Оғамдық шаруашылықтың түрлері: натуралды, тауарлы шаруашылық мәні, пайда болу себептері

Шаруашылық

Натуралды Тауарлы

Өндіріс Тұтыну Өндіріс Бөлу Айырбас Тұтыну

Қоғамдық шаруашылықтың нысаны – адамдардың шаруашылық қызметін ұйымдастырудың белгілі бір тәсілі. Қоғамдық шаруашылықты жүргізудің тарихи тұрғыдан қалыптасқан 2 әдісі бар:

Натуралды шаруашылық - қоғамдық өндірісті ұйымдастырудың ертедегі түрі болып табылады. Алғашқы қауымдағы адамның еңбек құрал сайманының қарапайымдылығы оған өнімді тек өзінің тұтынысы үшін жасауға мүмкіншілік береді. Яғни натуралды дегеніміз – адамдар өнімді айырбасқа нарыққа шығаруға ұмтылмастан, тек өздерінің жеке бас қажеттіліктерін өтеу үшін өндірілетін шаруашылықты айтамыз. Натуралды шаруашылықтың негізгі сипатты белгілері:

---экономикалық қатынастар жүйесінің тұрақтылығы

---әмбебап қол еңбегіне негізделген өндірістің орын алуы

---қоғамдық еңбек бөлінісінің жоқ болуы

---өндіріс пен тұтынудың арасында тікелей экономикалық байланыстардың орын алауы

---еңбек өнімдерінің айырбасқа түспеуі

Тауарлы шаруашылық – өнімдердің жеке тұтыну үшін емес, олардың айырбастау және сату үшін өндірілуін сипаттайтын шаруашылықтың дамыған түрі.Негізгі сипатты белгілері:

-экономикалық қатынастар жүйесінің ашықтылығы

-қоғамдық еңбек бөлінісінің дамуы

-тауарлар айырбасының орын алуы

-еңбектің мамандандырылуы

-өндіріс пен тұтынудың арасындағы жанама экономикалық байланыстардың орын алуы

-еңбек өнімдері нарыққа сату немесе айырбас үшін түседі және содан кейін тұтынылады

Натуралды шаруашылық алғашқы қауымдық, құл иеленушілік және феодалдық өндіріс әдісінде басым болды.Алғашқы қауымдық құрылыстың ыдырауынан еңбек өнімінің бір бөлігі тауарға айнала бастады.Бұл мал шаруашылығының егін шаруашылығынан бөлінуінен туындап, еңбек өнімділігінің өсуіне алып келді. Ал бұл өз кезегінде олардың арасында айырбасты тудыруға жағдай жасап, тауар өндірісінің дамуына түрткі болды.Кейіннен қолөнердің егіншіліктен бөлінуі және сауданың оқшаулануы тұрақты айырбасқа жеке меншіктің пайда болуына жол ашты.

Тауарлы шаруыашылықтың пайда болуына 3 жағдай әсер етті.

1,тереңдетілген ең ірі еңбек бөлінісінің және жұмыс күшінің мамандандырылуы

2.Жеке меншіктің пайда болуы.

3.тауар өндірушілердің экономикалық жағынан оқшаулануы.