Популяцияның жыныстық және жастық құрылымы

Жыныстық құрылым популяциядағы жыныстық қатынасын көрсетеді. Бұл көрсеткіштің негізінен жыныстық көбеюі басым түрлер үшін маңызы зор. Аталықтар мен аналықтардың жаы және жыныстық жетілу жағдайлары популяция санын ұстап тұруға әсер етеді. Аталықтар мен аналықтардың қоректенуі, өмір ырғағы және мінез-құқлқы әр түрлі болуы мүмкін.

Мысалы, көптеген масалардан байқағанымыздай, кенелердің аналықтары-қансорғыштар, ал аталықтары гүлдің тозаңымен қоректенеді немесе сусардың аналығы аталығымен салыстырғанда барлық азық-түлік түрімен де қоректене береді, ал аталығы негізінен тиінмен, иірі құстармен қоректенеді.

Популяцияның жастық құрылымы тек жасы мен әр түрлі топтардың қатынасын ғана емес, бұл қатынастың жыл маусымдарындағы биогеоценоздардың ауысуы кезіндегі өзгерісін, популяциянынң жаңару жылдамдығын, жастық топтардың қоршағаг ортамен өзара әсерін көрсетеді:

1) Жаңадан туылған;

2) Жас- өсіп келе жатқан даралар, жыныстық жетілмеген;

3) Жартылай ересек- жыныстық жетілуге жақын;

4) Ересек- жыныстық жетілген жануарлар, көбейетін немесе физиологиялық жағынан көбеюге қабілетті жануарлар;

5) Қартайған-көбеюге қабілеті жоқ даралар.

Әдетте популяцияда барлық жастық топтар болады. Олар біртіндеп біріне өтіп отырады және үнемі жаңарып отыруы популяцияның оптималды санын ұстап тұруды қамтамасыз етеді. Кей жағдайда бұл қатынас бұзылуы да мүмкін: популяцияның деграциясына топтың санының кемуі популяцияның деграциясына немесе керісінше, шектен тыс артуына әкеліп соқтыруы мүмкін. Жастық топтардың сандық қатынасы популяция күйінің және оның биогеоценоздың болашағыныңи көрсеткіші юолып табылады.

Адам популяциясын да жыныстық-жастық құрылыммен сипаттауға болады. Неғұрлым жыныстық-жастық құрылым күрделі болса, соғұрлым популяциның бейімделушілік мүмкіндіктері жоғары болады.

Ғалымдар түр ретінде адамға тән өмірінің орташа ұзақтығы 110-120 жас деп есептейді.

Ертедегі Рим мен Ертедегі Грецияда орташа жас, бар болғаны 25 жас қана болғаны туралы дерек бар. Орта ғасырларда ол 30жасқа дейін көтерілді. Қазір өркениеттің дамуына байланысты дүние жүзіндегі орташа жас көрсеткіші арьып келеді. 1950 жылы ол жалпы алғанда 50 жас болса, 1990 жылы – 63 жас болған.