Адамда қалыпты жағдайда және патологиялық процесстердің дамуы кезіндегі апоптоздың биологиялық рөлін түсіндіріңіз

Апоптоз-бұл генетикалық бағдарланған,энергияны қолданумен өтетін,жасуша өлімінің белсенді процесі. Жасуша өлімінің ерекше түрі. Апоптоз-кең таралған жалпы биологиялық құбылыс. Ересек организде ол тіндердің оптималды мөлшерін-оларды құрайтын әртүрлі жасушалар санының гомеостазын реттеу қызметін атқарады. Апоптоздың рөлі онтогенездік және эмбриогенездік даму процестері кезінде, атап айтқанда мүшелер морфогенезінде (пішін қалыптасу), мысалы жәндіктердің-метаморфозы, сүт қоректілердің көзі, жүрегі, нерв жүйесі дамуы кезінде өте зор.Тірі болуы организмге қажет емес, ақаулы, мысалы мутанттық, вирус жұққан жасушалар жарамсыз деп табылып, апоптоз арқылы жойылып отырады. Апоптоз бұл қызметі бойынша қажетсіз жасушадан біртіндеп физиологиялық арылу. Сонымен апоптозды реттейтін қалыпты механизмдер бұзылса, сәйкес процестер өзгеріп апоптоздың күшеюі немесе әлсіреуіне байланысты организм ауруға ұшырайды. Жасуша өлімі-бұл тіршілік әрекеті құбылысының жаңадан кері айналмайтын, өсуге, көбеюге қабілетін жоғалтқан тоқтауы.

• Қандайда бір жасуша көбеймес (митоз) бұрын өсіп дамиды

• Жасушалардың көптеп өлуі митоз процесінде көп жүреді және анық байқалады.

• Жасушаныың ескіруі катабиозға(“ката”- төмен, “био”- өмір)

және жасушаның өліміне алып келеді.

Апоптоз деген термин-грекше “жапырақтардың түсуі”деген мағына береді.Апоптоз процесі пайда болуына байланысты екі топқа бөліп қарастыруға болады:

1. Жасуша ішілік факторлар әсерінен болатын апоптоз

2. “Негативті (жағымсыз) сигнализация” сыртқы факторлар

әсерінен болатын апоптоз

Жасушаішілік фактор әсерінен болатын апоптоздың басталуына себеп болып жасушаның өзінің “қанағаттанарлықсыз” күйі саналады. Ал мұндай күйлерге:

1. Хромосоманың әртүрлі зақымдануларды(ДНҚ-үзілуі);

2. Липидтердің асқын тотығуы нәтижесінде, мембрананың жасушаішілік зақымдануы. Бұл бұзылыстар сыртқы факторлардың иондаушы сәулелер температураның өзгеруі, химиялық қосылыстар әсерлерінен пайда болады. Ал осындай бұзылыстарды стресстер, жасушаның қоректенуінің бұзылысы активтендіреді.Осы кезде апоптоз “паркинсон”ауруын тудырады.