Дәріс. Тақырып: Терроризм және экстремизм

Тақырып: Терроризм және экстремизм

Дәрістің мақсаты: Халықаралық терроризм ұғымы туралы мәлімет беру. Саяси терроризмнің идеологиялық негіздерін анықтау.

Тірек сөздер: терроризм, шовинизм, ислам.

Негізгі мәселелер және дәрістің қысқаша мазмұны:

Халықаралық терроризм ұғымы. Саяси терроризмнің идеологиялық негіздері. Ұлтшылдық және шовинизм. Ислам терроризмі. Әль-Каида. ХХғ. 90-жылдарындағы террорлық актілер. БАҚ және терроризм

Қазіргі кезде ең қауіпті және кең таралған қылмыстың түрі – бұл халықаралық терроризм. Терроризмнің мақсаттары әр түрлі. Сонымен қтар қолданылатын арсеналы да кең: саяси лидерлердің өлтірілуі, тұтқынға алу, жалдамшыларды тарту, оларды оқыту, қаржыландыру және т.б.

90 – шы жылдардың басында 500 – дей террористік ұйымдар мен әр түрлі экстремистік сипаттағы топтар болды. Олардың қызметі нәтижесінде 10 ж. ішінде халықаралық терроризмнің 6500 акті іске асырылды, одан 5 мың адам қаза тауып, 11 мың адам зардап шекті. Террористердің қолдарынан танымал мемелекеттік және саяси қызметкерлер Джон және Роберт Кеннеди, Альдо Мор, Индира және Раджив Ганди, Мартин Лютер Кинг қаза тапты.

Жаһанды деңгейдегі халықаралық терроризім - әлемдік саяси жағдайда жаңа феномен. Әрине, террор саяси күрес құралы ретінде көп ғасырлық тарихы бар.

2001 ж. АҚШ-ғы «Қара қыркүйетен» бастап

2002 ж. Мәскеудегі «Қара қазанға» дейінгі:

халықаралық терроризімнің мақсаттарымен стратегиясы.

Соңғы уақаттағы бүкіл ірі халықаралық террорлық актілерде анық және әден ойланған стратегия көрінді.Террорлық шабуылдар қарулы күштерге немесе әскери объектілерге қарсы бағытталмаған, қарапайым халыққа және әр түрлі дамыған елдердегі әлсіз инфраструктура элементтеріне қарсы бағытталған. Мұндай шабуылдардың мақсаты әскери жеңіске жетуде емес, байбалам тарату, экономикалық дүрбелен тудыру, үкіметтін саясатына немесе отставкіге кету үшін қаржылық жұйесін сілкіндіру не болмаса қирату.

Әлемдегі ең қуатты әскери машинаның жұрегіне бағытай, Пентагонға үшақтың біреуін жібере, олар АҚШ әскерін қиратуды үміттенген емес немесе оған қатты зиян тигізуді ойламаған шығар. Оданда басты мақсат американдықтардың арасында жеке қорғаусыздық сезімін тудыру, әскери құралдардың тиімсізділігін көрсету, террорлық қауіптен жасырынуға болмайтындығына қарапайым азаматтарды сендіру.

Әлемдік сауда орталық ғимаратына жасалған теракттың қортындысы жақсы алдын ала ойластырылған болатын. Гүлденіп жатқан экономиканың көрсеткіші және әлемдік қаржы ұйымдарымен бұкіл сыртқы сауда мен байланысты болып табылатын Орталықтың қирауы, АҚШ-тың ақша-несие жұйесіне және шаруашылығына үлкен зиян тигізу керек еді, халықаралық экономикалық және қаржылық тұрақтылықты бұзу. Бұл теракты ұйымдастырушылардың есептеуі дұрыс болып шықты. Американдық бағалу бойынша 2001 ж. аяғында қыркүйетегі теракттын әсерінен ұлттық экономиканың тікелей шығындары 639 млрд долл. және 2 мил бос жұмыс орындарды құрады.

2002 ж. 23-26 қазан айындағы Мәскеудегі теракт. Дубровкідегі театр орталығын жаулап алған террористер Чечнядағы соғыстын тоқтатылуын және федералдық әсердің шығарылуын талап етті. Бірақта, 80-мыңдық әскери контингентті Чечнядан шығаруға келіссе де бұл мүмкін еместігі анық, - айтарлықтай ұзақ процесс және кепілге алғандарды босату үшін бұл талап ретінде болуы мұмкін емес. Негізінен теракт қойылған талаптарға қарсы болды, басқа мақсаттарға жету болды. Теракты ұйымдастыпушылардың басты және анық мақсаты бұл Чечнядағы реттеліп келе жатқан саяси жағдайды қыйрату болды. Шешен соғысы сепаратистер және федералдық орталық (Ресейдің территориялық тұтастығын сақтапқалушылар) арасындағы қарама-қайшылық ретінде басталды.

«Өмірлік кеңістік терроризім» мәселесі

Жоғарда аталғандай, кәзіргі терроризім жаһандық сипатта қызмет ететіндігі туралы атаған едік. Әйтседе оларға террористерді дярлау үшін жаңа шабуылдар әзірлеуге және жоспарлауға базалар, демалыс территориялары қажет. Бұндай базаларды және паналарды террористер егемді мемлекеттер территорияларында құрады. Оларда мұндай анклавтар тек қана екі жағдайда пайда болуы мұмкін. Біріншіден – елдің үкіметтері тікелей немесе жасырын түрде террористерді қолдағанда.

Екінші жағдай оданда қыйын және құқықтық қатынас бойынша анық емес. Әлемде өз территориясында өз мемлекетінің егемендігің қамтамасыз ете алмайтын елдердің үкіметтері айтарлықтай көп (олардың саны өсуде). Мұндай жағдайда «толық емес» немесе «шектеулі» егемендік туралы айтуға болады. Мемлекетінің территориясының жартысын өз үкіметі бақылай алмағанда, сол жерде, сол мезетте анклав орнайды, ол халықаралық криминалдық структуралар және террристердің бақылауына көшеді. Осындай анклавтардың саны тез артып отырғандығын мойындау қажет. Мысалы, Ливанның оңтүстігі, Филипиннің жартысы, Суматра аралының солтүстігі және Молук аралдарын (Индонезия) айтуға болады. Бұндай анклавтар Суданда, Алжирде, Нигерияда, Сомалиде және т.б.

Мұндай анклавтардың өсуі әлемдік қоғамдастықтың алдыңда халықаралық құқық нормаларын құру туралы қажеттілік тудырды, өз елдерінің территориясын толықтай бақылайалмайтын үкіметтермен істерді қалай жұмыс істеу керек сұрақтарына жауап беретін, ең бастысы «террористердің ұясын» қалай жою керектігі туралы.

Терроризм және он қаржыландыру көздері

2001 ж. қыркүйектегі оқиғалардан кейін АҚШ-тың басшылары терроризімге қаржылай көмект көрсетті деген ұйымдардың және жеке тұлғалардың 39 банктік счеттарын жапты. Ең қызығы осы счеттардың азы ғана Парсы шығанағындағы елдерде ашылған болып шықты. Террористердің қаржылық демушілерімен күресу террористердің өздерімен күрескеннен гөрі қыйынырақ болып шықты. Себебі террористердің демеушілері терроризімге қарсы күресушілер түратын елдерде түрады және сол өркениеттін жемістерін қолданады, соның ішінде жаһандық қаржы жұйесінде. «Аль-Каидының» ірі демеушілері сауда нарығына бал және тәтті тағамдарды әкелетін йемендік компаниялар болды. Бұл «бал жинаушыларда» бүкіл әлем бойынша 66 елдерде қаржылық көздері болды. Американдық мәліметтер бойынша, террористер глобалдық жұйе бойынша есеп-касса орталықтарын орнатты, солар арқылы үлкен көлемде ақшалар аударылды, сонмен қатар террористік ұйымдарда қаржыландырылды, және толықтай заңды трансакциялар да болды.

Халықаралық терроризімге қаржылық ағымдарын тоқтату оны банкроттылыққа үшырату мақсаты-әлемдік қаржы жұйесіне шың соғыс. «Жақсы» және «жаман» ақшаны және олар айналатын каналдарды, бір-бірімен сонша байланысты, оратылып кеткен ақшаны ауртпалықсыз болмайды деп айтылған болатын. Әлемдік қаржылық жұйе постиндустриялды ақпараттық қоғамнын дамуының жетістігі және жемісі болып саналады, жаһанданудың позитивті нәтежесі болып табылатын, террористердің қолында да қауіпті қару болып шығуы мүмкін. Бұл халықаралық терроризімге құпия түрде үлкен қаражатты аккумулираттауға және тасымалдауға, тез және тиімті түрде мүмкіндік жасағандығы туралы мойындауымыз керек. Террористер еш уақытта ақшаның жетіспеушілігін көрген емес. Мұндай жағдай болашақта шыдамсыз. Әлі де, террористермен күресуде сәтті жетістіктерге жету үшін әлемдік қаржылық жұйеде қандай өзгерістер болу қажет екендігі анық емес, бірақта олар үлкен масштапта болуы қажеттігі анық.

Террористік жұйелерді және топтарды жою

Кәзірден бастап антитеррористік коалицияның мүшелері ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ететін әлсіз аудандарын радикалды түрде қайта қарау жолдарын іздеунге мәжбүр болып отыр. Ең алдымен бұл электрондық жұйеден және спутниктан алынатын құпия ақпараттармен алмасу болып табылады. 2001 ж. 11 қыркүйектегі оқиғалар және одан кейін болған терактар көрсетекендей, тек қана техникалық құралдарға арқа сүйенуге болады. Терроризіммен күресуде жақсы жетістіктерге жету үшін көп көнілді агентуралық жұмысқа бөлу керек, террористік жұйеге және ұяларына еніп кету үшін. Мұның бәрі ақырында антитеррористік компаниялардың алдыңғы қатарлы мүшелері маманданған ақпарат банкін ұйымдастыру қажет. Терроризіммен күресудегі жетістік террористік шабуылдарға реакцияның қаңшалықты тиімділігімен және тезділігімен анықталмау қажет, оны болдырмау істерімен.

Антитеррористік күрестін таза әскери аспектілердін арасынан қарулы күштерін жұйелік түрде қайта құру туралы атап айтқан жөн. Ресейде де, АҚШ-та да, Евро Одақ елдерінде де кәзіргі уақытта қажетті арнайы операциялар күштерін керек санда иеленбейді.

Ислам және исламдық экстремистер

Әрбір соғыстың басты мақсаты – бәсекелесі жағынан көпшіліктің қолдауына ие болу. Жаһандық антитеррористік соғыс нәтежесінде – бұл исламдық әлемнің жұрегі және ақыл үшін күрес болады. Ол онай болмайды, бірақта өте қажетті, және онда жеңіс болуы мүмкін. Мұндай компания нәтежелі болуы мүмкін, егерде оны жұргізу барысында бір-қатар басты факторлар ескерілсе. Исламдық қоғамда өздерінің құндылықтары және мәдени ұқсастылықтары бар, және онда батыстық құндылықтарды, стандарттарды және қоғамды ұйымдастыру принціптерін насихаттау фатальды қателік болар еді.

Антитеррористік соғыстың насихаттау компаниясының басты мақсаты исламдық қоғамды қайта ұйымдастыру және мұсылман елдерінің саяси жұйесін батыстық стилге көшіру болмау қажет. Дегенмен ислам әлемімен қайшылық тарихпен мүлдем жорамалданбаған. Барлық өркениеттер Жерде бірге өмір сүруге айтарлықтай үйлесімді, бір-бірін сүйуге міндетті болмасада.

Date: 2015-07-27; view: 1416; Нарушение авторских прав