Тақырып: Эндотектік бедертүзуші үрдістермен себептелген бедер пішіндері

Жанар таулы және жанартаулы тектоникалық бедер пішіндері. Рельеф құрушы процестермен байланысты рельеф пішіндері

Рельефтердің планетарлық және тектоникалық формалары өзінің пайда болуында жер қыртысының ж/ е тектоникалық қыртыстармен байланысы.

Планетарлық рельефтің бір түрі- ол ірі пішінді рельеф. Оларға материктің жоталар мен мұхиттық ойыстар жатады. Олар тектогенездің глобальді процестері нәтижесінде құралады және жер қыртысының құрылымдағы, жоғары мантияның құрылысын ерекшеліктерін қамтиды.

Материктер өзімен ауқымды жоталарды құрайды. Олардың орташа биіктігі 10, 8 км теңіз деңгейінен, мұхиттар – өте терең ойыстар 4, 2 км тереңдікте жетеді. Материктер үш қабатттан тұрады.

«гранитті» қабат қалыңдығы 10- 20 нм жұқа тік қабат жойылып, одан «базальтті» қабат құралады.

Астеносфера мұхит астындағы өте терң болады- 300 км, ал материк астында 130- 180 км болады.

Эндогендік пішіндердің 2 ші формасы біріншіге өте ұқсас- өте ірі пішінді планеталық ельеф- мегарельеф және материктік кеңістіктің құрылысын күрделендіреді. Мұнда ірі биік тау жүйелері, терең ойыстар, орта мұхиттық жоталар ж/ е абиссалды мұхиттық жазықтар жатады. Мерфологиялық қозғалмалы белдеулер ондаған мың км- ге созылмалылығымен амплитудасымен экстремальдық нүктелерде эонинге жететін бөлшектерінің болуымен сипатталады. Мыс. Олар Филиппиннен шығысқа қарай 130 км дейін континенттерде эпигеосинклиникальді ж/ е эпиплатформалы орогендік белдеулерге бөлінеді.

Эпигеосинклиникальді орогендік белдеулер бөлшектенген геосинклиникальды облыстардың құрылымдарында дамиды. Олар биік тау жүйелерімен терең ойыстармен жер қыртысының бөлшектерге бөлінуімен сипатталады.

Мыс. Жерорта теңізінің таулық белдеулерінде американың Кордильер таулары.

Эпиплатформалы орогендік белдеулер – ұсақ уақыт бойы платформаның дамудан өтуімен сипатталады. Олар жер қыртысының тектоникалық антивизациясымен байланысты. Бұл белдеулер (55- 65 нм) биік материктік титм қыртыстта дамиды және биік жоталар, кейбір жерлерде ойыстардың болуымен сипатталады. Бұл типтің континенттілігімен белдеуі памирдан Тянь- шань, Алтай және Байкалға созылып жатыр.

Материктерден мұхитқа көнетін аралдың дуалар терең сулы нелобтар және шеткі теңіздердің ойыстары шектеліндірілген. Аралдың дугалар мен терең сулы нелобтардың арасындағы рельефтің арақашықтығы 101 км

Орта мұхиттың жоталар өте үлкен көлемді мегапішіндерге жатады. Олардың жалпы ұзындығы 60 мың км, ені 1800 кмкей жерде 4000 км.

Морфоқұрылымдар- категориясындажататын, кішкентай масштабты тектоникалық пішіндер мегарельефтің құрылысын гидрлендіреді. Морфоқұрылымдар ретінде біз жазықтар мен таулы аймақты қарастырамыз. Морфоқұрылымдар 3 ретке бөлінеді.: олардың көлеміне тереңдігіне байланысты морфоқұрылым өзгерубойына жер қыртысының тектоникалық қозғалысымен бейнелейтін рельефтердің ірі және кіші түрлерін сіңіреді.

№20 Сабақ