.

Физикалық жолмен коллоидты ерітінді алу барысында-ерітіндідегі еріткішті шамалап алмастыру және бу күйіндегі заттарды өзара араластыру тәсілдері кең таралған. Бұл жердегі басты мәселе - ерітінді бойындағы бөлшектерге сыртқы күш әсерлерін өзгерте отырып, олардың өзара белгілі бір дәрежеге дейін ғана бірігіп іріленуіне қолайлы жағдай туындату. Сыртқы күш әсерлеріне қысым, температура, еріткіш түрі және т.б. жатады.

Нақты мысалдар қарастыралық:

1. Бу күйіндегі заттардың коллоидты жүйе құрауына кәдімгі тұманның түзілуін жатқызуға болады. Ауа бойында таралған ылғалдылықты беретін су молекулалары, температураның күрт төмендеуімен өзара бірігіп іріленеді, демек тұманға айналады. Жылу орталықтарындағы пеш мұржаларынан шығып жатқан түтін де, аспандағы бұлтта да бу күйіндегі заттардың коллоидты жүйе түзуіне мысал бола алады.

2. Ерітіндіде жүрген затты осы зат үшін нашар еріткіш болып табылатын өзге еріткіш бойына көшіру.

Мысалы, спиртте еріген күкірт немесе канифольдің ерітіндісіне тамшылатып су қосып, шайқап араластырсақ, күкірттің немесе канифольдің коллоидты ерітіндісі түзіледі. Канифоль дегеніміз үгітілген шыны тәрізді мөлдір шайыр.

Енді бензол және суды алып араластырсақ, түзілген лайға жүйе сәл уақыт өтісімен өзара бөлініп, екі қабат түзіп шыға келеді.

Осы шектеулі араласатын жүйеге шамалы сабын ерітіндісін қосалық.

Сабын дегеніміз жоғарымолекулалы карбон қышқылының натрий, калий тұздары екенін білеміз. Біз оны R – СОONa деп белгілелік. Сабын молекулалары көмірсутекті құрамымен бензолға, ал карбоксил топшасымен суға қарай бағытталады. Осының нәтижесінде сабын құрамындағы натрий ионы су бойына көшеді де, ерітінді бойында қос иондық қабат түзіледі, яғни:

n(R-СОONа) ↔nRСОО^- +nNа⁺

Коллоидты ерітінді бензолдың судағы эмульсиясы. (сұйықтың – сұйықта еріп дисперсті жүйе түзуі эмульсия деп аталады. Мысалы, май түйіршіктерінің сүт бойында жүруі). Эмульсия мицелларын мына түрде жазамыз:

{[C₆H₆]_m·nRCOO^- · (n – х) Na⁺}xNa⁺