ISBN 966-538-174-1 167 page

1 Çàñíîâàíèé ó 1888 ðîö³ â Ïàðèæ³ Ëó¿ Ïàñòåðîì (1822–1895) íà-

óêîâî-äîñë³äíèé ì³êðîá³îëîã³÷íèé ³íñòèòóò (ï³çí³øå îòðèìàâ íàçâó ²íñòè-

òóò Ïàñòåðà).

íî… Òè óÿâëÿºø ñîá³? Êîëè ïî òàê³é ãàð³âö³ ïðèõîäæó äîäîìó –

òîä³… îõ, òîä³… ïåðåäîâñ³ì õî÷åòüñÿ âèãîäè é ïðîñòîòè… òàê…

òàê, ìîÿ ëþáà… ïðîñòîòè é âèãîäè…

Äàðêà íå ñïðîòèâèëàñü ïîãëÿäîâ³ Îðèñ³, ³ íà ò³ì äèñêóñ³ÿ çà-

ê³í÷èëàñü.

Âåëèêå, ÿêåñü ñïðàâä³ ïðàìàòåðèíñüêå âèðîçóì³ííÿ, ùî éîãî ìàëà Äàðêà äëÿ êîæíîãî æèâîãî ñòâîð³ííÿ, çàâñ³äè ïîìàãàëî ¿é, êî-

ëè âæå íå âèïðàâäîâóâàòè, òî áîäàé ðîçóì³òè äåÿê³ íåÿñí³ ëþäñüê³

â÷èíêè òà ¿õ ñïîíóêè. Âîíà ðîçóì³ëà é Îðèñþ, ÿêà, áåçóìîâíî, íà-

ëåæàëà äî ëþäåé íå îáòÿæåíèõ äóõîâî òàê çâàíîþ „ðå´³îíàëüíîþ áàòüê³âùèíîþ“. ×è ëþäè ö³ íèæ÷îãî, ÷è âèùîãî ´àòóíêó â³ä òèõ, ùî õâîð³þòü íà „Heimweh“* – öå ñï³ðíå ïèòàííÿ, íàä ÿêèì õàé ëîìëÿòü ñîá³, çäîðîâ³, ãîëîâó ñîö³îëîãè òà ô³ëîñîôè. Öåé òèï ö³êà-

âèé ãîëîâíî òèì, ùî â³í îäíàêîâî â³äïîðíèé íà íàö³îíàëüí³, ÿê ³ äåíàö³îíàëüí³ âïëèâè. ¥èíüî ²âàí÷óê, íàïåâíî, â³äìîâèâ áè Îðèñ³

ïðàâà äî íàçâè „óêðà¿íêà“. Òà Äàðêà ïåðåêîíàíà, ùî öÿ „íå-óê-

ðà¿íêà“ íå ñòàëà á í³êîëè ðóìóíêîþ (òîä³, êîëè öÿ íåáåçïåêà áåç-

íàñòàííî çàãðîæóº âèñîêîïðîöåíòîâèì óêðà¿íöÿì!), íàâ³òü ÿêáè ìà-

ëà ö³ëå ñâîº æèòòÿ ïðîæèòè â Áóõàðåñò³. Íàâïàêè! Òàì íàâ÷èëàñÿ

á ùå îäíî¿ â ò³ì ñåðåäîâèù³, ñêàæ³ìî, íàéñêîð³øå ôðàíöóçüêî¿, ìî-

âè, ³ â Ïàðèæ³ ïî÷óâàëàñÿ á îäíàêîâî „ñâîÿ“, ÿê ó Áóõàðåñò³. Õà-

ðàêòåðèñòè÷íå òå, ùî ò³ ëþäè íàâ³òü ñâî¿ì ïðèâàòíèì ìåøêàííÿì íàäàþòü ì³æíàðîäíèé, ÷è, äîêëàäí³øå, „ì³æãîòåëåâèé õàðàêòåð“.

Ùå á³ëüøå: âèáèðàþòü ñîá³ íàâ³òü çâàííÿ, ÿê³ â ñàì³é ñâî¿é îñíîâ³

º ì³æíàðîäíèì çäîáóòêîì. Íàïðèêëàä, äèêî çâó÷èòü ôðàçà „íàö³î-

íàëüíà ìåäèöèíà“, òàê ñàìî, ÿê íå ï³äõîäÿòü äî ñåáå òàê³ ïîíÿòòÿ, ÿê „íàö³îíàë³ñò“ ³ „êîì³âîÿæåð“. Îðèñÿ ϳäã³ðñüêà âèáðàëà ìåäè-

öèíó, ùîá ïîñâÿòèòè ñåáå ïðàö³ â ²íñòèòóò³ Ïàñòåðà, äîáðîä³ÿ âñ³õ íàðîä³â ³ ïëåìåí íà çåìí³é êóë³.

Òàê âèãëÿäàëè ϳäã³ðñüê³ çáëèçüêà. Íå áóëè í³ ë³ïø³, í³ ã³ðø³, ÿê äåñÿòêè, ñîòí³ ðîäèí ç ñóñï³ëüíî¿ âåðñòâè. Âîíè áóëè ñîáîþ: êîæíå ç íèõ, ïî÷èíàþ÷è â³ä íàéñòàðøîãî â ðîäèí³ î. Îìåëÿíà ç „æèä³âñüêîþ ãîëîâîþ“, äî Ìîòðîíüêè – í³áè ïëàíåòè â êîñìîñ³, â³äáóâàëî ñâîþ îêðåìó äîðîãó, àëå âñ³ âîíè ðàçîì òâîðèëè îäíó óçàëåæíåíó âçàºìíî, ïëàíåòàðíó ñèñòåìó. ² â öüîìó ñàìå áóëà ¿õ

* òóãà çà áàòüê³âùèíîþ (äîìîì); íîñòàëüã³ÿ (í³ì.).

ñèëà. Íåçãàðìîí³çîâàí³ äóõîâî, íàâåðõ âîíè çàâñ³äè âèñòóïàëè îä-

íîþ ëàâîþ.

Äàðêà âæå òåïåð çàõîäèëà ³íêîëè â ãîëîâó: äå é ÿê âîíà ïðè-

ì³ñòèòü ñåáå â öüîìó ðîä³? ×è ïðèñòàíå äî êîãîñü ³ ðàçîì ç íèì óòâîðèòü îêðåìó ãðóïó? ×è ï³äå çà ñòàðèì, ðîäîâèì çâè÷àºì ³ ñòà-

íîâèòèìå ðàçîì ç ÷îëîâ³êîì ³ ä³òüìè îêðåìó, íåçàëåæíó â³òêó ϳä-

ã³ðñüêèõ ç òèì, ùî íàâåðõ òâîðèòèìå ðàçîì ç íèìè ìîíîë³ò ¿õ ´å-

íåàëî´³÷íîãî äåðåâà? Ïî÷óâàëà, ùî ç ö³º¿ âñ³º¿ ðîäèíè (î÷åâèäíî, ïîçà ñàìèì Ñòåôêîì) ùå íàéáëèæ÷èé ¿é Äìèòðî Óëÿíè÷. Âîíà ºäèíà íàéãëèáøå äîáà÷óâàëà çì³íó, ÿêà äîêîíàëàñü â íüîìó. Çäà-

ºòüñÿ, òåæ áóëà é ºäèíà, ùî âè÷óâàëà á³ëü â éîãî äóø³ ç òîãî ïðè-

âîäó.Íàéëåãøå êîíàòè íåïðèòîìíîìó, à Óëÿíè÷, íà æàëü, çäàâàâ ñîá³ ñïðàâó ç³ ñâîãî ñòàíó.

Îäíîãî âå÷îðà â ϳäã³ðñüêèõ, ÿê Îðèñÿ ñï³âàëà â ñóïðîâîä³

ôîðòåï³ÿíó é î÷³ âñ³õ áóëè çâåðíåí³ íà íå¿, Óëÿíè÷ íàáëèçèâñÿ äî Äàðêè ³ ïî õâèëèí³ ñåðäå÷íî¿, äîáðî¿ ìîâ÷àíêè ÷îìóñü ñïèòàâ øå-

ïîòîì:

– ×è òè äóìàºø êîëèñü… ³òè íà ïîñàäó?

– ×îìó í³? ßê òðåáà áóäå… òî ÷îìó áè í³? ßêáè ò³ëüêè ñõîò³ëè äàòè…

– Äàäóòü, – ï³äñì³õíóâñÿ ã³ðêî, – àëå òè í³êîëè íå ðîáè öüîãî.

– ×è æ áè àæ òàê çëå áóëî? – ñïèòàëà ïðîñòî.

Ëåäâå çà÷óëà òå, ùî â³í øåïíóâ ¿é:

– Äàþòü ãðîø³, à áåðóòü äóøó ç ÷îëîâ³êà, ÷è òè ùå íå ðî-

çó쳺ø ìåíå?

³äðàçó çðîçóì³ëà, ùî ìàâ íà äóìö³, àëå ñàìå âîíî ñòàëî òåïåð â íå¿ ÿêèìñü ìàëîâàðòíèì. Âàæí³øèì â³ä óñüîãî áóëà òåïåð õâèëÿ

âíóòð³øíüî¿, ñâÿùåííî¿ ðàäîñòè, ùî çàëèëà âùåðòü ¿¿ ñåðöå. Â÷óëà â íüîìó áëàãîñëîâåííèé äîòèê æèâî¿ Óëÿíè÷åâî¿ äóø³. Äàðêà îïó-

ñòèëà ðóêó ³ êðàäüêîìà ïîøóêàëà çà éîãî äîëîíåþ. Óëÿíè÷ â³äïîâ³â

¿é áàãàòîìîâíèì, êîðîòêèì ñòèñêîì. Òàê ïðîùàþòüñÿ ç ñîáîþ äâà ìóæ÷èíè-ïðèÿòåë³ â îáëè÷÷³ êàòàñòðîôè.

Îðèñÿ ñï³âàëà äàë³ ñâî¿ì ìèëèì, òðîõè ïðåòåíç³éíèì ãîëîñîì: Und die Märchen sind nicht wahr…*

* ² êàçêè º íåïðàâäèâèìè (í³ì.).

Äàðêà â³äñòóïèëà íàâøïèíüêè â³ä Óëÿíè÷à, áî ÷óëà, ùî ïðèç-

áèðóºòüñÿ â í³é íåïåðåìîæíà îõîòà âçÿòè ó ñâî¿ ðàìåíà öþ âåëè-

êó, äîáðó, à òàêó ïîêðèâäæåíó æèòòÿì äèòèíó. Ñòåôêî â³äñòóïèâ

¿é ñâîº ì³ñöå, à ñàì ñòàâ çà ñïèíêó êð³ñëà. Îáèäâ³ éîãî ðóêè äåð-

æàëè ¿¿ çà ðàìåíà, í³áè âîíà õîò³ëà âòåêòè éîìó. Áóäó÷è îòàê óñÿ

â ñèë³ Ñòåôêà, óñì³õíóëàñü ùå ðàç ïî÷åðåç ñò³ë, êð³ñëà é ëþäåé äî Óëÿíè÷à. Ïðèòàêíóâ ¿é ãîëîâîþ. Ðîçóì³ëà, ùî â³ä ñüîãîäí³ òâîðè-

òèìå ç íèì îäèí „áëîê“ ó ðîäèí³ Ï³äã³ðñüêèõ.

XVIII

Çâ³äêèñü çäàëåêà íàäñóâàëè „ïåðåäñâÿòêîâ³ íàñòðî¿“. Ñëàâî÷êà ïîð³âíÿëà ¿õ äî áîðîäàòèõ, ïóñòîòëèâèõ êàðëèê³â, ùî ðàïòîâî îá-

ñ³ëè ä³ì ³ ðîáèëè â íüîìó ñì³õó âàðòèé ðîçãàðä³ÿø. Íèøïîðèëè ïî âñ³õ øóõëÿäàõ (íàâ³òü ïî òèõ „íåäîòîðêàíèõ“), â³ä÷èíÿëè øàôè ³ ïåðåòð³ïóâàëè â íèõ êîæíó ð³÷, çä³éìàëè äëÿ çàáàâè îáðàçè ç³

ñò³í. Ðîçáèðàëè ë³æêà ³ âèòðÿñàëè ñîëîìó ç ñ³ííèê³â, ðîçñ³âàëè ïî õàò³ ìëîñíèé çàïàõ ñâ³æîãàøåíîãî âàïíà, çáèâàëè â õàò³ ïîðîõè ³ â³ä÷èíÿëè â³êíà íàñò³æ, õî÷ íàäâîð³ áóâ ãðóäåíü. Îäíå ñëîâî, òàê êîëîòèëè ïîðÿäêîì äíÿ, ùî íàâ³òü îá³äó â ö³ì äîì³ íå ìîæíà áóëî ä³ñòàòè âïîðó.