Методыка правядзення лекцыі па культуралагічных дысцыплінах

Лекцыя (ад лата. lectio - чытанне) – форма арганізацыі навучання, якая ўяўляе сабой сістэматызаванае, паслядоўнае, моналагічнае выкладанне настаўнікам (выкладчыкам, лектарам) вучэбнага матэрыялу, як правіла, тэарэтычнага характару. Як адна з формаў навучання, яна традыцыйная для вышэйшай школы, дзе на яе аснове фарміруюцца курсы па большасці прадметаў вучэбнага плану. У сярэдняй агульнаадукацыйнай і прафесійнай школе яна звычайна дапаўняе спецыфічныя для гэтых адукацыйных устаноў часцей ўжывальныя формы і метады навучання – можа замяняць асобны ўрок, быць яго часткай, выкарыстоўвацца на факультатывах. Яе выкарыстанне ў гэтым выпадку мае значэнне і як сродак падрыхтоўкі навучэнцаў да навучання ў вышэйшай школе, самаадукацыі, самастойнай працы і інш.

Лекцыі класіфікуюцца:

- па месцы ў лекцыйным або прадметным вучэбным курсе (уступная, установачная, бягучая, аглядная, заключная);

- па частаце зносін лектара з аўдыторыяй пастаяннага складу (разавая, тэматычная, цыклічная і г.д.);

- па ступені праблемнасці выкладання (інфармацыйная, праблемная, дыскусійная) і інш.

Лічыцца, што лекцыя з'яўляецца найболей эканамічным па часе спосабам паведамлення слухачам значнага аб'ёму вучэбнай інфармацыі. Індывідуальнасць лектара і яго магчымасць стала ўдасканальваць змест дзякуючы ўласным даследаванням, знаёмству з новай літаратурай, навуковым зносінам з калегамі робіць яе практычна незаменнай іншымі крыніцамі, якія, як правіла, "працуюць" у вучэбным працэсе з вызначаным запазненнем. Аднак пераважна інфармацыйная роля лекцыі звязаная з вядомай пасіўнасцю слухачоў, і гэтая акалічнасць патрабуе адмысловых мер актывізацыі іх пазнавальнай дзейнасці.

Для павышэння пазнавальнай актыўнасці навучэнцаў у лекцыі выкарыстоўваюцца адмысловыя метадычныя прыёмы: пастаноўка рытарычных або патрабавальных рэальнага адказу пытанняў; уключэнне элементаў гутаркі; прапанова сфармуляваць тыя або іншыя палажэнні або вызначыць паняцце; выкарыстанне сродкаў нагляднасці і раздатачнага матэрыялу і інш. Яшчэ адной умовай паспяховасці лекцыі з'яўляецца маўленчае майстэрства лектара, багатая, эмацыйна афарбаваная мова выкладання. Істотную ролю на лекцыі іграе так званая "зваротная сувязь", якая выступае сродкам атрымання інфармацыі аб ходзе засваення матэрыялу і актыўнасці аўдыторыі.

Пры адсутнасці апорных канспектаў (спецыяльнай раздрукоўкі асноўных тэзісаў лекцыі) слухачы павінны самастойна весці канспектыўныя запісы, асноўная задача якіх – садзейнічаць працы маторнага кампанента памяці і (пры наступным выкарыстанні) паглыбленаму засваенню і апрацоўцы вучэбнага матэрыялу. Аднак канспект карысны толькі тады, калі навучэнцы, першапачаткова арыентаваныя на разумовую перапрацоўку матэрыялу, вылучэнне і фіксацыю ў тэзіснай форме галоўнага зместу лекцыі.