Перфект и плюсквамперфект конди-ционала

Значения перфекта и плюсквамперфекта в кондиционале соответствуют значениям этих времён в индикативе, но с дополнительным условным значением.

perfekt – перфект

Перфект кондиционала обозначает возможное, но не состоявшееся действие в прошлом, имеющее отношение к настоящему, без обозначения точного времени.

Формы единственного числа перфекта образуются так:

вспомогательный глагол в презенсе кондиционала плюс причастие на­ ­­­­ nu­

Hän oliži kirjutanu kirjeižen ʽОн написал бы письмо’

Формы множественного числа перфекта образуются так:

вспомогательный глагол в презенсе кондиционала плюс то же причастие, но во множественном числе (на ‑nuded).

Ku hän oliži kirjutanu mel’hetartujid sanutesid, mö painaižim niid ʽЕсли бы она писала интересные рассказы, мы бы их печатали’

Об образовании причастий на -nu читайте во второй части самоучителя, в разделе, посвящённом перфекту.

Отрицательные формы образуются так:

вспомогательный глагол olda в презенсе в отрицательной форме плюс те же причастия.

Спряжение глагола olda в перфекте кондиционала

Спряжение глагола, имеющего только гласную основу (lugeda ʽчитать’), в перфекте кондиционала

Спряжение глагола, имеющего согласную основу (kucta ʽзвать’), в перфекте кондиционала

Спряжение глагола, имеющего краткую гласную основу (henota ʽразмельчать’), в перфекте кондиционала

Спряжение глагола olda в перфекте кондиционала (отрицательные формы)

Спряжение глагола, имеющего только гласную основу (lugeda ʽчитать’), в перфекте кондиционала (отрицательные формы)

Спряжение глагола, имеющего согласную основу (kucta ʽзвать’), в перфекте кондиционала (отрицательные формы)

Спряжение глагола, имеющего краткую гласную основу (henota ʽразмельчать’), в перфекте кондиционала (отрицательные формы)

Ещё примеры:

Oliži kadonu mužik – пропал бы мужик

Jumalanjuru ei oliži jurainu muga – гром бы так не гремел

plüskvamperfekt – плюсквамперфект

Плюсквамперфект кондиционала обозначает возможное, но не состоявшееся действие в прошлом, происшедшее до другого несостоявшегося действия.

Формы единственного числа плюсквамперфекта кондиционала образуются так:

вспомогательный глагол в имперфекте кондиционала плюс причастие на -nu

Sebranik oigenuiži minei kirjeižen sil nedalil, ku Mikoi olnuiži kirjutanu sidä. ʽДруг прислал бы мне письмо на той неделе, если бы Микой написал его’.

Формы множественного числа перфекта образуются так:

вспомогательный глагол в имперфекте кондиционала плюс то же причастие, но во множественном числе (на ‑nuded).

… ku hö olnuižiba kirjutanuded kirjeižed… ʽ… если бы они написали письма…’

Отрицательные формы образуются так: вспомогательный глагол olda в имперфекте кондиционала в отрицательной форме плюс те же причастия.

Olnuižin lenu pertin mellican korvha – я бы поставил дом у мельницы (до какого-то неслучившегося события)

Lugižin amu jo necen kirjan, da en olnuiži löunu sidä nikuspäi – ni unversitetaspäi, ni kirjištospäi – Я прочитала бы давно эту книгу, да не смогла найти её нигде – ни в университете, ни в библиотеке.

Спряжение глагола olda в плюсквамперфекте кондиционала

Спряжение глагола, имеющего только гласную основу (lugeda ʽчитать’), в плюсквамперфекте кондиционала

Спряжение глагола, имеющего согласную основу (kucta ʽзвать’), в плюсквамперфекте кондиционала

Спряжение глагола, имеющего краткую гласную основу (henota ʽразмельчать’), в плюсквамперфекте кондиционала

Спряжение глагола olda в плюсквамперфекте кондиционала (отрицательные формы)

Спряжение глагола, имеющего только гласную основу (lugeda ʽчитать’), в плюсквамперфекте кондиционала (отрицательные формы)

Спряжение глагола, имеющего согласную основу (kucta ʽзвать’), в плюсквамперфекте кондиционала (отрицательные формы)

Спряжение глагола, имеющего краткую гласную основу (henota ʽразмельчать’), в плюсквамперфекте кондиционала (отрицательные формы)

Формы перфекта и плюсквамперфекта встречаются в письменном языке чаще всего в придаточных предложениях. Согласование времён при этом такое же, как в индикативе, например:

Ku em oliži sabutanuded avtobusad, ka meid mašinal toižiba. – Если бы мы автобус не догнали, нас подвезли бы на машине. (перфект + презенс)

Ku koukjaižed ei olnuiži olnuded ningoižed käredad, ka minä siloi en varainuiži muga! – Если бы осы не были такие злые, то я тогда не боялась бы так! (плюсквамперфект + имперфект)

К моменту начала возрождения вепсской письменности перфект и плюсквамперфект кондиционала использовались в живой речи очень редко.

Harjoitused.

1. Ozutagat, kut sädas kaikutte personaigaline (лично-числовая) form kondicionalan perfektas da plüskvamperfektas.

2. Käkat anttud sanundad venäkel’he.

Oivoi, minä oližin vastnu tädid babanno, a se nügüd’ en nagišta händast hätken völ! Ka, mugošt nešt-uradad külähižed prihad ei oliži otnuded mehele... Ku nece serviz ei olnuiži odavastunu muga muloi, ka minä en žalleinuiži, miše en olnuiži ostnu sidä ende! Edel sidä sodad em olnuiži männuded opendajihe.

Tekst

NIKOLAI BOGDANOV – EZMÄINE SUR’ VEPSLÄINE TEDOMEZ’

Nikolai Bogdanov – lujas tetab vepsäine tedomez’, vepsän istorijan, kelen da kul’turan tedai. Nece nimi om lujas tutab i kalliž kaikuččele vepsläižele tedomehele, opendajale, openikale: mö nikonz em unohtagoi, miše nece mez’ om kirjutanu ezmäižed vepsän openduzkirjad. Hän om kirjuti niid edel Tošt mail’msodad sil udel vepsän kirjankelel, kudamban oli sänu edel sidä toižiden tedomehidenke meiden armhas Piteriš. Bogdanov oli todesine vepsläine, ičeze rahvahan patriot, sikš miše andoi kaik väged, kaiken elon vepsän rahvahale, sen kul’turan udessündundale.

Nikolai Bogdanov oli sündnu Piterhe. Hänen tat oli raudtenradnikan – kohenzi vagonoid. Kanz eli sures Venäman pälidnas, i lapsed pagižiba keskneze venäks. Penikaine Kol’a eskai ei mahtand siloi pagišta ičeze kelel. Sid’ kanz pördihe Šimjärvehe, niihe tahoiže, kuna oli sündnu Kol’an tat, Ivan Bogdanov. Küläs Nikolai pagižeškanzi vepsäks. Ezmäi hän openzihe Šimjärven jumalankodin augotižškolas, a sid’ läksi opemahas Mätusovon küläškolha; Kol’a openzihe lujas hüvin kaikjal – nece priha oli ani talantakaz da tark.

Ivan Bogdanov koli, konz Nikolajale oli vižtoštkümne vot. Kanz jäi sötajata, i Bogdanovan Kol’ale, kudamb tegihe perhen vanhembaks mužikaks, tuli rata – ezmäi makundan sodakomissariatas – azjankirjutajan, a sid’, 1920 vodespäi, Vasil’jevskajan augotižškolan opendajan. Mugoi rad oli uz’ da tundmatoi Nikolajan täht, i siloi hänele ičeleze tuli äjan opetas, miše lindä todesižeks opendajaks.

Vl. 1921 Nikolai Bogdanov nai. Hänen ak Polina oli sündnu susedküläha. Maman läžundan tagut nor’ Nikolai eciškanzi toižen, lähemban radsijän; hän radoi laukan pämehen, sid’ parččomas – pämehen... No hänen päspäi nikonz ei lähtend himo pörttas školha, miše opeta vepsän lapsid. Jäl’gmäi, vl. 1931, Bogdanovad kuctihe rata Simjärven augotižškolha, i Nikolai pigai jo sai jügedamban radon – händast tehtihe kogonaižen rajonan školiden inspektoraks. Sid’ Bogdanov tuli radmaha Šuštha, i tegihe jo rajonan openduzpalakundan pämeheks (siloi Šimjärv-ki oli Šuštan rajonas, a Šuštan rajon – Leningradan agjas).

1928 vodelpäi školiš zavodihe jo openduz vepsän kelel, siloi-žo pästtihe ezmäine abekirj, openduzsistemha tuliba ezmäižed vepsläižed opendajad. Meiden rahvaz nägišti ezmäižen kerdan, miše ičemoi kel’ voiškanzi lähtta mecoišpäi, soišpäi da edembaižiš külišpäi surembale, levedambale tele, konz ičemoi sana kului školas i klubas komedas, varaimata, miše opendamine vepsän kelel oli mugoi-žo arvokaz, kut i venäläižes školas. Ende, edel sidä, lehtez-ki oli olnu lujas harvan adivon vepsän tahoiš, a revolücijan jäl’ghe vepsläižiden käzihe putui čomid vepsänkel’žid openduzkirjoid, vajehnikoid, kirjoid lapsile.

Pöudlidnha avaižihe siloi opendajiden tehnikum, i Bogdanovan Nikolajale taritihe sämha neche tehnikumha vepsän openduzgrupp. Bogdanov oli jo ranu vepsän opendajiden kursoiden opendajan, oli abutanu vepsän kirjankelen tegemižes, i sikš uz’ tö oli hänele lujas mel’he. Bogdanovale, tetpas, ei ulotund tarbhaižid tedoid, sikš hän päti ajada opemahas Piterhe, miše lindä kelentedomeheks, suomalaiž-ugrilaižiden keliden tedajaks. 1934 vodel Nikolai tuli Piterin universitetha i zavodi opetas kelen tedokundas. Hänele oli lujas jüged opetas: pidi sötta sur’ kanz. Sikš Bogdanov kuvazui opendusen aigan mugomale elole i äjan radoi. Hän om kirjutanu toižiden opendajidenke vepsän kelel i kändnu venäkelespäi tarbhaižed openduzkirjad: grammatikan kursan, lugemištod, arifmetikan, londusentedon da istorijan openduzkirjad. Nügüd’, voib olda, mö em otaiži käzihe uzid vepsän kirjoid vaiše sikš, ku konz-se Nikolai Bogdanov ei oliži sänu nenid ezmäižid openduzkirjoid. Jäl’gmäine vepsänkel’ne kirj, kudamban om kirjutanu Bogdanov – literaturan lugemišt videnden klassan täht. No necidä kirjad mö em jo voigoi löuta kirjištoiš. Aigad toižetihe, openduz vepsän kelel vl. 1937 kel’tihe, a vepsän openduzkirjoiden painmine azotadihe.

Universitetan loptes, Bogdanov ajoi radmaha Petroskoihe, Karjalan kul’turan tedoinstitutha. Kut udele talantakahale specialistale, Nikolajale pidi tedoita karjalankelišt da vepsänkelišt fol’klorad: siloi hän, ozutesikš, kändi venäkel’he karjalaižed i vepsläižed sarnad, vaumiči painusen täht tutabal karjalaižel sarnanocal Turujeval sarnoitud sarnad, muštatesed da runod.

No tulnu meiden male Toine mail’msoda telusti N. Bogdanovan rates. Kut i äjad millionad valdkundan eläjid, hän tegihe saldataks. Nikolai torazi Karjalaižes da Vaugedvenäläižes frontas, Pol’šanmas, Germanijas. Jäl’ges demobilizacijad hän pördihe ičeze institutha, kus tegihe tedosekretarikš. Sid’ Bogdanov zavodi rata mugažo kelentedon sektoran ohjandajan. Sil aigal hän paksus ajeli vepsän külidme – Änižrandadme, pidust’ Ojat’joged, Šimjärven külihe, suvivepsläižidennoks – i kaikjal tedoiži tarkašti meiden kel’t. 1952 vodel sündui ezmäine mirus dissertacii vepsän keles, i necen dissertacian tegijan oli Nikolai Bogdanov.

Jäl’ghepäi hän kirjuti äjan kirjutesid, kudambiš kuvazuiba Bogdanoval keratud tedomaterialad, da paloid kollektivižiden tedotöiden täht. Nikolai openzi studentoid Petroskoin universitetas, vedi sigä vepsän kelen kursan – nece oli hänen armastadud rad...

Tragine surm katkoi meiden suren tedaimehen tarbhaižed töd 1959 vl., konz hänele oli vaiše 55 vot. Ken tedab – voib olda, ku hän oliži elänu hätken, ka mö lugižim tämbei toižid-ki Nikolajan tedokirjoid...

Bogdanovan radon znamoičend om lujas sur’ meiden täht i kaiken vepsän rahvahan täht. Nece Šimjärvman poig om süvenu da levitanu tedod meiden keles i rahvahas, om ozutanu ted, kudambidme mäneb tämbei vepsän kelentedo, fol’kloristik, rahvahantedo, meiden kirjankel’. Tetpas, Bogdanov ei kirjutanuiži ičeze tedotöid, ku äjad suomalaižed tedomehed ei olnuiži kirjutanuded edel necidä ičeze töid vepsän keles, ku sur’ Piterin tedomez’ Bubrih ei olnuiži openu händast. Vepsläižed mušttas Nikolajad – necidä ustavakast, tarkad da lujas hüväsüdäimelišt mest. Bogdanovan nimi ei kado rahvhan muštospäi nikonz.

augotižškol – начальная школа

azjankirjutai – писарь

keskneze – (они) между собой

londusentedo – природоведение, естествознание

openduzpalakund – отдел образования

parččom – лесозаготовки

raudteradnik – работник железной дороги

sodakomissariat – военный комиссариат

tedomez’ – учёный

tedosekretar’ – учёный секретарь

udessündund – возрождение

Küzundad.

1. Miš om Nikolajan Bogdanovan töiden znamoičend?

2. Kuna oli sündnu Nikolai Bogdanov? Kenen radoi hänen tataze?

3. Kus radoi opendajan Nikolai Bogdanov? Mikš han pati sada üläopenduz?

4. Kus Bogdanov om kirjutanu openduzkirjoid vepsän školoiden täht?

5. Starinoikat Bogdanovan tedorados sodan jäl’ghe.

Harjoituz.

Löukat tekstaspäi kaik kondicionalan formad i sanugat, kut ned oma sätud.