Эвалюцыя сацыяльна-эканамічных адносін на тэрыторыі Беларусі ў кантэксце аграрна-рамеснай цывілізацыі

Паступова ўся зямля ў ВКЛ падзялілася на катэгорыі ў залежнасці ад таго ці іншага ўладальніка: дзяржаўную, прыватнауласніцкую і царкоўную. Разам з тым сяляне падзяляліся на катыгорыі ў аднапеднасці са сваім маемасным і падатным становішчам.

Поўнай уласнасцю феадалаў была чэлядзь нявольная. Яна не мела сваёў уласнай гаспадаркі і жыла пры двары феадала. Акрамя працы на полі чэлядзь выконвала і інш. ф-цыі ў гаспадарцы: апрацоўвала агароды, сады, пасвіла статкі. За працу давалі месяцыну хлебам.

Асноўную частку сялян складалі цяглыя сяляне. Яны мелі меньшую ступень асабітсай залежасці ад уладальніка, карысталіся зямельнымі надзеламі.

За карыстанне зямлей сяляне былі плаціць уласніку пэўную рэнту. Формы рэнты былі розныя: адработачная, граўшовая, прадуктовая. Адработачная рэнта – паншчыная. Часцей за ўсе гэта былі палявыя работы. Некаторая частка сялянства ў якасці асноўнай павіннасці абкладалася чыншам -грашовую форму рэнты. Разам з паншчына і чыншам сяляне выконвалі і дадатковыя: талокі- агульныя сезонныя рабочыя работы, гвалты, ці згоны -агульныя тэрміновыя асновы.

Цяглыя сяляне падзяляліся на “пахожых”і “непахожых ”. Цяглыя сяляне мелі права пераходу ад аднаго ўладара да другога

Людзі служэбныя, ці служкі, складалі трэцюю катэгорыю. Па сваім эканам. становішчы яны былі блізкія да цяглавага сялянства. яны таксама былі землекарыстальнікамі, сядзелі на сваіх вотчынах. Але ад сялян яны адрозніваліся сваёй асаблівай службай. Галоўнай іх павіннасцю была вясковая служба. Аграрная рэформа 1529г канчаткова замацавала сялян за зямлёй - была створана так званая фольваркава-паншчынная сістэма - другое выданне прыгоніцтва.

Жыгімонт 2 Аўгуст у 1557 г. абвясціў аб правядзенні ў дзярж. землях рэформы, якая ўвайшла ў гісторыю пад назвай “валочная памера”. Уся зямля падзялялася на роўныя надзелы, валокі, памерам 21.3 га. Лепшыя землі забіралі княжацкія фальваркі, у якіх сяляне адбывалі паншчыну. У выніку валочнай памеры прыбыткі феадалаў ад маенткаў значна выраслі. Сялян стала можна прадаваць, мяняць, аддаваць у якасці закладу як усю сям’ю, так і асобных яе членаў. У зах. і цэнт. Б. ажыццяўленне рэформы прывяло да змены абшчыннага землекарыстання падворным.

У 14-16ст. адбываецца значны рост гарадоў і гарадскога насельніцтва. Гарады былі цэнтрамі рамяства і гандлю. Найбольш буйнымі гарадамі на тэрыторыі Б. з’яўляліся Полацк, Магілёў, Віцебск, Мінск, Брэст, Слуцк. Раслі і паселішчы гарадскога тыпы-мястэчкі. Каля 40% усіх гарадоў былі прыватнаўласніцкімі. Разам з прыватнауласнымі былі і дзяржаўныя гарады. Іх насельніцтва лічылася вольным. Прыватныя ўладанні ў вялкакняжацкіх гарадах атрымалі назву “юрыдык”.

З ростам гарадоў гараджане імкнуліся пазбавіцца ад феадальнай залежнасці і атрымаць свабоду, а таксама права на самакіраванне. Феадальная залежнасць перашкаджала развіваць гарадскія промыслы і гандаль. Таму з канца 14ст. літоўскія князі сталі дараваць гарадам права на самакіраванне, названае магдэбурскім.

Насельніцтва гарадоў фарміравалася за кошт беглых сялян, а таксама з рамеснікаў, пераселеных феадаламі ў горад. Сярод жыхароў гарадоў каля 80% былі беларусы. Тут жылі таксама рускія, украінцы, літоўцы, яўрэі, палякі, татары, немцы.

Date: 2015-08-06; view: 1139; Нарушение авторских прав