Электрондар жəне позитрондар

Қарапайым бөлшектердің алғашқы (бірінші) белгілі болғаны

– электрондар. Оны заттың атом құрылымын зерттеу кезінде анықтаған болатын. Электрон қарапайым зарядқа

Таңбасының «минус» болу себебі, магниттік жəне механикалық моменттері бір-біріне қарама-қарсы бағытталған.

Электрон орнықты бөлшек, ол өздігінше бөлшектердің басқа түріне түрленбейді.

Теріс таңбалы электронмен қатар, оң зарядты электрондар да кездеседі, оны позитрон деп атаймыз, ол электронмен салыстырғанда антибөлшек. Позитронның массасы жəне заряды бар, ол абсолюттік шама жағынан электронның массасы мен

Бор магнетонына шамалас. Позитрон вакуумда (бос кеңістікте) орнықты, ал зат ішінде ұзақ уақыт бола алмайды. Зерттеулер кезінде ол электронмен соқтығысқан болса, онда электрон - позитрондық жұбының аннигляция құбылысы орындалады, яғни электрон позитронға қосылғанда олар жойылады да, олардың орнына екі немесе одан да көп фотондар пайда болады, олар аннигляцияланған электрон мен позитронның массасы мен энергиясын тасымалдайды. Бұл бөлшектің басқа бөлшектерге түрлену процесі мынадай түрде орындалады:

Аннигляцияланғаннан кейін электрон жəне позитрон тығыз

жұпталған бөлшекке айналады немесе оны виртуалды жұп депатайды, оның байланыс энергиясы теріс − 2 m ₀ c ² тең. Мұндағы

m ₀ - электронның тыныштық массасы. Осылай жұпталған

бөлшектің массасы мен энергиясы байланыс заңы бойынша осындай жұп - теріс массаға (антимассаға) ие болады.

Электрон - позитрондық жұп жараланғанда - кері аннигляциялық құбылыс орындалады да, – фотон энергиясы

2 үлкен болады, сонымен қатар фотон атом ядросына жақын келеді, осыған байланысты виртуалды жұп фотон

əрқайсысы T ¹ ₂ E 2 mc ² кинетикалық энергияға ие болып,

əр жаққа бөлініп кетеді.

Қазіргі көзқарас бойынша аннигляцияланған теріс жұпталған бөлшектің энергиясы тұтас фон құрады, ол əлемдік кеңістікті

~ 305 ~

толтырып тұрады. Осындай орта электрон – позитронды вакуум деп аталады. Осы антимасса гравитациялық əсерлесуде шешуші рөл атқарады.