Компьютерлік желілер

Компьютерлік желі дегеніміз – бір-бірімен мәлімет алмаса алатын кем дегенде екі компьютердің байланыс құралдардың көмегімен қарым-қатынас жасауына арналған ақпарат өңдеудің тармақталған жүйесі. Компьютерлік желілер масштабы мен мүмкіндігі бойынша ерекшеленеді. Компьютерлік желілер жергілікті (LAN), аймақтық (MAN) және дүниежүзілік (WAN) болып бөлінеді.

Желілік топология – жергілікті желідегі компьютерлердің бір-бірімен геометриялық байланысу тәсілі топология деп аталады. Байланыстыру топологиясының бірнеше түрі бар.

Компьютерлік желілер классификациясы:

I) Байланысатын түйіндер арасындағы қашықтыққа қарай келесі 3 классқа бөлуге болады: Жергілікті (локальные, LAN), аймақтық (региональные, MAN), аймақтық-таратылған (глобальные, WAN).

Жергілікті есептеуіш желілер (ЖЕЖ) – бір ғимарат немесе бір мекемеде орналасқан және бір-бірімен байланысқан компьютерлердің шағын тобы.

Аймақтық желілер – бір аудан, қала немесе аймақтағы бірнеше жергілікті желілерді біріктіретін желі.

Аймақтық-тартылған желілер – түрлі қалалар, аудандар және мемлекеттердегі компьютерлерді біріктіретін желі.

Аймақтық-таратылған желілер, аймақтық және жергілікті есептеуіш желілердің бірігуі көпдеңгейлі иерархияны (тармақты) құруға мүмкіндік береді және ол үлкен көлемдегі мәліметтер ағымын өңдеуге жеңілдік береді.

Сурет1. Желілердің көпдеңгейлі иерархиясы

Жергілікті және аймақтық таратылған желіллерді байланыстырудың қызықты мысалы – виртуальді жеке желілер болып табылады (Virtual Private Network, VAN).

Интернет арқылы байланысқан, мекеменің бірнеше жергілікті желілері виртуальды жеке желі деп аталады.

Сурет2. Виртуальді жеке желінің байланысуы

II) Желілердің ақпаратты беру ортасының типіне қарай:

1) Сымдық – кабель қолдану арқылы

2) Сымсыз – инфрақызыл диапазонында радиоарналарда ақпараттың берілуі

III) Ақпаратты беру жылдамдығына қарай:

1) Төмен жылдамдықтағы (10 Мбит/с-қа дейін)

2) Орта жылдамдықтағы (100 Мбит/с-қа дейін)

3) Жоғары жылдамдықтағы (100 Мбит/с-тан жоғары)

IV) Компьютерлер арасындағы рөльдерді жүктеуге қарай:

1) бір рангілік

2) клиент-серверлік

Сервер - арнайы ерекшеленген жоғары өңдеуші компьютер. Ол желі жұмысын орталықтандыра басқара алатын, бағдарламалық қамтамасыздандырумен жасақталған және желідегі басқа компьютерлерге өзінің ресурстарын (берілгендер файлы, жинақтауыштар, принтер, т.б.) ұсынады.

Клиенттік компьютер (клиент, жұмыс станциясы) - сервердің (серверлердің) ресурстарына мүмкіндік алатын желідегі қолданушы компьютер.

Бір рангілік желіде барлық компьютерлердің құқықтары бір болып келеді, яғни әрбір компьютер сервер ролінде де, клиент ролінде де бола алады.

GСтуденттің оқытушымен өзіндік жұмыс тапсырмасы