Полезное:
Как сделать разговор полезным и приятным
Как сделать объемную звезду своими руками
Как сделать то, что делать не хочется?
Как сделать погремушку
Как сделать так чтобы женщины сами знакомились с вами
Как сделать идею коммерческой
Как сделать хорошую растяжку ног?
Как сделать наш разум здоровым?
Как сделать, чтобы люди обманывали меньше
Вопрос 4. Как сделать так, чтобы вас уважали и ценили?
Как сделать лучше себе и другим людям
Как сделать свидание интересным?
Категории:
АрхитектураАстрономияБиологияГеографияГеологияИнформатикаИскусствоИсторияКулинарияКультураМаркетингМатематикаМедицинаМенеджментОхрана трудаПравоПроизводствоПсихологияРелигияСоциологияСпортТехникаФизикаФилософияХимияЭкологияЭкономикаЭлектроника
Пән бойынша тапсырмаларды орындау және тапсыру кестесі
|
|
| Бақылау түрі | Тапсырманың мақсаты мен мазмұны | Ұсынылатын әдебиет | Орындалу ұзақтылығы | Бақылау түрі | Тапсыру мерзімі |
| Практикалық есепті шешу | Практикалық дағдыларды бекіту | [1], [2], [3], [4], [5], [6], [7], [8] [9], [10], [12], [13], [14], [15], [17], [18], [19], [21], [22], лекциялар конспектісі | Семестр кезеңінде | Ағымдағы | 5, 10, 14 апталар |
| №1 Зертханалық жұмысты орындау | Тақырыптардан білімді тереңдету | [3], [5], [7], [8], [9], [12], [13], [21], [22], [25] | 1 апта | Ағымдағы | 1 апта |
| №2 Зертханалық жұмысты орындау | Тақырыптардан білімді тереңдету | [3], [5], [7], [8], [9], [12], [13], [21], [22], [25] | 2 апта | Ағымдағы | 2 апта |
| №3 Зертханалық жұмысты орындау | Тақырыптардан білімді тереңдету | [2], [3], [4], [5], [7], [8], [9], [12], [13], [21], [22], 25] | 3 – 4 апта | Ағымдағы | 4 апта |
| №4 Зертханалық жұмысты орындау | Тақырыптардан білімді тереңдету | [1], [2], [6], [7], [8], [9], [11], [14], [15], [21], [22], [25] | 5 – 6 апта | Ағымдағы | 6 апта |
| №5 Зертханалық жұмысты орындау | Тақырыптардан білімді тереңдету | [1], [2], [6], [7], [8], [9], [11], [14], [15], [21], [22], [25] | 7 - 8 апта | Ағымдағы | 8 апта |
| №6 Зертханалық жұмысты орындау | Тақырыптардан білімді тереңдету | [1], [2], [6], [7], [8], [9], [11], [14], [15], [21], [22], [25] | 9 - 10 апта | Ағымдағы | 10 апта |
| №7 Зертханалық жұмысты орындау | Тақырыптардан білімді тереңдету | [1], [2], [6], [7], [8], [9], [11], [14], [15], [21], [22], [25] | 11 апта | Ағымдағы | 11 апта |
| №8 Зертханалық жұмысты орындау | Тақырыптардан білімді тереңдету | [1], [2], [6], [7], [8], [9], [13], [14], [15], [17], [21], [22], [25] | 12 апта | Ағымдағы | 12 апта |
| №9 Зертханалық жұмысты орындау | Тақырыптардан білімді тереңдету | [1], [2], [6], [7], [8], [9], [13], [14], [15], [17], [21], [22], [25] | 13 апта | Ағымдағы | 13 апта |
| №10 Зертханалық жұмысты орындау | Тақырыптардан білімді тереңдету | [1], [2], [6], [7], [8], [9], [13], [14], [15], [17], [21], [22], [25] | 13-14 апта | Ағымдағы | 14 апта |
| Аттестациялық модуль | Теориялық білімдерді және практикалық дағдыларды бекіту | [1], [2], [3], [4], [5], [6], [7], [8], [9], [10], [12] [14], [15], [17], [18], [19] Дәрістердің қысқаша жазбасы | Семестр ішінде | Аралық | 7,14 апталар |
| Курстық жоба | Пән материалының меңгерілу деңгейін тексеру | Негізгі және қосымша әдебиеттің жалпы тізімі | 0,25 біріккен сағаттар | Қорытын-ды | Сессия кезеңін де |
| Дәрістің қысқаша жазбасын және практикалық жұмыстарды тексеру | Теориялық білімдерді және практикалық дағдыларын бекіту | [1-11, 24-27], лекциялар конспектісі | 1 байланысты сағат | Ағымдағы | 2, 5, 8, 10, 12, 14 апталар |
| Емтихан | Пән материал-дарының меңгерілу деңгейін тексеру | Негізгі және қосымша әдебиеттің жалпы тізімі | 2 байланысты сағат | Қоры тынды | Сессия кезеңінде |
Дәрістердің қысқаша жазбасы
Тақырып. Кіріспе. Қоғам дамуындағы электрониканың ролі мен мәні. Электрондық құралдарды қолдану аймағы. Аналогтық және цифрлық электрониканың түсінігі. Электрониканың даму кезендері. Интегралдық және гибридтік сұлба-техниканың түсінігі. Электрониканың даму бағыттары.
Дәрістің жоспары
1. Қоғам дамуындағы электрониканың ролі мен мәні. Электрондық құралдарды қолдану аймағы.
2. Аналогтық және цифрлық электрониканың түсінігі.
3. Электрониканың даму кезендері.
4. Интегралдық және гибридтік сұлба-техниканың түсінігі.
5. Электрониканың даму бағыттары.
Электроника — бұл электрондық, иондық және жартылай өткізгішті құрылғыларды зерттеумен, жүзеге асырумен, дайындаумен және қолданумен байланысты ғылым мен техниканың саласы.
Заманауи электроника әлемдегі ғылыми-техникалық прогрестің ең маңызды бағытының бірі болды. Ол түрлі электрондық приборлардың құрылыс, жұмыс және қолданылу принциптерін оқытады. ғылым мен техниканың көптеген салаларындағы маңызды жетістіктер электрониканың дамуымен негізделген. Қазіргі уақытта өлшеу техникасының, автоматиканың және есептеу техникасының электрондық приборларын немесе құралдарын қандай да бір өнеркәсіп саласын табу мүмкін емес. Жыл өткен сайын электрондық ақпараттық құрылғылар мен автоматика құрылғыларының маңызы үздіксіз өсіп келеді.
Электрониканың даму тарихында төрт негізгі кезеңді бөліп қарастыруға болады: электрондық шамдар (1904ж. бастап), транзисторлардың (1947ж. бастап), интегралдық сұлбалардың (1958ж. бастап), көлемдік эффекттерді қолданумен функционалдық құрылғылардың (1980ж. бастап), және төрт басты қолданылу салалары: электробайланыс, кең қолданыстағы радиоэлектрондық аппаратура, есептеу техникасы және өнеркәсіптік электроника.
Егер өзінің дамуының басында және бірнеше онжылдықтардың аралығында электроника тек қана электрондық және иондық электровакуумдық приборларға арқа сүйесе, ал соңғы уақытта заманауи электрониканың барлық салаларында негізгі приборлар болып жартылай өткізгіштер табылады. Жартылай өткізгішті приборлардың техникасы электрониканың өте үлкен және өте маңызды саласы болды.
Қазір тек қана ғылыми зерттеулерді емес, сонымен қатар, күнделікті өмірді электрондық аппаратурасыз елестету мүмкін емес. Электроника біздің өміріміздің ажырамас бөлігі болды. Тұрмыста және өндірісте, ғылыми-зерттеу институттарында және конструкторлық бюрода – барлық жерде біз электроникамен ұшырасамыз. Оның өзі заманауи ЭЕМ мен калькуляторларды, электромагниттік толқындардың қуатты көзін және өте жiңiшке операцияларды орындайтын аппаратураны, телевизорды, аудиотехниканы және радиотелескопты жүзеге асыруға мүмкіндік берді.
Заманауи ғылыми-техникалық прогресс электрониканың дамуымен байланысты. Электрониканың жетістіктері өз қасиеттері бойынша түрлі және керемет жартылай өткізгішті приборлардың жүзеге асырылу нәтижесі болып табылады. Заманауи электрониканы оқу үшін, ең алдымен осы приборлардың құрылысын және жұмысының физикалық негіздерін, олардың сипаттамаларын, параметрлерін және аппаратурада қолдану мүмкіндігін анықтайтын маңызды қасиеттерін білу қажет. Ғылыми-техникалық прогресс күрделірек техникалық сұлбалардың барлығында қажеттіліктерді туғызады. Бұл қажеттіліктер жобалау кезінде және жүйелердің физикалық жүзеге асыру әдістері мен құралдарының даму мөлшері бойынша қанағаттандырылады.
Электрониканың жетістіктері айтарлықтай дәрежеде радиотехника мен есептеу техникасының дамуымен түсіндіріледі. Бұл салалар жақын өзара байланыста дамыды. Жартылай өткізгішті приборлар осы құрылғылардың негізгі элементтерінің қызметін атқарады және жүйенің маңызды көрсеткіштерін анықтайды. Радиотехника мен есептеу техникасынан басқа электроника өлшеу дәлдігіне тәсілдерді принципиалды өзгерте отырып, өлшеу техникасына айтарлықтай әсерін тигізді. Техниканың бұл салалары, өз кезегінде, технологиялық процестермен басқарудың принципиалды жаңа жүйелерін құруға себепші болып табылды, өндірісті автоматтандыру бойынша қуатты қосалқы істі жүзеге асырды.
Электрондық құрылғыларды қолдану электроникамен ортақ ештеңесі жоқ түрлі зерттеулер мен өлшеулерді жүргізуге мүмкіндік береді. Электрониканың әдістері табиғаттағы көптеген заттардың қасиеттерін оқуды айтарлықтай жақсартты, материяның құрылымын тереңірек тануға мүмкіндік берді.
Электрониканың даму тенденциясы соншалықты, тіпті ақпараттық құрылғылар мен автоматика құрылғыларының маңызы үздіксіз өсуде. Бұл енгізілуі арнайы орнату мен жөндеуді талап етпейтін, арзан жоғары сапалы түрлі тағайындалудың микроэлектрондық функционалдық түйіндерін жаппай шығаруды қалпына келтіруге мүмкіндік берген интегралдық технологияның даму нәтижесі болып табылады. Өнеркәсіп өлшеу және есептеу техникасының құрылғыларын, сонымен қатар, автоматика жүйелерін құру үшін қажетті барлық дерлік электрондық функционалдық түйіндерді шығарады. Үлкен (БИС) және аса үлкен (СБИС) интегралдық сұлбалардың негізінде микропроцессорлар және ЭЕМ құрылды және шығарылады. Интегралдық сұлбалармен орындалған функциялар сыртқы кодтарды берумен ұсыныла алады, белгілі бағдарламалар бойынша жүзеге асырылады. Осымен микросұлбалар сандық сигналдарды өңдеу бойынша түрлі операциялардың санын шығара алады.
Параметрлері техникалық шарттардан белгілі интегралдық сұлбалардың кең таңдалуымен байланысты электрондық аппаратураны жасаушының алдында тұрған мәселелер өзгерді. Егер бұрында уақыттың айтарлықтай бөлігі жекелей каскадтардың режимдерін есептеуге, олардың параметрлерін анықтауға кетсе, ал қазір басты назар байланыс сұлбасын таңдауға және микросұлбалардың өзара сәйкестігіне бөлінеді.
Типтік микротүйіндер көпшілік жағдайда жекелей каскадтардың бөлшектік есептеуінсіз қажетті электрондық блоктарды жинауға мүмкіндік береді. Ол үшін бұл жұмысты микросұлбаларды жүзеге асырушылар орындады. Электрондық аппаратураны жүзеге асырушы электр сигналы қандай түрленулерді өткеруі қажет екендігін анықтай отырып, қажетті интегралдық сұлбаларды таңдап алады және талап етілген байланыстың кері байланыстарын енгізеді. Және тек қана шығарылған интегралдық сұлба нақты сұрақты шеше алмаған жағдайда оларға сәйкес есептеулерді жүргізуді талап ететін дискреттік компоненттерде жекелей түйіндерді қосады.
Әсіресе аналогтық типтегі интегралдық сұлбалардың эффективті қолданылуы олардың әрекет принциптері мен негізгі параметрлерін, сонымен қатар, электрондық тізбек теориясын білусіз мүмкін емес.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Гусев В.Г., Гусев Ю.М. Электроника: Учеб. пособие для приборостроит. спец. вузов. – 2-е изд., перераб. и доп.– М.: Высш. шк., 1991. - 622с.: ил.
2. Электротехника и основы электроники./Т.А. Глазенко, В.А. Прянишников. – 2-е изд., перераб. и доп. – М.: Высш. школа, 1996. - 207с.
3. Прянишников В.А. Электроника. Полный курс лекций: учебное пособие. – 4-е изд. – СПб.:КОРОНА принт, 2004. 414с.: ил.
4. Электроника: учеб. пособие для вузов./В.И.Лачин, И.С. Савелов. – РОСТОВ-НА-ДОНУ: Феникс, 2000. -446с.
5. Горбачев Г.Н., Чаплыгин Е.Е. Промышленная электроника. Учебник для вузов/ Под ред. В.А. Лабунцова. – М.: Энергоатомиздат, 1988. – 320с.: ил.
6. Петров К.С. Радиоматериалы, радиокомпоненты и электроника: Учебное пособие – СПб.: Питер, 2006. – 522с.: ил.
СДЖ арналған бақылау тапсырмалары
1. Қоғам дамуындағы электрониканың ролі мен мәні. Электрондық құралдарды қолдану аймағы.
2. Электрониканың даму кезендері.
3. Электрониканың даму бағыттары.
4. Дәріс тақырыбы бойынша әр түрлі 5 тестілік тапсырма құру.
Тақырып. Электр сұлбаларының негізгі элементтері. Жартылай өткізгішті аспаптар, құрылғысы және негізгі физикалық процестер. Жартылай өткізгішті диодтар. Жіктелуі, сипаттамалары және негізгі параметрлері. Жартылай өткізгішті диодтардың түрлері. (1 сағат).
Дәрістің жоспары
1. Жартылай өткізгішті диодтар. Жіктелуі.
2. Төмен жиілікті тізбеліктерде қолданылатын жартылай өткізгішті диодтардың типтері.
3. Негізгі параметрлері, шартты белгіленуі.
Жартылай өткізгішті диод деп электронды-тесік p-n ауысу негізіндегі аспапты айтады.
Оны дайындау барысында қолданатын технологиялық үрдістерге байланысты нүктелік диодтарды, ерітілген және шағын ерітілген диодтарды, диффузиялық базалы, эпитаксиальді диодтарды ажыратады.
Функциялық қызметі бойынша диодтарды түзетуші, универсалды, импульсті, қоспалық, детекторлы, модуляторлы, ауыстырып қосушы, көбейтуші, стабилитрондар (тіректік) туннельді, параметрлі, фотодиодты, жарықдиодты, магнитті диодты, Ганна диодты және т.с.с. бөледі.
Айнымалы токты тұрақты токқа айналдыру үшін арналған диодтарды түзетуші диодтар деп атайды.
Түзетуші диодтар үшін тән қасиет, олар өткізу жағдайында аз кедергіге ие болады және үлкен токты өткізе алады. Германийлі түзетуші диодтар 70-80 °С аспайтын температурада, кремнийлі диодтар 120 - 150 °С дейінгі, ал арсенид-галлийлі 150 °С дейінгі температурада қолданылады.
Импульстік диодтар. Импульстік диодтар ұзақтығы аз ауыспалы үрдістерден тұрады және импульстік тізбеліктердің жұмысына арналған. Түзетуші диодтардан олар сыйымдылығы аз (пикофарад үлесімен) p-n-ауысуымен және диодтың ауыспалы қасиеттерін анықтайтын параметрлер қатарымен ерекшеленеді.
Жартылай өткізгішті стабилитрондар. Кейде тіректік диодтар деп аталатын, жартылай өткізгішті стабилитрондар, кернеуді тұрақтандыру үшін қолданылады. Олардың жұмысы диодты кері бағытпен қосқанда р-n-ауысуының электрлік тесілу құбылысын қолдануға негізделген.
Тесілу механизмі туннельді, көшкінді немесе аралас болуы мүмкін.
Варикаптар. Электронды-саңылаулы ауысудың ені және оның сыйымдылығы оған қойылған кернеуден тәуелді болады. Варикап — ол сыйымдылықтың электрлік кернеуін басқару құралы ретінде қолданылатын жартылай өткізгішті аспап.
Басқа типті диодтар. Қарастырылған диодтардан басқа стабисторлар, туннельді және аса жоғары жиілікті диодтар кең таралды, олардың ішінде жоғары жиілікті детекторлық, параметрлік, ауыстырып қосқышты және шектелген, көбейткіш және икемделген түрлері бар.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Гусев В.Г., Гусев Ю.М. Электроника: Учеб. пособие для приборостроит. спец. вузов. – 2-е изд., перераб. и доп.– М.: Высш. шк., 1991. - 622с.: ил.
2. Электротехника и основы электроники./Т.А. Глазенко, В.А. Прянишников. – 2-е изд., перераб. и доп. – М.: Высш. школа, 1996. - 207с.
3. Прянишников В.А. Электроника. Полный курс лекций: учебное пособие. – 4-е изд. – СПб.:КОРОНА принт, 2004. 414с.: ил.
4. Электроника: учеб. пособие для вузов./В.И.Лачин, И.С. Савелов. – РОСТОВ-НА-ДОНУ: Феникс, 2000. -446с.
5. Горбачев Г.Н., Чаплыгин Е.Е. Промышленная электроника. Учебник для вузов/ Под ред. В.А. Лабунцова. – М.: Энергоатомиздат, 1988. – 320с.: ил.
6. Петров К.С. Радиоматериалы, радиокомпоненты и электроника: Учебное пособие – СПб.: Питер, 2006. – 522с.: ил.
СДЖ арналған бақылау тапсырмалары
1. Электр өткізгіштік, негізгі қасиеттері және жартылай өткізгіштердің сипаттамалары.
2. Электрлік ауысулар.
3. Жартылай өткізгішті диодтардың жіктелуі.
4. Диодтардың волт-амперлік сипаттамаларын жазыңыз.
5. Жартылай өткізгішті диодтардың үзілу түрлерін сипаттаңыз.
6. Импульстік диодтардың, стабилитрондардың, варикаптардың негізгі параметрлері.
7. Жартылай өткізгішті диодтарды белгілеу жүйесі.
8. Кремнийлі стабилитрондарды қосу сұлбасын бейнелеңіз.
9. Дәріс тақырыбы бойынша әр түрлі 5 тестілік тапсырма құру.
Тақырып. Биполярлық транзисторлар, құрылғысы және негізгі физикалық процестер. Сипаттамалары және негізгі параметрлері. Биполярлық транзистордың математикалық моделі. Нөлдік емес кедергімен транзисторды қосудың үш схемасы. Транзистордың Н-параметрлері. (2 сағат).
Дәрістің жоспары
1. Биполярлы транзисторлар. Транзистордың жұмыс істеу принціпі.
2. Сипатамалары және негізгі параметрлері.
3. Транзисторды қосудың үш схемасы.
Транзисторлар деп электрлік тербелістерді күшейту және генерациялау үшін қолданылатын активті жартылай өткізгішті аспаптарды айтады. Әрекет жасау принціпі және конструкциялық параметрлеріне байланысты транзисторлар биполярлы және өрістік (униполярлы) деп бөлінеді.
Биполярлы транзистор – жақын ара қашықтықта параллель орналасқан екі p-n-ауыспалы үш электродты жартылай өткізгішті аспап. Транзисторлардың бастапқы материалы ретінде германийді немес кремнийді қолданады.
Транзистордың электродтарының қайсысы кіріс және шығыс тізбегі үшін жалпы болып табылатындығына байланысты қосудың үш схемасын ерекшелеп көрсетеді: жалпы базалы (ЖБ), жалпы эмиттерлі (ЖЭ), жалпы коллекторлі (ЖК). Бұл схемаларда тұрақты кернеу мен резистор көздері тұрақты ток бойынша транзистор жұмысының режимімен, яғни кернеу мен бастапқы токтың қажетті мәндерімен қамтамасыз етеді.
Транзистордың кірістік және шығыстық вольт-амперлік сипаттамалар түрі оны тізбелікке қосу схемасына тәуелді болады. Қолайлы болу үшін және есептеулерді қысқарту үшін анықтамаларда ЖБ және ЖЭ қосу схемалары үшін статикалық кіріс және шығыс сипаттамалары келтіріледі.
Ток күшейткішінің, қуат бойынша күшейту коэффициентінің болмауы, сонымен қатар аз кіріс кедергісі ЖБ схеманы қолдануды шектейді. Аз кіріс кедергісі каскадты қосу мүмкіндігін бере алмайды, себебі келесі каскадтың аз кірісті кедергісі алдыңғы каскадтың шығысында шунтирлеуші әрекет жасайды, нәтижесінде барлық күшейткіштердің күшейуі бірден төмендеп кетеді.
ЖЭ схема аса үлкен қуатты күшейту коэффициентінен тұрады. Берілген схема практикада кеңінен қолданылады.
Жалпы коллектрлі схеманы көбінесе эммитерлі қайталаушы деп атайды, себебі жүктеме эммитер тізбелігіне қосылған. Кернеуді күшейту коэффициенті шамамен бірге тең және шығу кернеуі фаза бойынша кіру кернеуімен сәйкес келеді. Эмиттерлік қайталаушы жеке каскадтар арасындағы немесе шығыс күшейткіштер және оның жүктемесі арасындағы кедергіні келістіру каскады ретінде кеңінен қолданылады. Қуатты күшейту коэффициенті жалпы эммитерлі схемада шамамен токты күшейту коэффициентіне тең.
Қосудың кез келген схемасы қуатты күшейткіштен тұрады. Бұл транзистор белсенді (күшейткіш) аспап болып табылатындығын растайды.
Транзистордың маңызды параметрі токты эмиттерге беру коэффициенті болып табылады, ол коллекторлы ауысуда өзгермейтін кернеуде, коллектор тогының өсімшесінің эмиттер тогының өсімшесіне қатынасына тең. Берілген коэффициент бірге жуықтайды (a = 0,95 ¸ 0,99).
Биполярлы транзисторлардың негізгі параметрлері және олардың ұйғарымды шамалары.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Гусев В.Г., Гусев Ю.М. Электроника: Учеб. пособие для приборостроит. спец. вузов. – 2-е изд., перераб. и доп.– М.: Высш. шк., 1991. - 622с.: ил.
2. Электротехника и основы электроники./Т.А. Глазенко, В.А. Прянишников. – 2-е изд., перераб. и доп. – М.: Высш. школа, 1996. - 207с.
3. Прянишников В.А. Электроника. Полный курс лекций: учебное пособие. – 4-е изд. – СПб.:КОРОНА принт, 2004. 414с.: ил.
4. Электроника: учеб. пособие для вузов./В.И.Лачин, И.С. Савелов. – РОСТОВ-НА-ДОНУ: Феникс, 2000. -446с.
5. Горбачев Г.Н., Чаплыгин Е.Е. Промышленная электроника. Учебник для вузов/ Под ред. В.А. Лабунцова. – М.: Энергоатомиздат, 1988. – 320с.: ил.
6. Петров К.С. Радиоматериалы, радиокомпоненты и электроника: Учебное пособие – СПб.: Питер, 2006. – 522с.: ил.
СДЖ үшін бақылау тапсырмалары
1. Биполярлы транзисторлар жұмысының режимін сипаттаңыз.
2. Токты беру коэффициенті деген не және олар эмиттер токтан қалай тәуелді болады?
3. Жалпы базалы схемада транзистордың шығу сипаттамаларын сызып көрсетіңіз және түсіндіріп беріңіз.
4. Жалпы эмиттерлі схемада транзистордың шығу сипаттамаларын сызып көрсетіңіз және түсіндіріп беріңіз.
5. Транзисторды қосу схемасын және жұмыс істеу диаграммасын күшейткіш режимде сызып көрсетіңіз.
6. Биполярлы транзистордың физикалық эквивалентті схемасын сызыңыз және түсіндіріп беріңіз.
7. Токты берудің интегралдық және дифференциалдық коэффициентерінің арасында қандай айырмашылық бар?
8. Транзистор сипаттамалары бойынша h-параметрлер қалай анықталатынын түсіндіріп беріңіз.
Тақырып. Өрістік транзисторлар. Құрылғысы және негізгі физикалық процестер. Сипаттамалары және негізгі параметрлері. Өрістік транзистордың математикалық модельдер. Өрістік транзисторлардың түрлері. (1 сағат).
Дәрістің жоспары
1. Өрістік транзисторлар.
2. p-n ауыспалы өрістік транзисторлар.
3. МДП-типті өрістік транзисторлар.
Биполярлы транзисторлар электрондық техниканың әр түрлі аймағында кеңінен қолдау тапты. Дегенмен де, оны қолдану кейбір жағдайларда қиынға соғады, себебі бұл аспаптар токпен басқарылады, яғни кіріс тізбегінен аса көп қуатты қабылдайды. Көрсетілген кемшілік өрістік транзисторларда жоқ — олар кіріс тізбелігінен токты алмайтын жартылай өткізгішті аспаптар.
Өрістік транзисторлар бір-бірінен әрекет жасау принціпі бойынша ажыратылатын екі түрге бөлінеді: а) p-n ауыспалы; б) МДП-типті.
с p-n ауыспалы өрістік транзисторларда p -типті өткізгішті қабат канал деп аталады, ол сыртқы тізбелікке екі шығудан тұрады: С — ағу және И — бастау. Каналды қоршап тұратын p -типті өткізгішті қабат өзара қосылған және затвор 3 деп аталатын сыртқы тізбелікке шығудан тұрады. n -типті каналды өрістік транзисторлар да бар, олардың жұмыс істеу принціпі ұқсас, бірақ ток бағыты мен қойылған кернеу өрістігі қарама-қарсы.
Биполярлық транзисторларға қарағанда, өрістік транзисторлар кернеумен басқарылады, және затвор тізбелігі арқылы кері кернеу әсерінен болатын p-n ауысуының IЗ шағын жылулық тогы ғана ағып өтеді. Ағу сипаттамалары биполярлық транзистордың коллекторлық сипаттамалар сияқты екі аймақтан тұрады: тік және и жазық; соңғысы күшейткіш құрылғылардағы транзистор жұмысында қолданылады, ал бастапқы сипаттаманың тік аймағы –ауыспалы құрылғылардағы транзистор жұмысында қолданылады.
Өрістік транзисторлар жұмыс жасай алатын шектік жиіліктер, аса жоғары болады. Мұндағы негізгі шектеуші фактор ауданы салыстырмалы түрде үлкен болатын p-n ауыспалы сыйымдылық болып табылады. Өнеркәсіп шығаратын p-n ауыспалы өрістік транзисторлар жиіліктің мегагерцті диапазонында жұмыс жасай алады.
МДП-типті өрістік транзисторларды («металл—диэлектрик—полупроводник») оңашаланған затворлы өрістік транзисторлар деп те атайды. Жартылай өткізгішті кристалл бетінде – p -типті өткізгішті қосуда екі аймақ құрылған: n -типті өткізгішті және канал деп аталатын олардың арасындағы жіңішке перемычка. n -типтің аймағы сыртқы тізбелікке шығудан тұрады: С — ағу және И — бастау. Жартылай өткізгішті кристалл сыртқы тізбелікпен байланысқан металл затворда З орналасқан диэлектриктің тотыққан пленкамен жабылған. Ендеше, затвор электрлі тұрғыдан бастау-ағу тізбелігінен оңашаланған.
Осыған ұқсас мұндай транзисторларға басқа бір түр p -типті каналмен МДП-транзистор жұмыс жасайды. Қарастырған МДП-транзисторлар икемделген каналды аспап болып табылады.
Бұдан басқа n -типті және p -типті индуцирленген каналды МДП-транзисторлар бар. (4, г-сурет). Бұл аспаптарды дайындау барысында ағумен және бастаумен байланысқан аймақтар арасындағы арнайы канал құрылмайды және кернеу UЗИ =0 болғанда ток та болмайды, яғни IC =0. Аспап арту режимінде ғана жұмыс жасауы мүмкін, яғни затвор өрісі бастау және ағу аймақтарының арасында құрылатын сәкесінше белгідегі тасушыларды өзіне тартады.
МДП-транзисторлардың төрт типінің болуы әр түрлі есептерді шешу барысында, сонымен қоса әр түрлі типтегі өрістік транзисторлар жиыны жолымен есептерді шешу барысында әзірлеушілерге үлкен мүмкіндіктерді береді.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Гусев В.Г., Гусев Ю.М. Электроника: Учеб. пособие для приборостроит. спец. вузов. – 2-е изд., перераб. и доп.– М.: Высш. шк., 1991. - 622с.: ил.
2. Электротехника и основы электроники./Т.А. Глазенко, В.А. Прянишников. – 2-е изд., перераб. и доп. – М.: Высш. школа, 1996. - 207с.
3. Прянишников В.А. Электроника. Полный курс лекций: учебное пособие. – 4-е изд. – СПб.:КОРОНА принт, 2004. 414с.: ил.
4. Электроника: учеб. пособие для вузов./В.И.Лачин, И.С. Савелов. – РОСТОВ-НА-ДОНУ: Феникс, 2000. -446с.
5. Горбачев Г.Н., Чаплыгин Е.Е. Промышленная электроника. Учебник для вузов/ Под ред. В.А. Лабунцова. – М.: Энергоатомиздат, 1988. – 320с.: ил.
6. Петров К.С. Радиоматериалы, радиокомпоненты и электроника: Учебное пособие – СПб.: Питер, 2006. – 522с.: ил.
СДЖ арналған бақылау тапсырмалары
1. Өрістік транзисторлардың басқарушы және шығушы сипаттамаларын сызыңыз және түсіндіріп беріңіз.
2. Өрістік транзисторлардың дифференициялық параметрлері қалай анықталатындығын көрсетіңіз.
3. Қандай физикалық құбылыстар жиілік диапазонды және өрістік транзистордың жылдам жұмыс жасауын шектейді?
4. Импульстік режимде өрістік транзистордың жұмыс істеу барысындағы токтың және кернеудің уақытша диаграммасын сызыңыз және түсіндіріп беріңіз.
5. Зарядты байланысты аспаптардың жұмыс істеу принціпін түсіндіріңіз.
Date: 2015-05-09; view: 2292; Нарушение авторских прав