К-ра Бел 9-13ст

ў IX - XIII стст. ішло развіццё культуры. Найбольш яскравым праяўленнем стала прыняцце і распаўсюджванне хрысціянства. Еўропа перажыла два этапы хрысціянізацыі. Першы пачынаецца з узнікнення хрысціянства да VII -VIII стст., калі была ахрышчана Рымска-Візантыйская імперыя, імперыя франкау і брытанскія каралеўствы. На другім этапе - IX - X стст. - Хрыс прынялі славянскія дзяржавы і Скандынавія. Паусюдна прыняцце хрыс-ства супадала з утварэннем самас монаэтнічных дзяржаў. На Беларусь хрыс-ва пачало пранікаць у IX ст. Прамых звестак пра хрышчэнне Беларусі няма. Такія падзеі, як у Кіеве і Ноугарадзе (знішчэнне язычніцкіх багоў, прымусовае прывядзенне кіеўлян на Дняпро і крывавая бойка ў Ноўгарадзе), абмінулі нашы землі. Ужо ў канцы IX ст. у Полацку была пабудавана першая царква ў імя Багародзіцы. У сярэдзіне XI ст. быў пабудаваны вялікі саборны храм - Сафія. Развів дойлідства. Тураўскага, Аўрамія Смаленскага, Кліма Смаляціча, невядомага аутара "Слова пра паход Ігаравы". Найбольш знакамітым сярод іх быў Кірыла Тураўскі, якога яшчэ пры жыцці празвалі Златавустам. Не менш багатай была і побытавая культура. Старажытныя беларусы выдатна валодалі шматлікімі рамёствамі. Апошніх у XII -XIII стст. налічвалася каля 60. Аднак майстры-рамеснікі не проста выраблялі, напрыклад, прылады працы, але імкнуліся ўпрыгожыць іх. Яны выкарыстоўвалі шматлікія арнаментальныя матывы. Славіліся полацкія залатары. У Полацку, напрыклад, археолагі знайшлі чатыры ювелірныя майстэрні X - XII стст. Полацкія майстры выраблялі ўпрыгажэнні з бронзы (бранзалеты, пярсцёнкі, розныя прывескі, грабеньчыкі), з бурштыну (пацеркі і пярсцёнкі). Такім чынам, к-ра старажытнай Бел выз вельмі багатай гамай фарбаў, формаў, гукаў (вырабляліся музычныя інструменты і пісалася музыка).

45. Унутрыпалітычнае развіццё бел земляў 13-16ст.

У 13-пер пол 16 на тэр Беларусі працягваецца фармаванне феадальных адносін. Гл. заняткі людзей: земляробства, жывёлагадоўля, рамяство, паляванне, рыбалоўства. Сельскі двор звалі -дым, што пазначала сям'ю і яе ўласнасць. Значную ролю ў сельскім жыцці гуляла суполка. Яна арганізоўвала сялянскае землекарыстанне і выплату феадальнай рэнты. Кіравалі суполкай старцы і десятские, якія выбіраліся самой суполкай. За карыстанне зямлёй сяляне выплачвалі шэраг павіннасцяў. Сяляне дзяліліся ў залежнасці ад павіннасці на тяглых, аблогавых, агароднікаў і слугаў; па ступені феадальнай залежнасці на ворных, непахотных і чэлядзь. Галоўным уладальнікам зямлі ў ВКЛ з'яўляўся князь.Аграрная рэформа 1557г.рэформу "валочная памера". Сутнасць: павялічыць прыбытак казны шляхам дакладнага ўліку сялянскіх земляў і абкласці сялян павіннасцю пропорц. кол-ву занятых імі земляў. Адзінка абкладання-валока=21,36 га. Уся зямля ў маёнтках дзялілася на валачы. Лепшыя з іх адводзіліся пад княжае хоз-ва. Іншыя раздаваліся сялянам(валока або яе частка так каб сапраўды ўсталяваць павіннасць). Услед за дзярж землямі была праведзеная рэформа феод земляў. Да канца 16-крысоў 17в-рэформа завершаная. У выніку да гэтага часу канчаткова аформілася прыгоннае права.Развіццё рамяства і гандлю. У 13-17в у ВКЛ пачынаецца бурнае развіццё рамяства. Наиб значныя рамяство- апрацоўка металу(балотная руда). Па меры росту гарадоў, расло імкненне атрымаць незалежную ад павета або воласці сістэму кіравання. Такая сістэма самакіравання рэгламентавалася ў то час нормамі магдэбургскага права. Сутнасць- вызваленне гараджан ад подсудности і ўлады князя, службоўцаў, намеснікаў, феадалаў, стараст, ваявод. Першым такое права атрымаў нямецкі горад Магдэбург у 13 стагоддзі. У ВКЛ- Брэст(1390), Гародня(1391), Слуцк, Менск(14-?99).

46. Палітыч лад. Органы улады ВКЛ

З самога пачаткі ВКЛ складалася як абмежаваная феадальная манархія на чале якой стаяў князь або "гаспадар". Князь валодаў шырокімі паўнамоцтвамі, камандаваў узброенымі сіламі, выдаваў законы, кіраваў палітыкай, аб'яўляў войны і т.д. У 15-16-х стагоддзях улада князя абмяжоўвалі сойм і радая. Сойм- саслоўна- прадстаўніцкі орган, які вырас з мясцовага веча. Спачатку насойм запрашалася ўся шляхта, але каб пазбегнуць цяжкасцяў са зборамі сойм перарабілі ў прадставіць. орган. З 1512г на сойм прыязджала па 2 дэлегата ад кожнага павета. Сойм праходзіў не толькі ў Вільню але і ў Брэсце, Менску, Гародня. Сойм выбіраў князя, аб'яўляў войны, вызначаў падаткі і т.д. Радая- дзейнічаў пры князю ў якасці дарадчага органа. У склад паноў-радыя ўваходзілі найбуйныя феадалы, якія займалі вышэйшыя дзярж пасады, а таксама вышэйшыя чыны царквы. Са часам значэнне радыя ў дзярж-ве ўзрасло і яна замест дарадчага зрабілася дзярж-венным органам.(князь не мог вырашаць пытанні внеш палітыкі, выдаваць законы, распараджацца фінансамі і т.д.).Вышэйшыя службовыя пасады ў ВКЛ: Маршалак земский кіраваў на паседжаннях, соймах і радах, аб'яўляў рашэнні князя і радыя, кіраваў прыёмам замежных амбасадараў, рэгуляваў пропуск да князя просьбітаў. Гетман - камандаваў вайскоўцамі сіламі. Канцлер - кіраваў працай дзярж канцылярыі,пад яго пачаткам знаходзілася "метрыка ВКЛ"- дзярж архіў ВКЛ, захавальнік вялікай дзярж-веннага друку. У тэрытарыяльна-адміністрацыйным дачыненні ВКЛ дзялілася на ваяводствы, паветы, воласці. Саслоўна- прадстаўніцкімі органамі ў ваяводствах і паветах былі ваяводскія і паветовые сеймики. На іх прысутнічала ўся шляхта дадзенага павета або ваяводства. Яны праходзілі кожны год, на іх выбіралі дэпутатаў на галоўны сойм краіны і рыхтаваліся прапановы галоўнаму сойму.Воласць. Ахоплівала як правіла 10-13 сельскіх селішчаў. Інтарэсы дзярж-у ў ёй уяўляў цівун, які выбіраўся з шляхты. Ён збіраў падаткі і перасылаў іх у цэнтр. Судовыя органы ў дзярж-ве былі двух разрадаў:1) агульныя суды для ўсяго насельніцтва, 2) саслоўныя суды (толькі для шляхты і духавенствы).Самым вышэйшым судовым органам быў вялікакняжацкі суд і суд паноў радыя. Законы па якіх існавала ВКЛ- статуты ВКЛ (1529-аўтар Лёваў Сапега;1566;1588). Па дакладнасці апрацоўкі законаў яны не мелі сабе роўных у Еўропе. Да таго ж былі напісаныя на беларускай мове.

47. Барацьба ВКЛ з крыжакамі і татарамі

Першым быў створаны ў 1119 ордэн тампліераў (храмоўнікаў), другім-ордэн шпіталераў-янітаў, у канцы 12 ст. стварыўся 3 ордэн-Тэўтонскі. У 1202 рыжскі епіскап заснаваў рыцарскі Ордэн Мечаносцаў. Пацярпеўшы цяжкае паражэнне ў вайне з арабамі ням. князі ў канцы 12ст вырашылі перанесці вайну ў Прыбалтыку і Русь, заваяванне якіх ім абяцала новыя землі і прыбыткі. Внешяя экспансія немцаў супраць Полацкага княтсва і Ноўгарадскай зямлі прывяла Полацк і Ноўгарад да паліт. саюзу. У бітве на Няве са шведскімі войскамі ў 1240 наўгародцам дапамагалі палачане. Знішчэнне А. Неўскім нямецкіх рыцараў на лёдзе Чудскага возера ў 1242 спыніла крыжацкую агрэсію на паўночным захадзе. З усходу на рускія землі рушылі татара-мангольскія полчышчы. У 1223 на р. Калцы сышліся на першую бітву татара-манголы і аб’яднаныя сілы рускіх і полаўцаў. Аднак полаўцы нечакана кінуліся ўцякаць і змялі рускія палкі. Мангольскія войскі перайшлі ў наступленне і разбілі рускіх. На Калцы Русь пацярпела паражэнне ў сявязі с сваёй раздробленнасці. Татара-мангольскія набегі на заходнерускія землі адбыліся ў 1258, 1275, 1277, 1287, 1315, 1388. Вайна Тэўтонскага ордэна і ВКЛ (1283—1409), вайна, якую вялі нямецкія рыцарскія ордэны супраць ВКЛ, у асноўным у Жамойці і ў беларускім Панямонні; частка агульнай нямецкай экспансіі ў Прыбалтыцы. Прычына — хрышчэнне Літвы паводле Крэўскай уніі (1385). Агульны характар вайны асноўваўся на аперацыях мясцовага значэння. Адносна вялікія бітвы здараліся вельмі рэдка (бітва пад Коркгаўзам, 1298, бітва пад Ваплаўкен, 1311, бітва пад Меднікамі, 1320, бітва на Стрэве, 1348, бітва пад Рудавай, 1370). За 1345—1377 налічваюць да 100 такіх паходаў.Пасля 1360 ваенныя дзеянні набылі новыя асаблівасці. Актывізавалася еўрапейская дапамога, у тым ліку прыток еўрапейскага, у т.л. польскага, рыцарства на дапамогу Ордэну ў паходах у Прусію і адтуль на Літву. Унія з Польшчай дазволіла ўмацаваць сілы супраць ворагаў. Галоўны вораг 14-15ст. Тэўтонскі, Лівонскі ордэны. У 1410г-Вялікая вайна. З аднаго боку Польшча, ВКЛ з другога Тэўтонскі ордэн.15 ліпеня 1410 –Грундвальдская бітва, крыжакі разбіты.Таруньскі мір 1466- да Польшчы далучаны вусце Віслы.З 1500-1569 на бел. землі крыжакі здзейснілі 45 набегаў.

48. Палітыч развіццё бел у РП

РП-саслоўная манархія на чале з выбарчым каралем, уладу з якім падзяляла шляхта.Феадальная федыратыўная дзяржава, у якую аб’ядналіся кароль і шляхта. РП лічылася агульнай дзяржавай “абедзвюхнародаў” (Польская і бел. шляхта). Кароль польскі (князь літоўскі) меў абмежавальныя паўнамоцтвы: заканадаўчую і частковасудовую (на маемасных адносінах) меў магнац-шляхецкі сойм. Ен складаўся з 2-х палат: сената і пасольскай ізбы. Сенат складаўся з магнатаў, прадстаўнікоў цэнтр. і правінцыяльнай адміністрацыі, вярхоў каталіцкай царквы. З сената абіралася каралеўская рада (2 гады), якая кіравала дзяржавай.Пасольская ізба- шляхцічы, дэпутаты, на 2 з кожнага павета (больш 200).Вальныя, агульныя соймы разгляджалі прапановы абоіх пасяджэннях сената і пасольскай ізбы.Аднак сойм прымаў асобна законы для Польшчы і ВКЛ.З сярэдзіны 17ст. у сойм уведзены правіла адзінагалосся “Ліберум вета”.Дзве дзяржавы захоўвалі асобную дзяржаўную адміністрацыю, асобныя войскі са сваім камандаваннем, свае фінансавыя сіс-мы і скарбы, права чыканкі аднолькавай манеты, самастойныя судовыя і мытныя сістэмы (да 1766). Кожная з дзяржаў мела сваю мову: Польшча-лацінскую, ВКЛ-беларускую (з 1696-бел. мова як дзяржаўная была забаронена). З сярэдз. 17 ст. роля сеймаў зменьшылася ў паліт. жыцці РП. Усе большую ролю пачалі адыгрываць магнацкія групоўкі і шляхецкія саюзы (канфедэрацыі).У кіраванні ўнутранай справы вырасла значэнне павятовых шляхецкіх соймікаў (ім было перададзена права збіраць некаторыя падаткі і распараджацца імі). Спроба цэнтральнай улады ў др. палове 18 ст. не ўдаліся.Канстытуцыя 3 мая 1791 з праграмай шырокіх рэформаў дзярж. ладу была скасавана пасля перамогі каталіцк. канфедэрацыі (1792)Польшча імкнулася заснаваць унітарную дзяржаву, ВКЛ17 Авалодаць Смаленскам не ўдалося.1634- рускія падпісалі акт аб капітуляціі, паводле якога рэшткі рус. арміі пакінулі ўсю тэрыторыю і поўнасцю адышлі з-пад Смаленска.Распачаліся мірныя перагаворы і завяршыліся Паляноўскім мірам (вечнае даканчэнне), паводле якога Руская дзяржава атрымала горад Сярпейск і крэпасці Лебядзін.Уладзіслаў 4 афіцыйна адмовіўся ад рускага трона, што для цара Федаравіча была важнай умовай (кароль атрымаў 200 рублей за гэта)

49. Канфесійнае становішча бел 14-17ст. рэфармацыя і контррэф

С пач існавання ВКЛ мірна ужыв паганства і праваслаўе. Паганства сярод насельніцтва сучас Літвы. На Бел – рпаваслаўе. Не было сур’ёзных сутык рэлігій, не было масавага пераводу у праваслаўе. Аднак на практыцы праваслаўе займала пануючае становішча і з’яўлялася дзярж рэлігіяй. Сітуацыя пач мяняцца з пранік каталіцызма. Першыя праваднікі-місіанеры і ордэны, пранік каталіцыз было гвалтоўным і мела крававы хар-р. першапач паміж каталіцыз і правас разнаглассяў не існавала, бо у правас больш моцныя век традыцыі. Сіт абваст за знеш фактара: у Польшы Крэўс унія – умова расп каталіцтва на ВКЛ, Гарадзельс унія 1413г – юрыдыч замац становішча шляхты,толькі каталікі мелі права займаць выш дзярж пасады і ўвах у склад рады. Пач паступ пераход правас у каталіцтва. Адна з прычын вайны 1432-1436гг. 1432г – прывілеі аб ураўнанні у правах правас і каталік, аднак гэта было толькі для таго каб Ягайла і Жыгімонт змаглі аслабіць пазіцыі Свідрыгайлы. 1436 – пасада інквізітараў для барацьбы з ерэтыкамі,на практыцы гэта барацьба з праваслаўнымі. Плыні: лютэранства,кальвініўма,антытрынетарызм. Лютэр-ва – зас Марцін Лютэр. Шырокага расп у ВКЛ не атрымала. Ахапіла толькі выхад з гер княстваў. Прапаведнік – Аврам Кульва. Спач свабод прапавед новая тэорыя. Кульва збег у Каліненград. Ян Вінклер – лютэр пакінуў ВКЛ. Маліт дом – кірха. Кальвінізм – зас Жан Кальвін. Прапаведваў Мікалай Радзівіл Чорны. Чорны зап прапавед – Крышкоўскага, Зацыуса у Брэст. Чорны адк друкарні ў Вільні,Бярэсці 1550г; друкары – Мурмеліўс, Ваявудка, Базылік. 1563г у Бярэсці выд Берас біблія. 1562 – катэхізіс Буднага. Рэф скора знікае. Прычыны: вузкая сац база, дзярж п-ка ВКЛ,адыход ад рэф ідэй насчадкаў(сын Чорнага Сіродка загадаў спаліць усе выд бацькам кнігі). 16ст – аб’яд каталіц і правас. 9 кастрыч 1596 – Брэсц унія. Уніяц царква. Яна падпарад папе рымскаму і зах нек каталіц дагматы. Знеш і унутр убранства.богаслуж зас правас. Значэнне ўніі: прас святары ліч што гэта здрада прас верыі нічога добрага; каталіц святары ліч што у уніі больш станоўчага. 1863 – Каліноўскі наз уніяц Нац царквой.

50. Падзелы РП уключ Бел у Рас імперыю

Прычыны падзелаў РП заключаліся най-перш ва ўнутрыпаліт становішчы самой дзяржавы.Яно хар-лася як палітычны крызіс, або бязладдзе. Такое становішча было вынікам злоўжывання шляхецкімі вольнасцямі. На пасяджэннях сойма яшчэ з другой паловы XVI ст. дзейнічала права «ліберум вета». 1супраць і р-ня не прым,а пасяджэнне сойма спынялася. У выніку большасць соймаў была сарвана. Дзярж кіраванне хар-ся ўсеўладдзем магнатаў і шляхты і слабасцю каралеўскай улады ў асобе апошняга караля РП Станіслава Аўгуста Панятоўскага. Унутрыпаліт становішча ўскладнялася знешнепаліт абставінамі, звязанымі ў пачатку XVIII ст. з баявымі дзеяннямі ў гады Паўн вайны, РП для іншаземных войскаў. Такое становішча дазваляла сусед дзяржавам умешвацца ва ўнутр справы РП. У 1772 г. у Пецярбургу быў падпісаны д-т аб 1падзеле РПпаміж Рас імперыяй, Прусіяй і Аўстрыяй. Да Расіі адышла Усх Бел. Спробай выратаваць дзяржаву ад гібелі стала прыняцце соймам 3 мая 1791 Канстытуцыі РП. Кансты-туцыя ліквідавала падзел РП і абвясціла агульную дзяржаву з адзіным урадам, агульным войскам і фінансамі. Хаця Кан-цыя заклала аснову для вывядзення РП з крызісу, аднак час на рэфармаванне дзяржавы быў ужо ўпушчаны. У 1793 г. адбыўся другі падзел РП. Пад уладу расійскай імператрыцы Кацярыны II адышла цэнтральная частка бел зямель. Спробай зах незалежнасць РП у межах 1772 г. стала паўстанне 1794 г. на чале з ураджэнцам Бел Тад Касцюшкам. Ён кіраваў паўстаннем на тэр-рыі Польшчы. Паўстанне праходзіла пад лозунгам «Вольнасцъ, цэласнасць, незалежнасць». Актыўны ўдзел у ім узялі патрыят шляхта, мяшчанства, сялянства, святарства.У ВКЛ на чале паўстання стаяў палкоўнік Якуб Ясінскі. Тут быў утвораны асобны ад Польшчы орган кіраўніцтва паўстаннем — Найвыш Літоўская рада.. У атрады паўстанцаў пацягнуліся касінеры —сяляне, узброеныя косамі. На тэр Бел яны складалі да 1/3 ад колькасці паўстанцаў. Аднак дасягнуць масспадтрымкі насельніцтва не ўдалося. Паўст было падаўлена рас войскамі. У1795 было падпіс пагадненне аб трэцім, канчат падзеле РП паміж Рас, Аўст, Прусіяй. Да Расіі адышлі захбел землі. РП спыніла сваё існаванне. Па выніках падзелаў РП тэр суч Бел ўвайшла ў склад Рас імперыі. У 1772 была створана Бел губерня, на базе якой у 1802 было створана Бел генерал-губернатарства з Віцебс і Магілёўс губерній, якое праіснавала да 1856. 1802 з Літоўс і Мінскай губерній было створана Літ генерал-губернатарства, якое праіс да 1812. Уключ Бел ў моцны рас рынак спрыяла ажыўленню вытворчасці, развіццю прам-сці і гандлю, с/г. Разам з тым у XIX ст. пачаўся перыяд гвалтоўнай русіфікацыі, ушчамлення ў правах насельніцтва каталіцкага і ўніяцкага веравызнання.

51. Палітыч і эк раз Бел пер пал 19ст. Р-ма 1861г

3 канца XVIII ст. пачынаецца новы перыяд у гісторыі Беларусі, але цяпер ужо ў складзе Расійскай дзяржавы. Царскі ўрад адразу ж ажыццявіў шэраг мер па ўмацаванні свайго ўплыву на далучаных землях. у 1796 г. была праведзена адміністрацыйная рэформа. У Беларусі ствараліся губерні: Беларуская (у яе склад увайшлі Полацкая і Магілёўская) з губернскім горадам Віцебскам, Мінская з губернскім горадам Мінскам і Літоўская (у яе ўвайшлі Слонімская і Віленская). У 1801 г. у выніку новага адміністрацыйнага дзялення Беларуская губерня падзялілася на Магілёўскую і Віцебскую, якія разам са Смаленскай увайшлі ў склад Беларускага генерал-губернатарства. Літоўская губерня падзялілася на Гродзенскую і Віленскую, якія склалі разам з Мінскай гу-берняй Літоўскае генерал-губернатарства. Выканаўчая ўлада ў губернях была перададзена генерал-губернатарам і губернатарам, якія апіраліся на ваенныя сілы і выконвалі волю імператара. Палітыка царызму ў адносінах да шляхты. Канфіс зямель. разбор шляхты. Сутнасць гэтай палітыкі заключалася ў дакументальным пацвярджэнні шляхецкіх правоў, запісаных у прывілеях ці граматах літоўскіх князёў і польскіх каралёў. Пасля далучэння Беларусі да Расіі магнаты былі пазбаўлены права трымаць свае войскі і крэпасці, а шляхта — права ствараць узброеныя саюзы (канфедэрацыі) для абароны сваіх вольнасцей і прывілеяў. Былі ліквідаваны і мясцовыя шляхецкія сеймікі. Становішча сялянства і гараджан. Сацыяльная палітыка царызму ў Беларусі насіла феадальна-прыгонніцкі характар. Сваімі законамі і пастановамі ўрад забяспечваў дыктат па мешчыкаў над сялянамі, выкананне імі ўсіх павіннасцей на карысць паноў. Памешчыкі Беларусі атрымлівалі права прадаваць сялян без зямлі. У Беларусі была распаўсюджана і расійская падатковая сістэма. 25 гадоў у салдаты Канфесіянальная палітыка царызму. Кацярына II захавала за католікамі права на свабоднае выкананне абрадаў. Маёмасць каталіцкіх касцёлаў, кляштараў захоўвалася ў неда-тыкальнасці.Адначасова Кацярына імкнулася нейтралізаваць агрэсіўнасць ката-ліцкага духавенства, а затым дамагчыся яго лаяльнасці. Дзеля гэтага улады прынялі шэраг прававых актаў, якія абвяшчалі права грамадзян на сцвярджэнне "ничем не ограниченной свободы в публичном отправлении их веры». Уважліва сачыла Кацярына II і за дзеяннямі каталіцкіх ордэнаў. Такім чынам Кацярына II хацела зрабіць езуітаў сваімі саюзнікамі і выкарыстаць іх у барацьбе з Ватыканам.
19 лютага 1861 г. Аляксандр II падпісаў Маніфест і Палажэнні аб вызваленні сялян ад прыгоннай залежнасці.
Прычыны: усвед сац и эк адсталасці, параж у Крым вайне 1933-56, нарас сялян руху. Але па Маніфесту сяляне атрымалі толькі асабістую свабоду. Зямлёй яны не надзяляліся. Уся зямля заставалася ўласнасцю памешчыка. Таму сяляне павінны былі яе выкупляць..
Ваенная рэформа (1862-1874 гг.) адмяніла рэкруцкую павіннасць, увяла ўсеагульную воінскую павіннасць, скараціла тэрмін службы з 25 гадоў да 6. Па судовай рэформе (1864 г.) на змену саслоўным судам прыйшоў агульны для усіх усесаслоўны суд, адкрыты і незалежны ад урада. Уводзіліся адвакаты і прысяжныя засядацелі. Школьная рэформа (1864 г.) ўсесаслоўная адукацыя.

52. Паўстанне 1863г

У 1863-1864гг як паўстанне К.Каліноўскага(нарадзіўся у фальварку Мастаўляны Гродзенскага уезда ў сям’і шляхцічаў, скончыў гімназію, паступіў на юрфак універсітэта. Актыўна удзельнічаў у тайных гуртках, скончыў унів. 1860, вярнуўся ў Бел. і актыўна ўключ. у рэв.дзейнасць.Выпускаў газету “Мужыцкая праўда”).Прычыны: Абвастрэнне грам-паліт адносін ў грамадстве. Абвастр. адносін царызма і польскага грамадства з часоў 3-х падзелаў РП. Незадав нас-ва вынікам р-м 1861г.Узрастанне нац. настрояў у зах. ускраінах імперыі, якой адбывалася ва ўмовах наспявання рэвалюц. сітуацыі ў Расіі. Пачатак паўст: 10 студзеня 1863 г – афіцыйна. Пач.паўст. неабходна разглядаць з падзей, якія адбыліся у сак 1861г у Варшаве – правядзенне дэманстрацыі, якая мела ярка акрэсленную нац.-патрыя. антырэпрэс. антыцарскую афарбоўку (была растраляна). У выніку восенню 1861 у Варшаве створан шведскі камітэт паўстання, затым ператвораны ў польска-цэнтральны камітэт.Ствараліся арганіз. цэнтры да нізоў паўстання, ідэалагічн. апрацоўка, стварэнне груп. 22 студзеня 1863-цэнтр. нац. камітэт абвясціў сябе часовым нац. урадам і заклікаў да рашучых дзеянняў. Мэта: нападаць на расійскія войскі, забіваць ваеннакамандуючых. Царскі ўрад не быў падрыхтаваны да гэтага.Ход паўстання:Часовы нац. урад выдаў маніфест і два аграрных дыкрэтаў, вызначана праграмма паўстання, Польшча абвяшчалася незалежнай краінай у іх карыстанне, надзяленне зямлей беззямельных сялян, канпенсацыя памешчыкам за адабраныя землі Т.чынам мы бачым у вызнач. праграмме выдзяляліся інтарэсы католікаў-палякаў, не разглядаліся пытанні беларусаў, украінцаў.Удзельнікі паўстання: дробныя чыноўнікі, дробназямельныя ібеззямельн. шляхта, разначын. інтэлегенцыя, чыноўнікі, намеснікі, студэнты (75%) Для падаўлення паўстання ў Польшчы, Б. і Літве царс. урад прызначыў генерал-губернатара Мурав’ева і паспяхова падавіў паўстанне ў Вільні. Прычынны паражэння: 1) не было добра падрых2)недахоп зброі3)супраць паўстанцаў дзейнічалі рагулярные войскі 4)раздрозненныя выступленні 5)абарончая тактыка 6)разнагалоссі паміж цэнтр-варшаўскім і правінц. Віленскім камітэтам кіраўніцтва 7)не было адзінага плана дзействія 8)паўстанне не падтрымалі сяляне: розныя інтарэсы: сяляне не жадалі змагацца за інтарэсы палякаў, іх мары РП 1772 10)не было адзінства і ў левых і правых, чырвоных і белых. Вынікі: 1)яно было накіравана на паслабленне сялянскай р-мы 2)ліквідацыю рэшткі феадалізму 3) накіравана супраць самадзяржаўя 4)спрыяла абуджэнню нац. самасвядомасці 5)супраць нац. і саслоўн. няроўн. грамадзян 6)уздыму нац.-вызвал. руху 7)замарудзіць рэв. рух на Б.

53. Грамадска-паліт рух на бел землях (канец XIX ст. - пачатак XX ст.).

Народніцтва. Ідэалогія грунтавалася на веры ў своеасаблівы шлях сац перабудовы Расіі - пераход да сацыялізму, мінуючы капіталізм. Ас сілу народнікі бачылі ў сялянстве. Родапачын ідэі былі А. Герцэн і М.Чарнышэўскі.Адзін з першых народніцкіх гурткоў у Бел ўтварыўся ў 1875г. у Магілёве, затым у Мінску, Віцебску, Слуцку. Бел народнікі ўваходзілі ў агульнарас падпольныя арг-цыі: «Зямлю і волю», а пасля яе расколу ў «Народ волю» і «Чорны перадзел». У сваёй дзейнасці нарадавольцы рабілі стаўку на індывідуальны паліт тэрор супраць прадстаўнікоў улады. 1 сакавіка 1881 г. беларусам Ігнатам Грынявіцкім быў забіты Аляксандр ІІ. Народнікі ў Бел спрабавалі аб'яднацца ў адзіную арг-цыю. У пач 1882 г. у Вільні была створана Паўночназах арг-цыя "Народ волі". Ужо ў канцы года паліцыі ўдалося раскрыць і арыштаваць членаў яе цэнтральнай групы. У Бел засталіся толькі асобныя гурткі.У першай пал1880х гг. у Пецярбургу існавалі студэнцкія гурткі нарадавольніцкага і ліберальнаасветніцкага накірункаў, удзельнікамі якіх былі выхадцы з Беларусі. У1884 г. утварылі бел сацыяльна-рэвалюц групоўку «Гоман», якая выдавала аднайменны нелегальны часопіс. У Мінску была арганізавана падпольная друкарня "Чорнага перадзелу". Гоманаўцы былі першымі, хто паставіў пытанне аб праве бел мець сваю самас дзяржаву. Іх ідэалам была вольная ад сацыяльнага і нацыян прыгнёту Расія, пабудаваная на аснове федэрацыі самакіруемых абласцей. Гоманаўцы целі сувязі з народніцкімі гурткамі Мінска, Віцебска, Магілёва, але аб'яднаць усіх рэвалюц народнікаў Бел ў той час не здолелі. Удруг пал1880х90я гг. пануючым накірункам у народніцтве з'яўляўся ліберальны. Лібер народнікі адмовіліся ад рэвалюц метадаў барацьбы і галоўную ўвагу звярнулі на рэфарміраванне зямельнага заканадаўства з мэтай павялічыць сялян землеўладанне і захаваць абшчыну ў вёсцы. У другой палове 1880х пач1890х гг. у некаторых гарадах Белбылі арганізаваны гурткі, у якіх вывуч працы Маркса, Энгельса і іх паслядоўнікаў. У Мінску такімі гурткамі кіравалі Абрамовіч, Гурвіч і Трусевіч. Другая група, пад кіраўніцтвам Трусевіча, вяла прапаганду на буйных прадпрыемствах Мінска. У 1897г. на з'ездзе яўрэйскіх сацыялдэмак ар-цый у Вільні быў утвораны Бунд Усеагульны яўрэйскі рабочы саюз у Літве, Польшчы і Расіі. Яго лідэрам стаў Крэмер.Такім чынам,у канцыXIX ст. былі закладзены ідэйныя і арганізац асновы далейшай барацьбы розных апазіц самадзяржаўю сіл, якія пачалі афармляцца ў паліт партыі.

54. Лютаўская і Кастрыч р-цыі

Пачатак Лют.р. паклалі масавыя выступленні рабочых і салдатаў.ў Петраградзе. 2 сак.1917 цар Мікалай 2 адрокся ад прастола. Царскае самадзяржаўе было звергнута.Ствар.новыя органы бурж.ўлады.- Часовы ўрад – да ажыцц. Установачнага сходу – будучага парламента Расіі. Ен павінен быў вырашыць пытанні аб зямлі, аб вайне і міры, нац.пытанне.

У гар-х і мяст-х ствар.Саветы раб і салд.дэп-ў. Усталяв. двоеўладдзе (рэвац.-дэм.ўлада пралетарыяту і сялянства(Саветы- бундаўцы,меншавікі.) і улада буржуазіі (грамадскія камітэты парадку). У 1917 у Мінску – з’езд прадстаўнікоў бел.нац.арг-цый – за аўтаномію Бў складзе Рас.дэм.рэспублікі. Вышэйшы орган – Бел.краёвая рада., выканаўчы орган – БНК.

25 кастрычніка 1917 – узброен.паўстанне у Петраградзе арганізованае бальшавікамі (Ленін). У выніку Часовы ўрад скінуты, улада ў руках Саветаў. На 2 Усерас.з’ездзе была абвешч.савецк.улада. прыняты Дэкрэты аб міры і зямлі..

Мінскі гарадскі савет абвясціў сябе ўладай у Мінску. Кір-ва ажыцц. Ваенна-рэвалюц.кам-тЗах.вобласці, які абапіраўся на салдат. Супраць выступалі меншавікі і эсэры, бундаўцы. У Мінску яны стварылі камітэты выратавання рэвалюцыі. Пасля Кастр.рэв. пач фарміраванне новай сістэмы органаў уладыю Створ Аблвыкамзах)- вышэйшы орган ўлады (Мяснікоў)

55. Бел дзяржаўнасць. БНР. БССР

Стварэнне бел.дзяржаўнасці было звяз.першапачаткова з абвяшчэннем на нац.-дэм. аснове БНР, а затым СССР.

У снежні 1917 г. адбыўся Усебел.з’езд у Мінску. Адна частка дэлегатаў дабівалася абвяшчэння БНР, а другая прапанавала аўтаномію ў складзе Савецкай Расіі. У выніку – стварэнне органа краёвай ўлады ў выглядзе Усебел.Савета сял.,раб,і салдацкіх дэп-ў. Падобна орган Аблвыкамзах(Мяснікоў)(Абл.вык.камітэт Саветаў раб,салд.і сял.дэп-ў Зах.вобласці і фронту) ужо існаваў. І ўдзельнікі з’езда фактычна выказваліся супраць яго.

Удзельнікі Усеб.з’езда утвар.Выканаўчы камітэт, які абвясціў сябе часовай ўладай на т.Б. 9 сакавіка ен абвясціў БНР. Ен быў ператвораны ў раду БНР, якая 25 сак.1918г.абвясціла незалежнасць БНР.

Дзеячы БНР (Іван і Антон Луцкевічы, В.Ластоўскі, Аркадзь Смоліч) апын ў цяжкім становішчы, бо абвяшчэнне БНР адбыл.ва ўмовах ням.акупацыі. Па ўмовах Брэсцкага міру(3сак.1918) паміж СССр і Германіяй ч.т.Беларусі,была занята герм.войскамі., таму немцы не прызналі гэтай рэсп-кі.

На 1 з’ездзе РКП(б) у канцы 1918г. у Смаленску. І 1 студзеня 1919 была абвешч.БССР. Старшыней Часовага раб-сял.ўрада Б. стаў Зміцер Жылуновіч.. 2-3 лютага 1919 на 1 Усебел. з’езде Саветаў ў Мінску прын Кансцітуцыя і аб’яднанне Беларусі і Літвы у Літ.-Бел.Рэспубліку, якая праіснавала да жніўня 1919 г., бо яе тэр-рыя была захоплена польск.войскамі ў час польска-савецкай в.1919-1920 гг. 31 ліпеня 1920 чырвоная армія вызваліла т.Б. і прын.Дэкларацыя аб незалежнасці БССР. Адбылося 2 абвяшчэнне Сав.Рэсп.на т.Б.

Date: 2015-07-23; view: 491; Нарушение авторских прав