Главная
Случайная страница
Полезное:
Как сделать разговор полезным и приятным
Как сделать объемную звезду своими руками
Как сделать то, что делать не хочется?
Как сделать погремушку
Как сделать так чтобы женщины сами знакомились с вами
Как сделать идею коммерческой
Как сделать хорошую растяжку ног?
Как сделать наш разум здоровым?
Как сделать, чтобы люди обманывали меньше
Вопрос 4. Как сделать так, чтобы вас уважали и ценили?
Как сделать лучше себе и другим людям
Как сделать свидание интересным?
Категории:
АрхитектураАстрономияБиологияГеографияГеологияИнформатикаИскусствоИсторияКулинарияКультураМаркетингМатематикаМедицинаМенеджментОхрана трудаПравоПроизводствоПсихологияРелигияСоциологияСпортТехникаФизикаФилософияХимияЭкологияЭкономикаЭлектроника
|
Давно прошедшее время (очевидное)
(Бұрынғы өткен шақ)
Давно прошедшее время (очевидное) обозначает действие, завершившееся в прошлом или до начала другого действия в прошлом, причём говорящий был очевидцем этого действия или уверен в нём. Это время глагола образуется с помощью суффиксов қан/кен, которые добавляются после глухих согласных и ған/ген, которые добавляются в остальных случаях, затем следуют Личные окончания-1. Надеюсь, вы не забыли, что после сонорных м, н, ң в первом лице множественного числа следует окончание быз, бiз, а суффиксы данного времени как раз заканчиваются на сонорную "н".
1 Мен Бiз
| глагол +
| ған / ген қан / кен
| +
| | мын / мiн быз / бiз
| 2 Сен Сендер Сiз Сiздер
| сың / сiң сыңдар / сiңдер сыз / сiз сыздар / сiздер
| 3 Ол, Олар
| –
|
Примеры:
Біз ауылға хат жібергенбіз. – Мы в аул письмо отправили. Мен дүкенге барғанмын. – Я ходил в магазин. Сен далада тұрғансың. – Ты на улице стоял. Біз үйде болғанбыз. – Мы дома были. Сіз тамаша ән айтқансыз. – Вы прекрасную песню спели. Ол былтыр көшкен. – Он в прошлом году переехал. Жұмыс жексенбiде аяқталған. – Работа в воскресенье была завершена.
Не забывайте, что с глаголами қою, сою, құю, жаю, шаю, сүю – следует дополнительная й (жайған – расстилал, қойған – ставил). А с глаголами оқу, есту, ренжу, даму, қобалжу, тану, еру, абыржу – следуют дополнительные ы или i в зависимости от твёрдости или мягкости слова (оқыған – читал, таныған – узнавал, естiген – слушал)
|
Отрицание Отрицательная форма давно прошедшего времени (очевидного) образуется двумя способами, причём второй наиболее употребительный:
1) При помощи отрицательных суффиксов (ба, бе, па, пе, ма, ме), которые присоединяются к корню глагола, затем следуют суффиксы данного времени и Личные окончания-1.
Біз ауылға хат жібермегенбіз. – Мы в аул письмо не отправили. Мен дүкенге бармағанмын. – Я не ходил в магазин. Сен далада тұрмағансың. – Ты на улице не стоял. Сіз тамаша ән айтпағансыз. – Вы прекрасную песню не спели. Ол былтыр көшпеген. – Он в прошлом году не переехал.
2) При помощи отрицаний жоқ и емес, при этом суффиксы добавляются к основному глаголу, а Личные окончания-1 к отрацинию "жоқ" или "емес". Так как "жоқ" и "емес" заканчиваются на глухую согласную, то личные окончания в первом лице единственного числа – пын/пiн, а множественного числа – пыз/пiз:
Біз ауылға хат жіберген емеспіз. – Мы в аул письмо не отправили. Мен дүкенге барған емеспiн. – Я не ходил в магазин. Сен далада тұрған жоқсың. – Ты на улице не стоял. Сіз тамаша ән айтқан жоқсыз. – Вы прекрасную песню не спели. Ол былтыр көшкен жоқ. – Он в прошлом году не переехал.
(емес – более категоричное и полное отрицание, чем жоқ)
Таблицы с примерами:
Мен Біз Сен Сендер Сіз Сіздер Ол, Олар
| жазу жазғанмын жазғанбыз жазғансың жазғансыңдар жазғансыз жазғансыздар жазған
| айту айтқанмын айтқанбыз айтқансың айтқансыңдар айтқансыз айтқансыздар айтқан
| көру көргенмiн көргенбiз көргенсiң көргенсiңдер көргенсiз көргенсiздер көрген
| iшу iшкенмiн iшкенбiз iшкенсiң iшкенсiңдер iшкенсiз iшкенсiздер iшкен
| оқу оқығанмын оқығанбыз оқығансың оқығансыңдар оқығансыз оқығансыздар оқыған
| есту естiгенмiн естiгенбiз естiгенсiң естiгенсiңдер естiгенсiз естiгенсiздер естiген
| |
Отрицание:
Мен Біз Сен Сендер Сіз Сіздер Ол, Олар
| жазу (1) жазбағанмын жазбағанбыз жазбағансың жазбағансыңдар жазбағансыз жазбағансыздар жазбаған
| жазу (2) жазған жоқпын жазған жоқпыз жазған жоқсың жазған жоқсыңдар жазған жоқсыз жазған жоқсыздар жазған жоқ
| айту (1) айтпағанмын айтпағанбыз айтпағансың айтпағансыңдар айтпағансыз айтпағансыздар айтпаған
| айту (2) айтқан жоқпын айтқан жоқпыз айтқан жоқсың айтқан жоқсыңдар айтқан жоқсыз айтқан жоқсыздар айтқан жоқ
| |
Мен Біз Сен Сендер Сіз Сіздер Ол, Олар
| көру (1) көрмегенмiн көрмегенбiз көрмегенсiң көрмегенсiңдер көрмегенсiз көрмегенсiздер көрмеген
| көру (2) көрген жоқпын көрген жоқпыз көрген жоқсың көрген жоқсыңдар көрген жоқсыз көрген жоқсыздар көрген жоқ
| оқу (1) оқымағанмын оқымағанбыз оқымағансың оқымағансыңдар оқымағансыз оқымағансыздар> оқымаған
| оқу (2) оқыған жоқпын оқыған жоқпыз оқыған жоқпың оқыған жоқсыңдар оқыған жоқсыз оқыған жоқсыздар оқыған жоқ
| |
Date: 2015-11-14; view: 474; Нарушение авторских прав Понравилась страница? Лайкни для друзей: |
|
|