Биогеоценоз

Биогеоценоз – грекше «биос»-өмір және тіршілік, «гео»-жер, «ценоз»- бірлестік - күрделі табиғи жүйе. Биоценоз-бірлесіп бірге тіршілік ететін және бір-бірімен байланысты түрлердің бүкіл жиынтығы. Бұл атауды ғылымға 1877 жылы неміс ғалымы Карл Мебеус енгізген. Экожүйелерді ажырату (шекараларын анықтау) кезінде физиономиялық, таксономиялық және экологиялық болып бөлінетін, ерекшелендіруші белгілердің бірін таңдап алу мәселесі пайда болады. Экожүйелердің ең шағын өлшем бірлігін- биогеоценозды тағайындап алғаннан соң, экожүйелердің иерархиялық қатарын құруға болады. «Биогеоценоз» терминін осы мағынада қолдана отырып, біз экожүйе мен биогеоценоз арасындағы теңдік белгісін экожүйелер иерархиясының ең төменгі сатысы үшін ғана қалдырамыз. Бұндай деңгейлердің әрқайсының болуы оның ерекше (өзіне ғана тән) факторларының әсерімен анықталады. Факторлардың масштабы төменгі деңгейлерден жоғарғы деңгейлерге көтерілген сайын ұлғая түседі:

Биосфера ← космостық фактор Құрлық және мұхит экожүйелері ← геологиялық фактор Биогеографиялық облыс ← эволюция факторы Биом ← климаттық климакс факторы (аймақтық климат) Ландшафт ← рельеф (жер бедері) факторы Биогеоценоз ← эдафиялық климат (мезоклимат) факторы.

Қауымдастықтарды климаттық климакс күйінде сақтап тұра алатын адамдардың проценттік үлесі әр облыс үшін әртүрлі. Экожүйелердің әр иерархиялық деңгейін тек өзінен төмен тұрған бөлімшелердің басын біріктіруші жүйе ретінде ғана емес, сонымен бірге оны өзіне тән барлық қасиеттерді толығымен иеленуші дербес экожүйе ретінде де қарастыру қажет. Биотоп көлеміне қарай әртүрлі дәрежедегі экожүйелерді ажыратуға болады. Айталық, биогеоценоз- ең төменгі дәрежедегі экожүйе (егер) болса, биосфера- ең жоғарғы, яғни бірінші дәрежедегі экожүйе.

Бақылау сұрақтары;

1. Биосфера. биосфера түсінігі. В.И.Вернадский ілімі.

2. Ноосфера түсінігі.

3. Биосфера құрылысы

4. Атмосфера, гидросфера, литофсфера түсініктері

5. Биосферада тіршілік қалай пайда болды

6. Биогеоценоз түсінігі

7. Атмосфераның төменгі қабаттың құрамы

8. Адам, жер, су биосферасы

3 ЛАСТАНҒАН ГАЗДЫ АУАНЫ ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІ МЕН ҚОНДЫРҒЫЛАРЫ Атмосфера маңызды сарқылмайтын экологиялық ресурс екені ақиқат. Қаншалықты сарқылмайтын болса да біз бұл ресурсты тиімді пайдаланып, қорғай білуіміз қажет. Таза күйінде біздің тіршілігімізге өте қажетті айырбасқа жатпайтын ресурс. Ауаның тазалығымен адам баласының денсаулығы байланысты. Ауаның тазалығы өсімдіктер мен жануарлар әлеміне де, бізді қоршаған басқа да объектілерге қажет. Мысалы, ауа таза болмаса металдардан және басқа материалдардан жасалған конструкциялар, үйлер, ғимараттар коррозия тағы басқа процестерге ұшырап зақымдалады, тез ескіріп істен шығады. Осыған байланысты атмосфераның барлық қабаттарындағы энергия мен ауаның химиялық құрамын сақтауды қамтамасыз ететін шараларды жүзеге асырып, қорғап отыру әр өндірістің міндеті. Зиянды заттектердің ауадағы мөлшерін азайтудың ең тиімді жолдарының бірі қалдықсыз немесе аз қалдықты өндірістерді және технологиялық процестерді іске қосу, ауа тазалайтын істегі қондырғылардың тиімділігін арттыру, ауаны жарым-жартылай рециркуляциялау арқылы тұйықты ауа айналымдарын енгізу. Осы уақытқа дейін ауаға тасталатын зиянды шығарындылардың көлемін азайту үшін негізгі газ тазалау жүйесін енгізу болып саналады. Әсіресе жаңадан қолдануға бағытталған өнеркәсіп агрегаттары шаң және газ ұстайтын құралдармен жабдықталғаны дұрыс. Зиянды қоспаларды ұстау және залалсыздандыру тәсілдеріне және газ тазалайтын құралдардың конструкцияларына қарай газ тазалау техникасы әралуан болып келеді. әдістер мен технологилық және желдеткіштік газды шығарындылардың топтастырылуы 1-кестеде көрсетілген.