II. Иламан

Ике уландың нәҫел бауҙарын айырым-айырым бирәбеҙ:

I. Мөлкаман Ҡаратөлкө улы, уның улдары: Шикаман Мөлкаман улы, Ҡалкаман Шикаман улы.

II. Иламан Ҡаратөлкө улы, уның улы Күстән Иламан улы, уның улдары:

* Туҡбай Күстән улы;

* Туҡһары Күстән улы;

* Һарыса Күстән улы;

* Янбараҡ Күстән улы;

* Булансы Күстән улы, уның улы Бүкәт (өҫтәлгән: “Ғүмәр ауылдары”), уның улдары):

Б.1. Юлай Бүкәт улы (нәҫелһеҙ).

Б.2. Ҡотош Бүкәт улы, уның улдары:

* Аҡтыҡужа Ҡотош улы, уның улы Йәйләү, уның улы Йәнтүрә, уның улы Абдулҡадир, уның улы Зәйнулла, уның улы Рәхимйән;

* Аҡбирҙе Ҡотош улы, уның улы Тулынбай, уның улдары:

** Байтимер Тулунбай улы, уның улдары: Байтүрә, Абнасир, Маннан, Баймырҙа, уның улы Ҡотлоғужа, уның улдары: Кәлимулла, Сәйфулла-Тартай, уның улы Аллабирҙе, уның улдары:

*** Шаһимәрҙән Аллабирҙе улы;

*** Рамаҙан Аллабирҙе улы, уның улы Шаһишәриф;

*** Ҡотләхмәт Аллабирҙе улы, уның улы Шәрип, уның улы Мәһәҙи, уның улдары: Мөхәммәт (уның улы Әкрәм), Сәғди, уның улы Зәки.

Б.3. Һабай Бүкәт улы, уның улы Теләү, уның улы Туҡһанбай, уның улдары:

* Һикһәнбай Туҡһанбай улы, уның улдары: Ҡаҙаҡбай, Ғүмәр, уның улы Рәхмәтулла, уның улы Әхмәдулла, уның улдары: Ишмөхәммәт, Дусмөхәммәт, Баймөхәммәт, Солтанәхмәт;

* Бүкәнбай Туҡһанбай улы, уның улдары:

** Әлибай Бүкәнбай улы, уның улы Хәким, уның улдары: Сәғит, Мәсғүт;

** Ғәбдрәшит Бүкәнбай улы, уның улы Бәғәҙәт, уның улдары: Рауил, Мәһәҙи;

* Бикбай Туҡһанбай улы, уның улы Бүләк, уның улы Шаһморат, уның улдары: Шаһимәрҙән, Өммөкамал, Лоҡман, уның улы Ғәзиз.

Йәнә килеп өҫтәгенең дауамы:

*Һатыусал Күстән улы, уның улдары:

** Иштәкәй Һатыусал улы;

** Һеркә Һатыусал улы;

** Ситәй Һатыусал улы, уның улдары:

*** Нуғайсы Ситәй улы, уның улдары: Буранғол, уның улы Йосоп;

*** Шәнбәк Ситәй улы, уның улдары: Бөтөк, Ишкинә, Ырыҫҡол;

** Динис Һатыусал улы, уның улы Алакүҙ, уның улы Бүртә, уның улы Ҡәҙерғол, уның улы Юлдашҡол;

** Татлыбай Һатыусал улы, уның улдары:

*** Ҡулиҡай Татлыбай улы, уның улдары: Һибәт, Заһир, Яҡас, Тәкәй, уның улдары:

Т.1. Ғүмәр Тәкәй улы, уның улдары:

* Бикбирҙе Ғүмәр улы, уның улы Хоҙайбәндә, уның улы Юлмөхәммәт, уның улдары:

** Сабит Юлмөхәммәт улы, уның улы Аллабирҙе;

** Ғәлиәхмәт Юлмөхәммәт улы, уның улы Хәсән;

** Салих Юлмөхәммәт улы, уның улы Абдулла, уның улы Дауыт, уның улы Мөхәммәтйән;

** Дәүләтбирҙе Юлмөхәммәт улы, уның улдары:

*** Ишкилде Дәүләтбирҙе улы, уның улдары: Мәхмүт, Зөлҡәрнәй, Мырҙабулат, уның улдары: Кәрим, Әхмәткәли;

*** Әбсәләм Дәүләтбирҙе улы, уның улдары:

**** Идрис Әбсәләм улы, уның улдары:

1) Фәхри Идрис улы, уның улы Ҡазыхан;

2)Заһит Идрис улы, уның улдары: Мөхәммәт, Абдулхаҡ;

3) Йосоп Идрис улы;

4) Ғәлләм Идрис улы, уның улы Хәкимжан

**** Мөхәммәтдин Әбсәләм улы, уның улдары: Шәрәфетдин, Нәжметдин, Ғатау, Ғәләүетдин, уның улы Бәхтиәр, уның улы Мөслим.

Т.2. Бәкер Тәкәй улы (өҫтәлгән: “Юлдыбай ауылы”), уның улдары:

а) Сыуашбай Бәкер улы, уның нәҫеле:

* Ҡармыш Сыуашбай улы, уның улы Турҙағәли, уның улы Ишбулды, уның улы Айтул;

* Амантай Сыуашбай улы, уның улы:

** Бикеш Амантай улы, уның улдары: Ирмөхәммәт, Мөхәррәм, уның улдары: Хәйрулла, Ғайса);

** Биксәй Амантай улы, уның улы Шоғайыб, уның улы Мөхәммәтғәли, уның улы Шакирйән, уның улы Ибраһим;

** Рауил Амантай улы;

** Әбүбәкер Амантай улы, уның улы Хаммат (туғыҙ улы булған), уның улдары: Уйылдан, Дауыт, Исҡаҡ, Яхъя, Ғәли, Муллағәлләм, Бәғҙәт, Исмәғил, Яҡуб, уның улы Фәхритдин;

** Турһынбай Амантай улы, уның улдары:

*** Нәҙерша Турһынбай улы, уның улдары: Абдулла, Йыһангир, Йыһанъюл;

*** Ғәлиәскәр Турһынбай улы, уның улы Мостафа);

*** Бигаржалан Турһынбай улы;

*** Ғабдулмән Турһынбай улы;

*** Йыһанша Турһынбай улы, уның улдары: Рамаҙан, Мырҙағәли;

б) Мораҙым Бәкер улы, уның нәҫеле:

* Һары Мораҙым улы;

* Талуҡай Мораҙым улы;

* Ямғыр Мораҙым улы;

в) Ҡарас Бәкер улы, уның улдары:

* Фазыл-сәсән Ҡарас улы, уның улы Ғәйнелхаят;

* Үтәгән Ҡарас улы, уның улы Ҡускилде;

* Ишбулат Ҡарас улы, уның улы Байғуза;

* Именлек Ҡарас улы, уның улдары:

** Йәһүди Именлек улы, уның улы Ғиззәт, уның улы Вахит;

** Сибәғәт Именлек улы, уның улы Сәғидулла;

** Һибәт Именлек улы, уның улы Ғибат;

г) Юлдыбай Бәкер улы (өҫтөлгөн: “Юлдыбай ауылы”), уның улдары:

* Йәрмөхәммәт Юлдыбай улы;

* Абсабатар йәки Сабатар [Сабатар ауылын нигеҙләүсе?] Юлдыбай улы, уның улдары: Муллағәли, Әбделмән, уның улдары: Сафиулла, Кәли;

* Рахманғол Юлдыбай улы, уның улдары: Ғөбәйдулла, Бәйрәнтәй, Зәйнәғәбдин;

* Ишмөхәммәт Юлдыбай улы, уның улдары: Әмир, Үмәр;

д) Күкһәй Бәкер улы. — Ҡаҙаҡҡол Күкһәй улы. — Даминдар Ҡаҙаҡҡол улы, уның улдары:

* Усман Даминдар улы, уның улы Муллағәлләм;

* Шәмситдин Даминдар улы;

* Әйүб Даминдар улы;

* Язар Даминдар улы, уның улы Ғөбәйдулла;

* Әхәт Даминдар улы, уның улы Ҡасим, уның улдары: Мөхәммәт, Мөхтәр, Маҙһар.

15.06.2001.

15.01.2010

САЛАУАТ ЮЛАЕВ ШӘЖӘРӘҺЕН ТЕРГЕҘЕҮ

Баш һүҙ

Хөрмәтле гәзитебеҙ “Киске Өфө” халҡыбыҙ рухиәтендәге әүҙемәл темаларға туҡтауһыҙ мөрәжәғәт итеп, быйылғы (2014 й.) 25-се һанында “Салауаттың нәҫел тамырҙары” тигән ҡыҙыҡлы ғына әңгәмә уҙғарыуы йәмәғәтселеккә билдәлелер, моғайын. Унда үҙен туранан-тура Салауат Юлаев нәҫеле итеп шәжәрәләр төҙөгән, ҡалын китаптар сығарған эшҡыуар Р.Ш. Вахитовтың версияһы ҡабатлап яҡтыртыла. Был, әлбиттә, һис тә насар эш түгел, донъялағы аңлы һәр башҡорт үҙен Салауат тоҡомо һанап ғорурланырға хаҡлылыр. Әммә бер үк “дәлил”дәрҙең матбуғатта (бер “Киске Өфө”лә генә түгел!) өҫтөнлөк алыуы, башҡаларының һанға һуғылмауы һағайта. Шуға күрә редакцияға үҙемдекен тәҡдим итеп, теманы “мөгөҙөнән матҡырҙан” алда, мөхтәрәм тарихсыбыҙ (урыны ожмахта булғыры!) Әнүәр Зәкир ул Әсфәндиәров тексын оригинал (урыҫ) телендә килеш биреүегеҙҙе һорайым.

“В последние годы, -- тип яҙҙы ул, -- на страницах республиканской периодической печати появлялись статьи и заметки о предполагаемой родословной Салавата Юлаева. Думается, что будет уместно высказать свое отношение к ним. Подчеркну, что авторы этих публикаций искренне стремятся к истине, имеют добрые намерения. Однако почти все авторы еще далеки от поставленной цели. Причина неудачи — отсутствие выявленных источников.

Чтобы обосновать свою ошибочную концепцию о том, что Юлай Азналин, его отец и дети, происходившие [якобы] из Куваканского рода, были припущенниками Шайтан-Кудейской волости, один из авторов (Р. Ш. Вахитов), исходя из неверного понимания сути Указа от 11 февраля 1736 г., разрешившего продажу башкирских земель, приходит к следующим необоснованным выводам: 1) вопреки его утверждениям, Указ не лишил башкир их вотчинного права на землю; 2) как будто до названного документа не определялись границы башкирских волостей, что дало возможность, по мнению этого автора, проживать башкирам разных родов в «одном месте», а однородцам — в разных родах-волостях. Такое следует считать исключением, а не правилом. Трагическая судьба куваканцев заключалась почти в добровольном лишении самих себя родовых вотчин путем их систематической продажи или сдачи в аренду. В итоге все башкиры Куваканской волости, кроме ее одной деревни, еще в 60-х годах XVIII в. стали припущенниками других волостей. Такая же участь постигла и башкир Сызгинской волости (юг Свердловской области), на вотчинных землях которых возникло немало заводов; 3) на основе выше приведенных предположений, по его велению (эти примеры были единичными, поэтому мнение автора не находит у нас поддержки), без никакого документарного обоснования, активный повстанец и один из предводителей башкирского восстания 1735-1740 гг., старшина Куваканской волости Аднабай Карагузин (Азнали-бай — по Вахитову, чтобы уподобить его имя с фамилией Юлая Азналина), его отец Карагузя Акаев (Акаков), дед — Акай Камакаев (участник восстаний 30-х гг.), прадед — Камакай Биккулов (в документах упоминается за 1706 г.), объявляется отцом старшины Шайтан-Кудейской волости (с 1763 г., а в 1760- 1762 гг. им был Иштуган Мишаров, а до него — Шаганай Барсуков и др.) Юлая Азналина и дедом Салавата Юлаева; 4) родовая деревня Юлая Азналина и шайтан-кудейцев никогда не называлась Аднабаево или Азнабаево, а во всех источниках она — Адналы или Азналы (Шайтан). При существовании старинной деревни Адналы, обозначенной на картах 1737 г. (см. Приложение к «Материалам по истории Башкирской АССР». Т. 4. Ч. 2. М.,1956), у Красильникова и Рычкова 1755 г., которая служила центром Шайтан-Кудейской или Шайтанлярской волости, поэтому ранее называвшаяся Шайтан, куваканец Аднабай-Азнабай Карагузин продолжал быть старшиной Куваканской волости. Обосновавшись как будто в этой деревне, он управлял волостью, находившейся не смежно с шайтан-кудейцами, а далеко через территорию нескольких волостей. С началом репрессий против повстанцев Азнабай оказался в Средней казахской орде, вместе с Карасакалом и другими повстанцами. Вернувшийся на родину после амнистии Азнабай занимался делами не шайтан-кудейцев, а куваканцев: в 1756 г. участвовал вместе с отцом и другими в продаже куваканских вотчинных земель владельцам Катав-Ивановского завода, возникшего на вотчине Трухменского аймака Кудейской волости. Теперь сравните: в то же самое время шайтан-кудеец Юлай Азналин резко выступает против продажи некоторыми одновотчинниками во главе с отставным с 1743 г. старшиной Шаганаем Барсуковым земель к строящемуся Симскому заводу. Выходит, что выдуманный отец (Аднабай Карагузин) разбазаривает вотчинные земли одной волости, а его мнимый сын (Юлай Азналин) оберегает земельные угодья другой волости. Возможно ли такое, логично ли? Если бы Юлай Азналин был куваканцем по происхождению, то какой резон ему, будучи рядовым, а не старшиной стать защитником кудейских интересов.

Несостоятельность суждений вышеназванного автора подтверждается неидентичными по форме тамгами представителей двух волостей. Ничего общего мы не видим между тамгами Юлая Азналина и его мнимого прадеда Ака муллы Камакаева. Отсюда напрашивается вывод: тамги двух родов-волостей категорически отрицают их кровное родство. Следовательно, родовая деревня Азналы-Шайтаи и дочерние деревни Юлаево и Текеево Шайтан-Кудейской волости никак не могли принадлежать Куваканской волости. Юлай Азналин, его дед Азналы, сын Салават были настоящими коренными шайтан-кудейцами, не имевшими никакого родственного отношения к куваканцам (Аднабай — Карагузя-Ака — Камакай — Биккул), проживающими далеко от их волости».