Йомгаклау

Габдулла Тукайны без XX гасыр башы милли шигъриятебезнең нигезен салган, аның XX гасырдагы үсеш юллары билгеләп, сызып калдырган бөек шагыйребез дип атыйбыз. Ә бу биеклеккә стартны ул Казанда алган һәм Казанда ясаган. Казан – шагыйрьне бөеклеккә күтәргән һәм мәңгелеккә күчергән шәһәр. Тукай, иҗатының бик күп җепләре белән, казан “йомгагына” бәйләнгән. Казан аның тормыш һәм иҗат биографиясенең аерылгысыз этабы булып тора.

Шагыйрь Казанда ике мәртәбә була: башта бала чагында, ә аннары 1907 нче елда, Уральскида мәдрәсә тәмамлаганнан соң. Казанда ул соңгы сулышын да ала. “Нурлы Казан” шагыйрь өчен зарури булган бай мәдәни мохите: газеталары, нәшриятләре, рухи һәм фикерләре ягыннан Тукайга якын булган зыялылар даирәсе белән аны үзенә җәлеп итә. Нәкъ Казанда ул үзенең мәңгелек дусларын таба. Казан Тукайга танылу алып килгән шәһәр дә булып тора.

Шулай да Казан шәһәре Г.Тукай шигырьләренә дә үтеп керә: үзенең иҗат җимешләрендә казанлыларның һәм реаль шәхесләренең образлы сурәтләрен ачып бирә, ул Казан шәһәренең кайнап торган тормыш үзәген тасвирлауга ирешә һәм шул ук вакытта башкаланың реаль чынбарлыгы белән (чынбарлык күп очракта аны караңга чырай белән каршы алса да) йөзгә – йөз очраша.

Шагыйрь мәркәзебезне «И Казан, дәртле Казан! Моңлы Казан! Нурлы Казан!” дип атый. Казан үзенең “көфер почмаклары”, гүзәл табигать үзәкләре, бормалы – сыгылмалы тыкрыклары, иркен урамнары, мәһабәт архитектур биналары, караңгы кунакханә бүлмәләре белән Тукайның йөрәгенә үтеп керә. Ә барыннан да бигрәк, шагыйрьгә тутыкмас энергия, яшәү көче биргән, рухи мираска ия булган халкы Габдулла Тукаебызны үзенә җәлеп итә.

Казанга килү белән Тукай башы эшкә чума. Биредә ул талантлы шагыйрь, үткен каләмле журналист, ялкынлы публицист, туры сүзле тәнкыйтьче, актив җәмәгать эшлеклесе буларак формалашып җитә.

Казан – Тукай талантының чәчәк ату, аның шәхес буларак өлгереп җитү, шөһрәт казану чоры була. Шул ук 1913 нче елның апрелендә казанлыларның зур матәм колоннасы шагыйрьне Яңа татар бистәсе зиратындагы соңгы сыену урынына тапшыра.

Әйе, Тукаебызның нибары җиде еллык иҗаты меңъеллык чал Казаныбыз тарих сәхифәләрендә бары бер бөртек кенә булса да, әмма бу бөртекнең бәһасы бәяләп бетергесез. Казанны Тукайсыз, Тукайны Казансыз күз алдына да китереп булмый. Шуңа да Габдулла Тукай тормышында һәм иҗат биогрфиясендә ак таплар күп шул әле.

Шуңа да әдәбият һәм тарих фәннәре әлеге ак тапларны бетерүне максат итеп куярга тиеш. Без дә әлеге хезмәтебездә шушы юнәлештә эшләдек һәм бөек шагыйребезнең Казан шәһәренә бәйле булган тормыш һәм иҗат моментларын ачыкларга тырыштык.