Тәжірибелік сабақ. Мұхиттар мен теңіздердің геологиялық жұмысы

Сабақтың мақсаты: мұхит табаны бедерінің ерекшеліктері н, құрамдас бөліктерін, теңіз суының геологиялық әрекетінен түзілген жағалаулардың негізгі түрлерінің бір-бірінен айырмашылықтарын анықтау.

Сабаққа қолданылатын құрал-жабдықтар: Мұхит табанының, теңіз жағалауларының үлестірмелі және интербелсенді көрсету құралдары, дүниежүзінің физикалық және мұхиттар карталары.

Пйдаланатын әдебиеттер тізімі:

1. Якушева А. Ф. Общая геология.- М.: Недра,2008.-360с.

2. Мельничук В. И. Общая геология. - М.: Недра,2009.-384с.

3. Ершов В. В. Основы геологии. -М.: Недра, 2010.-420с.

Студенттердің білімін тексеруге арналған сұрақтар мен тапсырмалар:

1. Материктің мұхит табанына жататын материктік қайраң мен материктік беткейдің бедерінің негізгі ерекшеліктерін атаңдар.

2. Мұхит аста орталық жотасы мен аралдар тізбегі қалай пайда болды?

3. Мұхит шарасы бедарінің негізгі ерекшеліктерін атаңдар.

4. Терең мұхит шұңғымаларының таралған аумақтарын, түзілу заңдылықтарын түсіндіріңдер?

5. Фьюордты, далматты жіне лагуналы жағалаулардың түзілу жолдарын, бір-бірінен айырмашылықтарын анықтаңдар.

Сарамандық жұмыстарға арналған тапсырмалар:

1-тапсырма: Оқулық пен дәрістің мәтініне, 15.1-суретке талдау жасап дүниежүзілік мұхит табаны бедерінің негізгі ерекшеліктерін, материктің мхитқа батқан, өтпелі және мұхит шарасы бедерінің құрамдас бөліктеріне сипаттама беріңдер.

2-тапсырма: А) Дәптерлеріңе немесе миллиметр қағазға Дүниежүзінің физикалық карасының биіктік және тереңдік шкалаларын, масштабын пайдаланып, 20º о.е. бойлап Африканың шығыс жағалауынан Аустралияның батыс жағалауына дейінгі көлденең қима-сызбасын тұрғызыңдар. Тік масштабы 1:50 000; қөлденең масштабы 1: 17 500 000:

Ә) Тұрғызып болғаннан кейін материктік қайраң, материктік беткей, мұхит шарасы, мұхит асты орталық жоталары мен таулары түсініктеріне анықтама беріп оларды қима-сызбаға белгілеңдер. Атауын үстіне, сандық және атау масштабтарын астына жазыңдар.

Б) 1-тамсырманың соңындағы кесте мен көлденең қима-сызбаға талдау жасап құрылықтың орташа биіктігі мен мұхиттың орташа тереңдікгін анықтағңдар. талдау жасап

Тапсырманы орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар: Тапсырманы орындау үшін тік масштабына негіз ретінде қабатты бояулар мен терілген биіктік шкаласын алыңдар. Биіктік және тереңдік шкаласының мәні қабатты бояудың сәйкес келетін түсінің құрылықтың теңіз деңгейінен биіктігін немесе мұхиттың тереңдігін көрсетеді. Шкалада 1см кейін 0м; 500м; 1000м;....3000м белгілейді. 1 см бөлінген тік масштаб шкаласының әр бөлігі 500м тең болады.

Көлденең масштаб ретінде екі есе ұлғайтылған картаның атау масштабы алынады. Масштабты ұлғайту үшін 1:40 000 000 масштабты картаның атау масштабы 1см=400км екіге бөлеміз де көлденең қима-сызбаның көлденең масштабын шығарамаыз 400км:2=200км. Көлденең қима сызба тұрғызу А-Б нүктелерінің арасын қосатын түзу сызық сызып оның бойындағы әр қабатты бояудың ұзындығын өлшеп шкаладан сәйкес келетін биіктігін тік масштаб көрсетілген шкаладан тауып сызамыз.

15.1сурет. Мұхит шарасының көлденең қима-сызбасы

3-тапсырма: Оқулық пен дәрістің мәтініне, 15.2-суретке талдау жасап мұхит соқпа толқындардың әсерінен теңіз жағалауларының бұзылу себептерін, оған әсер ететін күштерді анықтаңдар.

4-тапсырма: Оқулық пен дәрістің мәтініне, 15.3-суретке, басқа дерек көздеріне талдау жасап мұхит жағалауларының негізгі түрлерін анықтап олардың ерекшеліктерін сипаттаңдар. мұхит соқпа толқындардың әсерінен теңіз жағалауларының бұзылу себептерін, оған әсер ететін күштерді анықтаңдар. Фьордты, риасты және далматты жағалауларға салыстырмалы сипаттама беріп олардың түзілу жағдайларын, қалыптасуларына тау жыныстарының литологиялық құрамының әсерін анықтаңдар

15.1-сурет. Соқпа толқындармен жағалаудың бұзылуының сызбасы

5-тапсырма: Оқулық пен дәрістің мәтініне, 15.3-суретке, басқа дерек көздеріне талдау жасап лиманды, лагуналы, шхерлі жағалауларға салыстырмалы сипаттама беріп олардың түзілу жағдайларын, қалыптасуларына тау жыныстарының литологиялық құрамының әсерін, фьордты және далматты жағалаулардан негізгі айырмагшылықтары мен ұқсастықтарын анықтаңдар

15.1-Сурет. Теңіз жағалауларының түрлері