Логопедтік пунктің қызметін ұйымдастыру тәртібі 6 page

Балаларда тіл кемістігінің келесі формалары кездеседі:

- дизартрия- сейлеу барысында көбінесе сап ауруына, түйілуге, гиперкинезге, атаксияга байланысты сөзді анықгап айта алмау, ягни артикуляцияның бұзылуы. Дизартрияда көпшілік дыбыстар әсіресе дауыссыз дыбыстар дұрыс айтылмайды, сондықган сөздер түсініксіз, созылыңқы, бөлшектеліп айтылады.

- сөйлеу тіл дамуының тежелуі,

- апапия - ақылы, есту қабілеті бола тұра, бапалардың сөйлеу тілінің болмауы немесе жүйелі тұрде дамымауы. Көбінесе мидың туа жарақаттануына немесе нәрестенің ми ауруларына байланысты ми сыңарлары қыртыстарының сөйлеу аймақтарының зақымдануынан пайда болады. БЦП кезіндегі тіл кемістігі жекелеген түрде сирек кездеседі.

2. Тірек кимыл-қозғалысында ауытқуы бар тұлғаларға арнайы білім беру

Бапапық сап ауруынан зардап шеккен бапаларға түзетушілік қолдаудың негізі багыттары - емдік, психологиялық, педагогикапык, логопедиялык және әлеуметтік көмек көрсету. Соның ішінде ерте жастан әлеуметтік бейімдеу мен жалпы және кәсіби біпім алуды қамтамасыз ету аса маңызды. Балалармен жүргізілетін жұмыстын барлығы бір бірімен тығыз байланыста, кешенді болуы тиіс. Мамандардың бәрі өз әрекеттерің басқа мамандармен бір келесімге келе жүргізеді.

Балалық сал ауруды оңалтудың шаралары дәрігерлік емдеу, түрлі сипам емдеу, емдік дене шынықгыру, ортопедиялық көмек пен физиотерапиялық емді қамтиды.

Балалық сал ауруы бар балаларға гүзету — педагогикалық көмек көрсетудің негізгі принциптері:

- Түзету - педагогикалық көмек көрсетудің кешенді сипаты. Бұл жағдай тірек-қимыл, сөйлеу тіліндегі, психикапык кемістіктердің динамикасын үнемі қадағалау, өзерестерді есепке апып отыруды білдіреді.

- Ағзадағы сақгалган жүйе, мүшелерге сүйене отырып, ерте жастан дамытушылық ықпапды жүзеге асыру. Бұл жерде балалык сап ауруларын ерте жастан анықтау өзекті жұмыс бағыты. Көбінесе балапық сал ауруын анықтағанына қарамастан түзетушілік көмек гек 3-4 жастан кейін басталады. Әрине түзетушілік көмектің кеш басталуына байланысты, бала дамуында екіншілік кемістіктердің пайда болады да, түзету мен дамыту жагдайын күрделендіреді.

- Түзету жүмысын жетекші әрекетке тәуелді ұйымдастыру. Балапық сап ауруы бар балалардың психикалық және сөйлеу тіліндегі ауытқушылықтар көп жағдайда әрекетсіз калу салдарынан пайда болады. Сол себепті, түзету-педагогикалык жұмыста баланың жасына сай жетекші әрекетті белсендіру тиімді құрал. 1 жаска дейінгі баланың жетекші әрекеті - ересектермен әмоциялык қарым-қатынасы, 1-3 жасқа дейін - заттық әрекет, 3-7 жасындағы (мектеп жасына дейінгі) балапарда - ойын әрекеті, мектеп жасында - оқу әрекет.

- Психикапық және сөйлеу тілінің дамуын динамикалық тұрғыдан бақылау.

- Баланын ата-анасымен және де қоршаган ортамен тығыс карым- қатыста болу.

Бұл балапарды отбасында тәрбилеу, дамыту ұшін кажетті жағдайды үйінде жасау өте нәтижелі. Ата анасы бапаны күн тәртібіне үйретеді, өзіне қызмет керсету дағдыларын тәрбиелейді. Жасаған әрекеттің нәтижесін көрген бала болашақ жетістерге ұмтылады.

Сап ауруы бар бапалармен ерте және мектепке дейінгі жаста түзсту- педагогикалық көмектің негізгі бағыттары:

1. Қоршаған ортамен қарым-қатынасга болу арқылы әмоция, сөйлеу тілін, заттық-әрекетін дамыту;

2. Сенсорикалық қызметтерін белсендіру (көру, есту, кинестетикалық кабылдау). Кеңістік пен уақыт түсініктерін қалыптастыру, кемістіктерін түзету;

3. Ақыл-ой әрекеттін алғы шарттарын дамыту (зейін, ес, қиял).

4. Математикалық түсініктерді қалыптастыру;

5. Білек пен қол саусақтарының қызмет ету мүмкіндіктерін, көру- моторикапық үйлестікті дамыту; жазуға дайындау;

6. Өзіне қызмет көрсету мен гигиеналық дағдыларын тәрбиелеу. Түзегу-педагогикалық көмек көрсетуде логопедтік жұмыста өзекті. Ерте жастағы сап ауруы бар балалар емханапарда, оңалту

ортапықтарында кешенді көмек алады. Мектеп жасына дерінгі аталмыш балалар бала-бақшаларда тәрбиеленеді. Ал мектеп жасындағы балалар үшін арнайы мектептер қызмет етеді. Бұл арнайы мектептерде оқыту мен тәрбиелеу мақсатын алға қоя, емдік, түзетушілік, еңбекке баулу мен кәсіби еңбекке даярлау жұмысы кешенді түрде жүзеге асады. Кемістігі ауыр, өзі жүре алмайтын балалар үйлерінде окытылады. Ал сал ауруымен бірге олигофренияның дебильдік деңгейіндегі бапалар арнайы мектептегі арнйаы сыныпта немесе көмекші мектепге білім апады.

Арнайы мектепте еңбекке баулу жұмысына кеп назар бөлінеді, тұрлі шеберханаларда оқушылар тігін, слесарь, ағаш шебері т.б. мамандыктарды меңгереді.

Түлектер кәсіби білімін кәсіби колледж, училище сияқты кәсіби орта білім беретін немесе жоғары оқу орындарыда жапгастырады.

Бакьілау сүрактар мен тапсырмалар:

- Бапалық сал ауруына жалпы сипаттама берініз.

- Сап ауруы бар баламен тұзету-педагогикалык жұмыстын негізгі принциптері кандай?

- Арнайы мектепке барып сал ауруы бар балаларды бақыланыз.

Әдебиет:

- Специальная педагогика/Под ред Н.М.Назаровой.-М.-2001.

- Бадапян Л.О., Журба Л.Т., Тимонина О.В. Детские церебральные параличи.-Киев.-1988.

Дәріс № 38-39 Күрделі кемістігі бар тұлгаларға арнайы білім беру

Жоспар:

- Күрделі кемістігі бар бапалардың негізгі топтары

- Күрделі кемістігі бар бапаларға психологиялық-педагогикалық колдау көрсету

Түсініктер: күрделі кемістік, тифлосурдопедагогика

1. Күрделі кемістігі бар балалардыц пегізгі топтары

Жас өспірім бапалардың дамуы жағынан екі кемістік немесе одан кеп, бірнеше психофизиологиялық ауыткушылықгар біріккен жағдайды күрделі кемістік деп атайды. Мысалы: нашар естумен қатар нашар көру, зият ауыткушьілығы сокырлыктпен біріккен жагдай, тірек қимыл қозгалысындагы кемісткпен бірге сөйлеуіндеге кемістіктер кездеседі т.б. Қазіргі арнайы әдебиеттерде күрделі кемістіктер ретінде тек апгашкы біріншелік кұрделі кемістіктер көрсетіледі, мысалы: бір тұлганың бойында көрмеушілік және естімеушілік біріккен жагдай.

Күрделі кемістіктің синонимі ретіндек арнайы әдебиеттерде баска да нұсқапары кездеседі, мысалы «қиын бұзылыстар», осыған сәйкес «қиын кемістік», «біріккен бұзылыстар», "күрделі акау". Бірак соңгы уакытта "кемістіктің күрделі қүрамы" атты түсінік күрделі кемістіктін мағынасын толық ашатын және қолайлы болып табылады.

Күрделі кемістіктері бар балаларды негізгі үш топқа бөлуге боледі,

олар:

- бала бойында екі аса байкалатың психофизиологиялық кемістік біріккен, бірақ әр қайсысы өз бетінше бапа дамуына жығымсыз әсер тигізетің жағдайдағы топ, мысалы: көру мен есту кабілетінең айырылған, зиятында ауытқушыдығы бар естімейтің, нашар естийтің психикалық дамуы тежелген балапар.

- негізгі бір кемістікпен катар қосымша деңгей жеңіл кемістік қосылган жагдайындагы топ, мысалы: зиятында ауытқушыдыгы бар нашар естийтің балалар.

- көптеген кемістігі бар, балаланың бойында нақгы екіден аса кемістігі кездесетің жагдайындагы топ, мысалы: зиятында ауытқушыдыгы бар нашар көретің естімейтің бапа.

Осы кезге дейін біздің мемлекетге күрделі кемістігі бар балаларга педагогикалық көмек көрсету және тәрбиелеуде көп кеңіл бермеген. Өйткені олар тәрбие, білім ала апмайтын деп санапатын. Бірақ күрделі кемістігі бар балаларды оқытуга, осы соңгы он жыл арасында көп көңіл бөлуде.

Баланың күрделі ақауы болуы, оның ерте дамуына кедергі жасайды. Ауытқушылықгын бір емес екі немесе одан да көп болуы баланы коршаган ортадан бөледі, ол үлкен депривацияга түседі. Бүл көптеген қызметтердің дамуына және психикапық дамудың тежелуіне әкеп согады (заттарды тану, олардың бейнесін қалыптастыру, кеністікті багдарлау, моторикалық даму, әмоциялық-сезімдік қарым-қатынас, ересектермен сөйлесу). Бүл ауыр жагдайды қоршаган әлеуметгік ортаның баланың танымдық әрекетіне бейімделмеуі қиындатады.

Кейіннен бүндай бала арнайы ортага түскенде жанындағы бапаларга қараганда және салыстырганда оның ауытқулары, ауыр екендігін білдіреді. Осындай біріккен бұзылыстар проблемасына жеке-жеке тоқтапуды және арнайы психологиялық-педагогикалық әдістерді қолдануды талап етеді. (А.И.Мещеряков, Т.В.Розанованың зерттеулері) керу және естуі жок бапалар қоршаган ортадан бөлек болады, шетге калады. Бүл бапаны жиі ақыл ойы кемтар ретінде қабылдайды, өйткені танымдық жетілмеуі, қарым-қатынасты және тәртіп, мінез-қүлқысын ортада қапыптасқан ережелерге сәйкес тәрбиелеуін мүлде киындатады. Бірақ ақыл ойы кемтар балага қараганда дамуында күрделі кемістігі бар бапада зиятын дамытуга мүмкіндігі әлде жогары.

Күрделі кемістіктің ерекше салдарының бірі - кемістіктің орнын толықгыру мүмкіндігінің шектеулігі. Мысалы, көрмейтіндерде қоршаган ортаны қабылдау сақгаулы есту мен сипап сезу арқылы мүмкін. Ал естімейтіндерде - көру және кинестетикалық тактильді, вибрациялық қабылдау мүмкіндік береді. Ал керең-соқыр бапаларда көруі мен естуі жоқ болгандыктан сыйпап сезу және кинестетикалық қабылдауы соңымен қатар иіс білу кемістіктің орнын толықтыруга бапаны дамытуга жол ашады. Мұндай балапардың тіл білуінің маңызы зор.

Л.С.Выготский бапаның психикалық қызметін қапыптастыру, оның сақталған ақыл-ой дамуының деңгейіне байланысты деген. Ал күрделі кемістіктің құрамына зият кемістіктері қосылса бүл жағдайды ауырлатады, бірақ түзету шараларын қолданудан бас тартпайды. Дамуында күрделі кемістігі бар балаларды оңалту мүмкіндіктері қазіргі күнге дейін гылыми толық зерттелмеген, бірақ кемістік ерте жаста пайда болса оның қүрамы мен деңгейі ауыр болатыны анық.

А.Н.Мещерянковтың (1974 жылы) зерттеуі бойынша сокыр-керен балаларда езегеше іс-әрекет калыптастыру ушін кейбір.жагдайларды камтамасыз ету кажет, олар:

- біріншіден ол - заттармен түрлі әрекет жасау, әйтпесе заттар туралы нақтыбейнесін калыптастыру мүмкін емес;

- екіншіден коршаган ортадагы заттармен әлеуметгік әрекет жасау;

- үшіншіден, әр әрекет нәтижесін баланың кажеттіліктерін канагатгандыруга багыттау.

Басында бапа бойындагы өмір сүру үшін қажеттіліктер (тамақгануга, үйқыга, суықтан коргануга болады). Кейін бала заттарды таныган соң қосымша баска да қажеттіліктер қосылады, осыган байланысты бапада іс- әрекетте қалыптаспады, өзгереді.

2. Күрделі кемістігі бар балаларга психологиялык-педагогикалык колдау көрсету

Қазіргі уақытта күрделі кемістігі бар балаларды оқыту мен тәрбиелеу мәселесі арнайы білім беру саласында өз өзектілігін білдіреді. Өйткені соңгы жылдарга дейін бүл топтагы бапапар оқытылмайтын, ягни "оқи алмайтын" деп есептелген.

Көру мен есту кабілетінең айырылган балаларды психолого- педагогикалық тұрғыдан тәрбиелеу жүйесінде көптеген нәтижелі зерттеулер жүргізілген.

Мамандар алдындағы ең бірінші міндет - осы ауытқуларды ерте жастан анықгау, диагностикалау. Бала бойындагы кемістікті, оның құрамын кеш диагностикалау - атапмыш топтагы балаларды арнайы оқытуда жиі кездесетін жағдай. Ауытқуы өте ауыр балапардың ата-аналары алгашқы жылдары тек дәрігерлерден көмек сұрайды, ал арнайы педагогтарға бармайды, бұл маманды ескермейді. Көптеген күрделі кемістігі бар балалар ұзақ уакыт бойы ауруханаларда ем кабылдайды, олар анасынаң депривацияга ұшырайды. Бұл жағдай аталмыш балалардың әмоциялық дамуына және ойлау қабілетіне жағымсыз әсер етеді. Бірақта кейде арнайы-педагогтарга баруда нәтиже бермейді. Көптеген дефектологтар ата-аналарга күрделі кемістігі бар бапаны қандай көмек көрсету бағытында дұрыс ақыл кеңес бере алмайды, ол үшін арнайы мамандарды дайындау қажет. Осы бағыттағы проблемапады шешумен Ресейлік білім Академиясындағы Коррекциялық педагогика институтынын қызметкерлері айналысады және арнайы тәжірибелі мектептердегі педагогтар. Бірак осындай жагдайда да ата-аналар толыгымен анык психолого-педагогикалык кеңес апа алмайды.

Сокыр-керең балапарды оқыту үшін толық гылыми негізделген және тәжірибелік технологиялары әзірленгеніне қарамастан, күрделі кемістігі бар бапапардың көптүрлігі болашақта көптеген оқыту мен тәрбиелеу багдарламапарың әзірлеуді талап етеді. Қазіргі кезде осындай балапар арнайы мектептер құрамындағы арнайы сыныптарда оқиды. Ерте диагностикалауда нейрофизиологиялық әдістердің жалпылама зертгеулерінің маңызы кұшейеді. Қазіргі гылым мен техниканың дамуына байланысты мұндай ауытқуларды ерте жастан диагностикалауға және қандай дәрежеде екенін, баланың өмірінің апгашқы жылдарында аныктауға болады. Екі-үш жастагы нашар көретің баланың сөйлей алмауы, баланың психикалық дамуы тежелуі туралы ой тудырады. Бірақ сол бапаның бойында кұлак мүкістігі әлектро-физиологиялық әдіспен тексеріліп, баланың сейлей апмауының баска себептері және кемістіктің орның толыктыру бар екендігін көрсетеді.

Баланың ақыл ой дамуындағы кемістікті диагностикалауға көптеген қиындықтар пайда болады, нақты себептерін ажырату (әлеумеітік- педагогикалық жагдайлар немесе биологиялық).

Бұл жерде медициналық-генетикалық зерттеулердің маңызы өте зор, өйткені көптеген күрделі кемістіктер тұқым қуалаушылык себептерге тәуелді болады. Синдром жағдайларын уақытмен аныктау қажет, болшакта басқада функциялардың пайда болуына болжау жасауға мүмкіндік ашады. Мысапы, Ушер синдромы бар керең баланы алдын апа, оның ксйін соқыр болуын ескеріп, мамандар арнайы дайындық жұмыс атқару керек Брайль жүйесі бойынша нүкгелі оқуға, басқа да жағдайларға психологиялык дайындап, үйрету қажет.

Ресейде қалыптаскан тәжірибе соқыр-керең біілаларды балалар үйлеріне арнайы медико-педагогикалық комиссияның қорытындысы немесе Ресей Білім Академиясының коррекциялык педагогика институтың күрделі кемістігі бар балаларды оқыту зертханасының кешенді психолого- педагогикапық зерттеулерден нәтижелер негізінде қабылдайды. Бұл балаларды оқыту мен тәрбиелеу үшін барлық каражатгы мемлекет телейді. Балапар үйінде Ресейдің барлық аймағындағы соқыр-керең балалар оқытылады. «

Ұйымның арнайы міндеттері баланың ортага бейімделуіне, сөйлеу кабілетінің түрлері (тактильді) үлкен шрифтпен жазу, Брайль жүйесі бойынша рельефт нүктесі, ауызша, жас өспірімдерді өз қабілетіне сәйкес мамандыкқа үйрсту.

Қазіргі тифлосурдопедагогиканың өзекті мәселесінің бірі тифлосурдотехникалық құралдарды әзірлеу, көрмейтін-естімейтін тұлғаларды коммуникациялық аспаптармен, сонын ішінде оқу синтезаторламен, қамтамасыз ету болып табылады. Оқу синтезаторы барлық ақпаратты дыбыстауға мүмкіндік береді, окуды, қарым-катынасты мүлде жецілдететің құрал.

Оқыту мен тәрбиелеу белгілі оқу жоспары және бағдарламамен сыныпта және сыныптан тыс жүргізіледі. Арнайы дыбыс күшейткіш аппарат, оптикалық құрапдар, соқыр-кереңдер қарым-катынаста болуы үшін арнайы телетакторлар пайдаланады. Балалар үйінде мектепке дейінгі және мектеп бөлімі, еңбекке-оқыту топтар және көптеген кемістіктері бар балаларға арнайы бөлімдері бар. Мектептен кейін түлектер арнайы соқыр-кереңдергеарнапган мектептерде немесе арнайы сыныптарда білімің жапғастыруға болады.

Арнайы білім беру жүйесінде естімейтіндерге, нашар еститіндерге, көрмейтіндерге, нашар көретіндерге, тірек кимьш-козғалысында ауытқуы бар балалар үшін арнайы ұйымдарда косымша сынып ашу тәжірибесі калыптасқан. Жетекші кемістігіне қарай арнайы мектептегі мұндай сыныптарға зиятында жеңіл, шамалы ауытқушылықгары бар балапар қабьшданады. Бүл балалар үшін оқу бағдарламалары әзірлеген (1-8 кпасқа дейін).

Жиі кездесетін жағдай, арнайы мекемеге қабьшданған күрделі кемістігі бар балапарды жеке дара үйден оқытуға жібереді немесе сол мекеменің қалыпты сыныбында қапа береді. Ал жәй сыныпта аталмыш бапаларды оқыту үшін арнайы жеке оқыту бағдарламасын дайындау қажет.

Біздің елімізде күрделі кемістігі бар балалар мен ересек тұлғалардың өмір сүру, білім алу, қоғамға бейімдеу мәселесімен "Мейірім" атгы бірлестік айналысады. Бірақ толыгымен күрделі кемістігі бар бапаларды оқыту мен тәрбиелеу, түзетушілік қолдау көрсету жүйесі қалыптаспаған. Ең ауыр тиетіні ерте жастан, мектепке дейінгі жастан арнайы диагностикалау, қолға алу деңгейін әзірлеу және ата-аналарымен жұмыс жүргізу. Соңымен қатар арнайы бала бақшапарда қосымша күрделі кемістігі бар бапалар үшін топтарды ашу қажеттілігі туындап отыр. Әрине арнайы балабақшалардың өздері жеткіліксіз болған жагдайда бұл мәселе ұзақ уақытқа дейін езекті болады.

Шет елдерде (¥лыбритания, Дания, Швеция) арнайы орталыктар "жанұялық ортапықтар" нұскасында кең тараган.

Бакылау сұрактар мен тапсырмалар:

- Күрделі кемістігі бар балаларга жаппы сипатгама берініз.

- Күрделі кемістігі бар балалар қандай мекемелерде арнайы көмек алады?

Әдебиет:

- Специальная педагогика /Под ред Н.М.Назаровой -М.- 2001.

- Апраушев А.В. Тифлосурдопедагогика-М,- 1983.

- Басилова Т.А., Александрова Н.А. Как помочь малышу со сложным нарушением развития. М.-2008.

III тарау бойынша бакылау және курстық жұмыстардын тақырыптары:

- Зиятында ауытқуы бар тұлғалардың арнайы білім апуы

- Психикалык дамуы тежелген балаларды оқыту, түзету жолдары

- Зиятында терең ауытқуы бар тұлгалардың арнайы білім апуы

- Зиятында ауыткуы бар балапрга ерте жастан арнайы педагогикалық колдау

- Сөйлеу тілінде ауыткуы бар балапарга педагогикапық көмек көрсету

- Сөйлеу тілінде ауыткуы бар балапарга психологиялық-педагогикапық сипаттама

- Естуінде ауытқуы бар тұлгаларга арнайы білім беру

- Естуінде ауытқуы бар балаларга психологиялық-педагогикалык сипаттама

- Естуінде ауыткуы бар балаларды оқыту мен тәрбиелеудің қазіргі жұйелері

- Естуінде ауытқуы бар балаларды жалпы мектептерде оқыту (біріктіріп оқыту моделі)

- Естуінде ауыткуы бар бапатарды әлеуметтік бейімдеу, еңбек арқылы оңалту жагдайы мен жолдары

- Керуінде ауытқуы бар балаларга психологиялық-педагогикапык сипаттама

- Керуінде ауытқуы бар балаларга арнайы білім беру жүйесі

- Керуінде ауыткуы бар тұлғаларды кәсіби бағдарлау, кәсіби оқыту

- Аутизм жағдайындағы тұлғапарға арнайы білім беру

- Аутист балалардың психологиялық-педагогикалық сипаттамасы

- Тірек-қимыл-қозғалысында ауытқуы бар іұлғаларға арнайы білім беру

- Бапапық церебралды сап ауруына сипаттама

- Тірек-кимыл-қозгалысында ауытқуы бар түлғалармен түзету жұмысы

- Күрделі кемістігі бар балалардың психологиялық-педагогикалық сипаттамасы

- Күрделі кемістігі бар балаларға арнайы көмек керсету.

IV - ТАРАУ.

АРНАЙЫ БІЛІМ БЕРУДІЦ ДАМУ КЕЗЕНДЕРІ МЕН ҚАЗІРГІ

ЖАҒДАЙЫ

Дәріс № 40-41 Арнайы білімнің даму тарихына шолу

Жоспары:

Арнайы біпім беру жүйесінін әлеуметтік-мәдени түрғыдан калыптасу тарихи кезеңдері.

- кемтарларды жеккөрушіліктен қамкоршылыкқа апуга дейін кезең;

- қамқорлыктан керең, соқырларды оқыту мүмкіндігін түсінуге дейін

кезең;

- сенсорикапық кемістіктері бар бапапарды оқытудан білім алуға қүкықтарын мойындауға дейін кезең;

- кейбір кемтар бапаларды оқытуын түсінуден барлығына білім беру қажеттілігін ұғынуга дейін кезен:

- кемтар түлғапардың тең қүкықтарынан тең мүмкіндіктірін камтамасыз етуге бас бұру кезеңі.

Түсініктер: қоғам кезкарасы, тарихи кезең, қамқорлық, біріктіру, қогамга косу, құқық тепетендігі.

Арнайы білім беру жұйесінің әлеуметтік-мәдени тұрғыдан қалыптасу тарихи кезеңдсрі.

- кемтарларды жеккөруиііліктен қалщоршылыцқа алуга дейін кезең (б.ә.д ҮІІІг - б.ә. XII г.)

Барлық тарихи кезеңдерде арнайы окыгу жүйесінің дамуы мемлекеттің әлеуметгік-әкономикалык жағдайымен, қоғамның құндылықгары мен кемтар балаларға қатысты мемлекет саясатымен, білім беру жүйесіндегі заңдылықтармен, галымының даму деңгейімен, әлемдік арнайы білім беру тәжіребесіне лайық жүреді.

Арнайы білім беру жүйесінің бір кезеңнен екінші кезеңге етуі және сапалы құрылып, қалыптасуы әлеуметтік көрінісімен анықгалады.

Антикалық дәуерден бастап бүгінгі күнге дейінгі кемтар тұлғалардың дамуын зерттеу жұмыстары дамудын бес деңгейін ажыратуга мүмкіндік берді. Бұл кезендерді ажыратудың негізгі көрсеткіші ретінде Н,Н Мапофеев қогамның кемтар тұлғаларга деген кезкарасы, керсетілген көмектің дәрежелерімен бекіткен.

Антика заманынан орта гасырларга дейін қоғам мен мемлекеттің даму барысында «дамуында ауытқулары бар тұлғапарға» деген қарым-қатынас өте төмен дәрежеде болды. Ол кезде олардың азамат есебіне алмай, статустарын кұлдардың статусымен тең койды. Алгашкы болып қогамнан шектелгендерге қайырымдылык танытқан шіркеу корғаушылары болды. Шіркеулер хоспис, баспаналар мен жетімханапар пайда болды.

Мәліметтер бойына ол кездегі өзіне тамақ тауып жеуге мүмкіншілігі жоқ тұлғапар, егер өз өлімімен өлмесе, ру басылары күшпен өлтіріп отырған екен. Туа біткен ақыл-ойы кем немесе дене кемістігі бар түлгаларды азаматгық өлім күтіп түрды.

Ежелгі Грециядагы балаларды елтіру туралы мәліметтер ерте жестагы күрделі деңгейдегі кейіп-кеспірсіз балаларга қатысты болған және де өлтіруге негізінен дене кемістігі бар балалар үшыраған. Спартада осындай балаларды өлтіру ІУ-У ғасырларды қамтиды және олар бұл істерін әкономикалық жағдайына тәуелді болған. Бүндай қүбылыс Римде де ез орнын апған. Оны ежелгі Рим философы Сенеканың (б.д.д. 6 - б.д.д. 65ж.) сөзінен байқауға болады. «Біз өмірге әлсіз және кейіп-кеспірсіз болып туылған балаларды өлтіріп, суға түншықтырамыз, бұны біз ызалықтан немесе қолайсыздықтан емес, санамыздың жетекшілігімен істейміз, жарамсыз бен сауды ажырату үшін» деп жазған.

Ал ежелгі грек елінің үлы философы Аристотель «адам бойындағы «бүзылғандықты», «ашуланшактықты», «топастықты» - жаман қылықтардың калыптасуына әкелетін жетіспеушілік» - деп түжырымдады.

Адамзат түлғасына деген жаңа мүрат, қүндылықтар мен көзкарастар адам емірінің мәні туралы түсініктерді христиан дініне сеңушілер апып келді. Олар діни сезімталдық пен жан ашу каситетін енгізді. Қайырымдылық көрсету әркімнің өз еркінде ғана емес, ол әрбір христианның міндеті болып жарияланды. Шіркеулерде ашылған пана үйлер кемтарларға жагымды қатынастың басталу болды. Келесі бес жүзжылдықга Батыс Еуропа мемлекеттерінде алғашқы қайырымдылық мекемелері мен ауруханапар құрылды. Ең алғаш рет соқырларға және соғысқа қатысу салдарынан көрмей қалған түлғаларға арнайы пана ашылды.