Дјріс жоспары

1. Е¾бек с¢ранысы, ¢сынысы

2. Жалаы е¾бек баºасы ретінде

3. Жалаы е¾бек баºасы ретінде.

Тїйінді сґз. Е¾бек с¢ранысы, ¢сынысы, Жалаы, Еѕбек нарыєы

Еѕбек нарыєындаєы жетілген бјсеке моделі

Тауар жјне ґндірістік факторлар нарыќтарын да жетілген бјсеке деп есептейік. Еѕбек нарыєындаєы жетілген бјсеке тґмендегідей ерекшеліктермен сипатталады:

1. Белгілі бір еѕбек тїрін жалдау кезінде бір-бірімен бјсекелестікке тїсетін фирмалар саны ґте кеп.

2. Бірдей еѕбек тїрін ўсынатын біліктілігі бірдей жўмысшылар саны ґте кґп жјне олардыѕ јрќайсысы еѕбек нарыєын-да ґз ќызметін ўсынады. Бўл уаќытќа олар бір-біріне тјуелді болмайды.

3. Жеке фирма да, жеке жўмысшы да нарыќтаєы еѕбекаќы мґлшеріне баќылау жасамайды. оєан јсер етпейді жјне олар еѕбекаќыны ґздері белгілей алмайды.

Енді еѕбек сўранысы мен ўсынысына тоќталайыќ. Фирма ґндірісте тек кана еѕбек ресурсын колданатын болса, онда шекті ґнімділіктіѕ азаю заѕына байланысты МР, белгілі бір нїктеден кейін тґмендей бастайды. Тауардыѕ баєасы тўраќты, себебі тауар нарыєы - жетілген бјсекелес нарыєы. Сондыќтан еѕбектіѕ шекті ґнімділігініѕ (МР) азаюына байланысты шекті тїсімділік, яєни шекті ґнімділіктіѕ аќшалай мґлшері () тґмендейді. Ќосымша бір жўмысшыны жалдаєаннан тїсетін ќосымша тїсім еѕбектіѕ шекті тїсімділігі деп аталады. жэне () ол тґмендегідей формуламен аныќталады:

= МК • MP

мўндаєы МR- шекті тїсім,

МР -еѕбектіѕ шекті енімділігі.

Жетілген бјсекелес шарты бойынша шекті тїсім баєаєа теѕ: МR=Р, олай болса

МRР = Р МР,.

Еѕбектіѕ шекті тїсімділігініѕ ќисыєы (МRР) - жеке фирманыѕ еѕбекке сўраныс ќисыєы болады.

Еѕбек нарыєындаєы монопсония

Еѕбек нарыќтарыныѕ кґпшілігіне жетілмеген бјсекеніѕ ќасиеттері тјн болады. Жетілмеген бјсекеніѕ бір тїрі - монопсония. Монопсония кішігірім ќалаларда, ауылдарда кездеседі. Мысалы, кішігірім калада жўмысшыларды жалдайтын бір кјсіпорын бар жјне бўл ќаланыѕ барлыќ тўрєындары осы кјсіпорында жўмыс істейді деп есептейік. Олай болса, кјсіпорын - еѕбек нарыєындаєы басты сатып алушы жјне оныѕ еѕбекаќы деѕгейіне јсер етуге мїмкіндігі бар. Кјсіпорын жўмысшыларыныѕ санын ќысќартып, сол арќылы еѕбекаќы мґлшерлемесін тґмендетеді.

Еѕбек нарыєындаєы кјсіподаќтардыѕ рґлі

Еѕбекті ўсыну жаєында жўмысќа жалданушылар атынан кјсіподаќ тўратын жаєдайда, еѕбек нарыєында монополия туындайды. Бўл жаєдайда кез келген монополияланєан нарыќтаєы сияќты баєа тек ќана сўраныс пен ўсыныстыѕ функциясына єана емес, сонымен ќатар кјсіподаќтыѕ шыєындары мен сўранысына да байланысты болады. Егер кјсіподаќ еѕбек нарыєында монополиялыќ билікке ие болса, онда ол еѕбекаќы деѕгейін жоєарылату маќсатында еѕбек ўсынысын шектеуге тырысады. Кјсіподаќтыѕ монополиялыќ билігі жўмысшылар санын азайтып, еѕбекаќы мґлшерлемесін жоєарылатуєа мїмкіндік береді.

Еѕбек нарыєындаєы екі жаќты монополия

Екі жаќты монополияныѕ жорамалы бойынша сатып алушы монополистке ќарама-ќарсы сатушы монополист тўрады, яєни фирма-монопсония мен кјсіподаќ-монополистік еѕбек нарыєында ґз мїдделерін жїзеге асырєысы келеді. Мўндай жаєдайда талдау їшін екі графикті: монопсония їлгісін жјне кјсіподаќтыќѕ монополиялыќ билігін біріктіру ќажет.

Еѕбек нарыєындаєы экономика

Жўмысшылар табысыныѕ јр тїрлі болуы олардыѕ бірлігіне байланысты болады. Бірліктілігі жоєары жўмысшылар тўраќты артыќ табыс-экономикалыќ рента ала алады. Экономикалыќ рента- бўл ўсынысы ќатаѕ шектелетін ресурстарєа тґленетін тґлемаќы. Бўл ерекше ресурстардыѕ ќызметіне тґленетін наќты тґлемаќы мен осы ресурстыѕ иесі сататын тґменгі деѕгейдегі баєасыныѕ арасындаєы айырма.