Петровка, Боголюбов.

Абыздар.

11. Қола дәуірі абыздарының негізгі міндеттері салт-дәстүрлердің

орындалуын қадағалау.

12. Қола дәуірінде Қазақстан жерінде өмір сүрген тұрғындардың қоғамдық құрылысы рулық-тайпалық құрылыс.

13. Қола дәуірінде Қазақстан аумағын мекендеген тайпаларандроновтықтар.

14. Андронов тайпаларының қоғамдық құрылысы рулық-тайпалық.

15. Қазақстан аумағында еуропоидтық андронов тайпалары өмір сүрген

мерзім б.з.б. II мыңжылдық-б.з.б. I мыңжылдық.

16. Жерімізде ерте заманнан мекендеген адамдардың бет-пішіні туралы деректер қола дәуірінен басталады.

17. Қола дәуірінде Қазақстан аумағын мекендеген нәсілдер еуропоид.

18. Қола дәуірінде Қазақстан жерін мекендеген адамдардың нәсілі еуропоид.

19. Андроновтықтардың нәсілі еуропоид.

20. Андроновтықтардың бет-бейнесін сипаттаған ғалым Алексеев.

21. Қола дәуірінің ең алғашқы ескерткіштері табылған жер Андронов.

22. Орал өзенінен Енисей өзеніне дейін, Батыс Сібір жерінен Памир тауларына дейінгі аумақты алып жатқан қола дәуірінің мәдениеті Андронов.

23. Еуразия даласындағы қола дәуірінің ең ірі мәдениеті Андронов ескерткіші.

24. Солтүстік және Батыс Қазақстандағы зерттелген Андрон мәдениетінің қоныстар саны 80-нен аса.

25. Қола дәуірінің Солтүстік Қазақстан жеріндегі қонысы Степняк.

9 - НҰСҚА

1. Қола дәуіріне жататын Солтүстік Қазақстандағы қоныстар

Петровка, Боголюбов.

2. Орлармен және дуалдармен қоршалған қола дәуірінің Солтүстік

Қазақстандағы қоныстары Петровка, Боголюбов.

3. Қола дәуірінің Чаглинка, Петровка қоныстары табылды

Солтүстік Қазақстаннан.

4. Көкшетау жеріндегі қола шалғы табылған қола дәуіріне жататын қоныс

Шағалалы.

5. Қостанай жеріндегі Алексеев қорымынан табылған адамның

бет-пішінін жасаған антрополог М.Герасимов.

6. Қола дәуіріндегі Батыс Қазақстандағы тұрақтың аты Алексеев.

7. Батыс Қазақстандағы қола және мыстан жасалған орақтар табылған

қоныс Алексеев.

8. Жылқының бас сүйегі мен кісені табылған Батыс Қазақстандағы

қола дәуірінің тұрақтары Айдабол, Тастыбұлақ.

9. Қола дәуірінің Шығыс Қазақстан жеріндегі қонысы Мало-Красноярка.

10. Ғалымдар Андронов мәдениетінің 30 елді мекені мен 150 қабірінтауып

зерттеген аудан Орталық Қазақстан.

11. Қола дәуіріне тән 30 қоныс, 150 оба зерттелгенаймақ

Орталық Қазақстан.

12. Орталық Қазақстан жеріндегі қола дәуірінің ең соңғы кезең мәдениеті

Беғазы-Дәндібай.

13. Беғазы-Дәндібай ескерткішінің хронологиясы б.з.б. 12-8 ғасырлар.

14. Беғазы-Дәндібай мәдениетінің ерекшелігі жерлеу орындары

құрылыстарының ірілігі.

15. Беғазы-Дәндібай мәдениетіне жататын құмыралардағы өрнектер түрі тарақ жүзді және үзік сызықты үшбұрышты.

Загрузка...

16. Қола дәуіріне тән бас сүйегі үлкен, беті кішкене мұрны таңқылау адам сүйегі табылған Жамбыл облысындағы қорым Ойжайлау.

17. Сырдарияның төменгі ағысындағы қола дәуірінің соңғы кезеңіне жататын Түгіскен кесенесі салынғанкүйдірілмеген кірпіштен.

18. Андронов мәдениетінің алғашқы кезеңінде адам мәйітін өртеу ғұрпы

отқа табынғандықтың әсерінен болған.

19. Қола дәуірінен жалғасып келген салт-дәстүрдің бір түрі отқа табыну.

20. Бүгінге дейінгі сақталған наным отқа табыну.

21. Жерленген Андроновтықтардың басы қаратылды батысқа, оңтүстікке.

22. Андроновтықтардың мойынға таққан тұмаршалары

жыртқыш аңдардың азу тісі.

23. Андроновтықтарда киелі саналған орын ошақ маңы.

24. Қола дәуірінен бері тойланып келе жатқан мереке Наурыз.

25. Ғалымдардың болжауы бойынша ежелгі мерекенің бірі - Наурыз мейрамының пайда болған уақыты 3000 жылдай бұрын.

10 - НҰСҚА

1. Андронов тайпаларынан қалған қалалардың ең көне тұрағы Арқайым қаласы.

2. Ресей мен Қазақстан шекарасында орналасқан, ежелгі қалалардың ең ескі тұрағы Арқайым.

3. Ежелгі қалалардың негізі болған Арқайым орналасты Қостанай мен Челябі облыстарының түйіскен жерінде.

4. Қазақ халқының киіз үйі ұқсас болғанандроновтықтардың дөңгелек тұрғын үйіне.

5. Андроновтықтардың тұрғын үйлеріжертөле, жартылай жер бетіндегі үйлер.

6. Андроновтықтардыңсүт өнімдері мен етті сақтау тәсілі жер еден астындағы шұңқырда.

7. Андроновтықтардың тасқа салынған суреттері табылған аймақтар Таңбалы, Жасыбай, Хантау.

8. Андроновтықтардың Таңбалы, Жасыбай, Хантау жерлерінде тасқа салған суреттегі бейнелер жабайы бұқа, билеген адамдар, қос өркешті түйе.

9. Б.з.б. VIII-III ғ.ғ. аралығын қамтитын кезең Ерте темір дәуірі.

10. Ертедегі темірді өндірудің қарапайым тәсілі пеш-көрікпен.

11. Б.з. 2-3 ғасырларына жататын Қазақстан жерінде өндірілген металлдан жасалған заттар табылған жерлер Шығыс Еуропа мен Кавказ.

12. Әскери-демократия пайда болған заман Темір дәуірі.

13. Жеке меншік түпкілікті қалыптасып біткен дәуір Темір дәуірі.

14. Мүлік теңсіздігі түпкілікті орнаған дәуір Темір.

15. Темір дәуіріндегі ежелгі тайпалар сиынды Көк тәңірге.

16. Темір дәуірінде кең тараған салт-дәстүр аттарын бірге көму.

17. Ерте темір дәуірінде арнаулы рулық зираттар орналасқан жер

қыстау маңы.

18. Ерте темір дәуірінде мал басының көбеюіне байланысты қалыптасқан

көшпелі мал шаруашылығы.

19. Көшпелі мал шаруашылығы қалыптасқан кезең Ерте темір дәуірі.

20. Темір дәуірінде қалыптасып, бертінге дейін жеткен мал

шаруашылығының түрі көшпелі мал шаруашылығы.

21. Таза малмен айналысатын шаруашылық көшпелі мал шаруашылығы.

22. Көшпелілердің қыс жақындағанда қоныстанатын, қыстауға жақын

жайылымы күзеу.

23. Малды қыста жаюға байланысты қалыптасқан жайылым тебінді.

24. Тебінді жайылымға байланысты саны артқан мал түрлері

жылқы мен қой.

25. Жылқыны қолға үйретуге байланысты ойлап табылған жаңалық

үзеңгі мен ауыздық.

11 - НҰСҚА

1. Малды алысқа ұзатып жаятын жайылым жайлау.

2. Темір дәуірінде Батыс Қазақстанның шөлді аудандарында өсірілген

және жүк көлігі ретінде пайдаланылған түлік түйе.

3. Табиғаттың дайын өнімін пайдаланған баяғы аңшы-терімшілерден

көшпелілердің айырмашылығы өнім өндірді.

4. Көшпелілердің жылы қоралары бар тұрақтыорнықыстау.

5. Киіз үйдің ағаш қаңқасын құрайтын бөлік 3 бөлік.

6. Киіз үй қабырғасының атауы кереге.

7. Киіз үйдің негізгі бекіту, біріктіріп байлау қызметін атқарған бауының

атауы басқұр.

8. Көшпелілер баспаналарындағы киелі санаған орын ошақ маңы.

9. Көшпелілер киелі деп санады ошақты.

10. Ертедегі көшпелілердің баспаналарында пеш орналасты ортасында.

11. Таза көшпелі тұрмыс қалыптасқан аймақтар Батыс және Орталық

Қазақстан.

12. Солтүстік Қазақстан тұрғындары көшпелі өмір салтына ауысқан мерзім

б.з.д. І мыңжылдық.

13. Жартылай көшпелі мал шаруашылығы дамыған аймақтар

Алтай, Жетісудың таулы аймақтарында.

14. Шығыс Қазақстан, Алтай мен Тянь-Шань тауларында, Жетісудың таулы

аймақтарында дамыған шаруашылық жартылай көшпелі мал

шаруашылығы.

15. Темір дәуірінде отырықшы шаруашылық дамыған өңірлер

Сырдария, Шу, Келес өзендері аңғарлары.

16. Ерте темір дәуірінде Сырдария, Шу, Келес өзендерінің аңғарында

дамыған шаруашылық саласы отырықшы шаруашылық.

17. Солтүстік Қазақстан жеріндегі Қарлыға, Бөркі, Кеңөткел қоныстары

жатады Ерте темір дәуіріне.

18. Ерте темір дәуіріне жататын қоныс Қарлыға.

19. Ерте темір дәуірінің қонысы Бөркі.

20. Ерте темір дәуірінің қонысы Кеңөткел.

21. Ерте темір дәуіріне жататын Есілдің оң жағындағы зерттелген

бекініс-қалашық Ақтау.

22. Ерте темір дәуірінің Ақтау бекініс-қалашығы орналасқан жер

Есілдің оң жағалауы.

23. Ерте темір дәуірінің Солтүстік Қазақстан жеріндегі зерттелген обасы

Покровка.

24. Ерте темір дәуірінің Солтүстік Қазақстан жеріндегі зерттелген обасы

Бектеңіз.

25. Ерте темір дәуірінің Солтүстік Қазақстан жеріндегі зерттелген обалары Бірлік, Алыпқаш.

12 - НҰСҚА

1. Орталық Қазақстандағы ерте темір дәуірінің ескерткіштері

«Мұртты қорғандар».

2. «Мұртты обалар» көп тараған аймақ Орталық Қазақстан.

3. «Мұртты обалардың» таралу аймағы Сарыарқаның орталығында.

4. «Мұртты қорғандар» бөлінеді 4-ке.

5. «Мұртты қорғандардың» шығысқа қарай бағытталуының себебі

олардың күнге табынғандығын білдіреді.

6. Сарыарқадағы ерте темір дәуірінің ескерткіші Тасмола мәдениеті.

7. Тасмола мәдениетінің табылған ауданыЕкібастұз.

8. Тасмола мәдениетін қалдырған тайпа Исседон.

9. Аргиппейлерге тән Солтүстік Қазақстан жеріндегі Тасмола мәдениетіне ұқсас ескерткіш Ұлыбай.

10. Шығыс Қазақстандағы ерте темір дәуірінің б.з.б. V-ІV ғ.ғ. қамтитын

кезеңі Берел мәдениеті.

11. Берел қорымының орналасқан жері Қатонқарағай ауданы.

12. Берел қорымынан табылған обалар саны 40-тан астам.

13. Берел қорымының №11 обасында жерленгенер және әйел адам.

14. 1998-1999 жылдары Берел кезеңінің №11 обасын ашқан археолог

З.Самашев.

15. Бұзылмай сақталған 13 жирен аттың сүйегі табылған ескерткіш Берел.

16. Жайпақ түпті қыш ыдыстар табылған ескерткіш Берел.

17. Таутекенің ағаштан жасалған мүйіздерімен әшекейленген тері маска табылды Берел обасынан.

18. Аттары өз иесін жорыққа апара жатқандай, әскери дайындықпен

көмілген қорған табылған ескерткіш Үлкен Берел.

19. 1960 жылы зерттелген Шығыс Қазақстан жеріндегі қорған атауы

Шілікті.

20. Шығыс Қазақстан жеріндегі темір дәуірінің ескерткіші Шілікті.

21. 13 қола жебе табылған ескерткіш Шілікті.

22. Қабірхана ішінен бұғының суреттері салынған тақтай қалдықтары

табылған сақ обасы Шілікті.

23. Қазақстан аумағындағы ең көне б.з.б. VIII ғ. жататын патша жерлеу

орны ескерткіштері Шілікті.

24. Зайсан ауданы жерінде патша қорғандарының ең көп шоғырланған жері Шілікті ескерткіштері.

25. «Алтын қорған» деген атау алған Шығыс Қазақстан жеріндегі қорған

Шілікті қорғаны.

13 - НҰСҚА

1. Шілікті «Алтын қорғанының» салынған уақыты б.з.б. 7-6 ғ.ғ.

2. Шілікті қорғанындағы оба саны 51 оба.

3. Шығыс Қазақстан жеріндегі 51 обадан тұратын темір дәуірінің

ескерткіші Шілікті.

4. Шілікті қорымының №1 обасынан табылды 3-ші алтын адам.

5. Шіліктінің №5 обасынан табылған алтын қаптырма түймешіктер саны

Ден астам.

6. Сақ дәуірі кезеңі Ерте темір дәуірі.

7. Ерте темір дәуіріндегі ірі тайпалық одақ Сақтар.

8. Ежелгі заманда қазақ даласының шығысы мен батысын бөліп жатқантауСарыарқа.

9. Сақтардың құрамына кірген тайпалар Аримаспы, Аргиппей, Исседон.

10. Ежелгі заманда Сарыарқаның шығысын мекендегендер Аримаспылар.

11. Аримаспы атауының шығу себебі Алтайда алтынның мол болуы.

12. Атауы Алтайда алтын мен темірдің мол болуына байланысты шыққан

темір дәуіріндегі тайпа Аримаспы.

13. Ежелгі заманда Сарыарқаның солтүстік батысын мекендеген

Аргиппейлер.

14. Ежелгі заманда аргиппейлер қоныстанған аумақ

Сарыарқаның солтүстігі.

15. «Аргиппей» сөзінің латын тілінен аударғандағы мағынасы

Ақ жалды жүйрік аттардың иелері.

16. «Ақ жалды жүйрік аттардың иелері» деп аталған сақтар Аргиппейлер.

17. Ежелгі сақ тайпасы аргиппейлер жөнінде жазған Геродот.

18. Геродотты «тарихтың атасы» деп атаған рим ғұламасы Цицерон.

19. Геродоттың жазбаларында: «олардың әрқайсысы қыста ағашты қалың

ақ киізбен жауып, соның астына паналайды» деп жазылған

Аргиппейлер туралы.

20. Геродоттың жазбасындағы савроматтардың «биік таулардың

бауырында» тұрған көршілері Аргиппейлер.

21. Геродоттың шығармаларында Орталық Қазақстанды мекендеген ежелгі

тұрғындар Аргиппей, Исседондар.

22. Аргиппейлердің шығысқа қарай орналасқан көршілері Исседондар.

23. Ежелгі заманда Сарыарқаның орталығын мекендегендер Исседондар.

24. Парсы жазбаларындағы Жетісуда, Сырдарияның орта ағысында тұрған сақтар Сақ-тиграхауда.

25. Тиграхауда (шошақ бөрікті) сақтарының қоныстанған аумағы

Оңтүстік Қазақстан, Жетісу.

14 - НҰСҚА

1. Парсы жазбаларындағы теңіздің арғы жағындағы сақтар

Сақ-парадарайа.

2. Сақ-парадарайаларының оңтүстігінде қоныстанған сақтар атауы

Сақ-хаомаваргалар.

3. Хаомаварга сақтары мекендегенжерМұрғаб өзені аңғары.

4. Сақтардың қоғамдық құрылысы әскери демократия.

5. Жазба деректерде сақ мемлекеті басшысының лауазымы патша.

6. Сақ патшайымы Томиристің өмір сүрген мерзіміб.з.б. 570-520 ж.ж.

7. Сақ патшайымы Томиристің өмір сүрген мерзімі б.з.б. VI ғасырда.

8. Сақ қоғамындағы тайпалар мен рулар арасындағы даулы мәселелерді

шешті тайпа көсемі.

9. Сақ қоғамындағы адамдар тобы жауынгерлер, абыздар, малшылар

мен егіншілер.

10. Сақ жауынгерлерінің киім түсі қызыл және сары-қызыл.

11. Сақ жауынгерлерінің ежелгі үнді-иран тіліндегі атауы

«Арбада тұрғандар».

12. Ежелгі үнді-иран тілінде «ратайштар» деп аталғандар

сақ жауынгерлері.

13. Сақ абыздарының киім түсі Ақ.

14. Сақ қоғамындағы абыздардың танымал белгісі тостаған мен ерекше

бас киімі.

15. Сақ қоғамындағы малшылар мен егіншілердің киім түсісары, көк.

16. Сақ қоғамындағы «сегізаяқтылар» деп аталғандар малшылар мен

егіншілер.

17. Сақтардың негізгі шаруашылығы мал шаруашылығы.

18. Сақтардың өмірінде аз өсірілген мал түрі Ірі қара.

19. Б.з.б. 6-3 ғасырларда сақтар сауда-саттық жүргізген елдер

Қытай, Үндістан, Персия.

20. Парсылардың Кир, Дарий патшалары шабуыл жасаған тайпа Сақ.

21. Парсы патшасы Кир сақ жеріне жорыққа шықты б.з.б. 6 ғасырда.

22. Сақ жеріне Кир бастаған парсы әскерлерінің басып кірген уақыты

Б.з.б. 530 жыл.

23. Жазба деректерде жау қолына түсіп қалған сақ патшасының баласы

Спаргапис.

24. Дарий бастаған парсы әскерлерінің сақтарға жорығының мерзімі

Б.з.б. 519 жыл.

25. Парсы патшасы І Дарий сақтарға жорық жасап өзіне бағындырған

Жылдар б.з.б. 519-518 ж.ж.

І. Қазақ халқының жоңғар шапқыншылығына қарсы күресі.

Жоңғар хандығының құрылуы: 1635 жылы Батыс Моңғолия

Жоңғар хандығының жоғарғы билеушісінің лауазымы: Қонтайшы

ХҮІІ ғасырдың ортасында жоңғар мемлекетінің күш- қуатын арттырған қонтайшы:Батыр (1635-1653жж.)

Батыр қонтайшының тұсында қазақтар мен жоңғарлар арасында шайқастар өткен жылдар:

1635, 1643 (Орбұлақ), 1652ж.

1653 жылы Батыр қонтайшы қайтыс болып, таққа отырған: Қалдан-Бошоқты(1671-1697жж.)

ХҮІІ ғасырдың 40 жылдарынан бастап, Қазақ хандығына қауіп төндірген мемлекет:Жоңғар

ХҮІІ ғасырдың 80 жылдары жоңғар әскерлері жетті: Сарысу өзеніне дейін

Қазақ жеріне жойқын жорықтар ұйымдастырған Жоңғарияның мақсатыҚазақ елінің тәуелсіздігін жойып, жерін өзіне қарату.

1710 жылы қазақ жүздерінің белгілі өкілдері бас қосып, жоңғарларға соққы беру мәселесін талқылаған жер: Қарақұм

* Осы кеңестің шешіміне сай жоңғарларға қарсы біріккен халық жасағы құрылды.

* Бас қолбасшы болып сайланған Бөгенбай батыр

Қазақ жасақтарының жоңғарларға тойтарыс берген жылдары: 1711-1713жж.

1715 жылы күзінде Тәуке өлгеннен кейін оның мирасқоры: Қайып.

* ол хандықты әлсіретіп алды. Келесі басқарушылардың бағытының бірдей болмауынан(Кіші Жүзде Әбілқайыр, орта жүзді Сәмеке, Ұлы Жүзді Жолбарыс басқарған кезде.) үш жүздің бірлігі әлсіреді.

Аягөз маңындағы қазақ жасақтарының жоңғарлардан жеңіліске ұшыраған жыл:1718ж

1718 жылы Аягөз өзенінің бойында қазақ қолына басшылық еткен: Қаракерей Қабанбай Қожағұлұлы, Жауғашар (Шақантай)

1718 жылы Аягөз маңындағы қазақ жасақтарының жоңғарлардан жеңілу себебі:_Қазақ сұлтандары (Қайып хан, Әбілқайыр) соғыс қимылдарын бірігіп жүргізбеді.

Аягөз маңындағы шайқастан кейін, 1718 жылы жоңғар әскерлері екінші рет жеңіске жетті:

Арыстың жағасында

* Қазақ мемлекетінің ахуалын қиындатқан тек жоңғар шабуылдары ғана емес. Солтүстік-батыстан башқұрттар, солтүстіктен Сібір қазақтары, оңтүстіктен Қоқан, Хиуа, мемлекеттері қазақтардың қиын жағдайын пайдаланып қалуға тырысты.

Қазақ даласын әйгілі «Ақ мешін» жұтты шарпқан жыл: 1723 ж.

1723 жылы Жоңғарияның барлық күш- қуатын қазақ еліне жұмсауға мүмкіндік алуының себебі:

Қытай императоры Кансидің өлімі

Жоңғардың қалың қолы Қазақстанға тұтқиылдан баса көктеп кірген жыл:1723жылы.

1723 жылы қазақ жеріне басып кірген 70 мың жоңғар әскеріне басшылық еткен:Шона- Доба

* Ол 70 мың әскерін жеті шепке бөліп, олардың бір мезгілде шапшаң да қаймықпай шабуылға шығуына жарлық береді.

«Ақтабан шұбырынды, алқакөл сұлама» жылдары: 1723-1727жж.

Қазақ халқының қасіреті болған «Ақтабан шұбырынды, алқакөл сұлама»: ХҮІІІ 20 жылдары

Жоңғарлардың соққысына төтеп бере алмаған Орта жүз рулаы ойысқан өңір:Самарқан

* Ұлы жүздің көпшілік рулары мен Орта жүздің бірқатар рулары ауа көшті: Ходжент

Жоңғарлардың Ташкент пен Түркістан қалаларын басып алуы: 1724-«1725»жж.

Жоңғар шапқыншылығы кезінде шыққан әйгілі ән: «Елім-ай»

Жоңғар шапқыншылығынан зардап шеккен аймақ: Жетісу

Жоңғарларға қарсы күресте қол бастап, ерекше көзге түскен қазақ батыры:Қанжығалы Бөгенбай(Шапырашты Наурызбай, Малайсары)

Жоңғар шапқыншылығына қарсы қол бастаған батыр: Қабанбай батыр (Ерасыл)

1726 (1728) жылы қазақ жасақтары жоңғар әскеріне күйрете соққан берген жер:Бұланты

* Қазақтардың жоңғар әскерін жеңген Бұланты өзенінің жағасы кейіннен аталды:«Қалмақ қырылған» (Қарасиыр)

1726 жылы қазақ жасақтарының жоңғарларды талқандауының басы болған оқиға: «Қалмақ қырылған» (Қарасиыр)

1726 жылы болған «Қалмақ қырылған» шайқасының маңызы: Қазақстанның солтүстік- батысы азат етілді

Бұланты шайқасынан кейін қазақ жүздерінің өкілдері жауға қарсы күресті күшейту жөнінде шешім қабылдаған жер (Қазақстанның оңтүстігіндегі тау): Ордабасы

Ордабасы тауына жиналған қазақ жүздерінің шешімі бойынша жоңғарларға қарсы күресе қазақ жасақтарының бас қолбасшысы болып сайланған: Әбілқайыр хан.

Қазақстанның оңтүстігіндегі Ордабасы тауының етегінде қазақ жасақтарының жиналуының себебі: Жетісуды азат етуге жақын еді.

Топонимикалық мәліметтер бойынша қазақ жасақтары Ордабасы тауында ұйымдастырылды:

Жүздердің бөлінуімен

Аңырақай түбінде барлық жасақтарға қолбасышылық жасаған: Әбілқайыр хан.

Балқаш көлінің маңында Аңырақай жерінде (қалмақтардың аңырауы, боздауы) жоңғарларға күйрете соққы берген жыл: 1729ж. (1730ж.)

* Кіші жүз бен Орта жүз жерлерінің көп бөлігі азат етілді.

Аңырақай шайқасынан кейін жоңғарларды толығымен талқандауға кесірін тигізген жағдай:

_ Болат ханның өлімінен кейінгі аға хандыққа талас

Болат хан өлгеннен кейін, аға хандыққа таласқан қазақ хандары:

Сәмеке (Орта жүз) және Әбілқайыр (Кіші жүз)

ІІ. Кіші жүздің Ресей империясы құрамына кіруі.

* Орыс мемлекеті орта- азиялық хандықтармен сауда- экономикалық және дипломатиялық қатынастарын кеңейткеннен кейін, ХҮІ ғасырдың соңы – ХҮІІ ғасырдың басында Қазақстанға қызығушылығы артты.

Орал аймағын игергісі келген, көршілермен қауіпсіздік байланысты сақтауға тырысқан Мәскеу үкіметі, Қазақстанмен шекарада қорғаныс бекіністерін салуға кірісті.

1585 жылы негізі қаланған қалашық: Обск

* 1586- Түмен, 1587- Тобыл, 1594- Тара, 1604- Томск

«Шашыранды алтын құм» туралы көптеген аңыздар тараған қала: Еркет

1714-1720 жылдар аралығында Ертіс өзенінің жоғары ағысында патша өкіметі тұрғызған бекіністер: Омбы, Жәміш(1716), Колбасинск, Железинск(1717)_

1718 жылы Жоғарғы Ертіс бойында салынған бекініс: Семей

* 1720 жылы- Өскемен, Павлодар.

1714-1720 жылы патша өкіметінің Ертіс бойына әскери бекіністер салудағы басты мақсаты:

Қазақ жерін біртіндеп жаулап алу

1716 жылы қазақ ханы Сібір губернаторы М.П.Гагаринге елші жіберіп, қалмақтарға қарсы күресте көмек көрсетуін өтінген.

ХҮІІІ ғасырдың басында Ресейдің қазақ- жоңғар тартысына араласа алмауының себебі:

Ресей Швециямен соғысып жатты.

1717 жылы І Петрге мәңгілік бейбітшілік пен келісімде болуға ұсыныс грамотасын жіберген хан: Қайып

ХҮІІІ ғ. бірінші жартысында қазақтардың Ресейге қосылуын ұйымдастырушы:Әбілқайыр

Әбілқайыр ханның өмір сүрген жылдары: 1680-1748 жж.

Әбілқайыр ханның Ресей құрамына кірудегі ең басты мақсаты: Ресеймен сенімді байланыс орнатып бар күшті жоңғарларға қарсы жұмылдыру.

* Петербург билеушілеріне арқа сүйеп, Қазақстандағы өз қарсыластарын сағын сындыру.

* 1730 жылы Кіші жүздің ықпалды билері Әбілқайырға Жоңғарияға қарсы Ресеймен әскери одақ құруды жүктеді.

Кіші жүз ханы Әбілқайырдың жұмсауымен қазақтардың Ресейге қосылуы туралы келісім жүргізген елшілер: Сейітқұл Қойдағұлұлы, Құтлымбет Қоштайұлы.

Кіші жүзді Ресейдің қол астына алу ұсынысын қабылдаған патша: Анна Иоанновна

Әбілқайыр ханның кіші жүзді Ресей империясының құрамына қабылдау туралы ұсыныспен жіберген елшілері Анна Иоанновна қабыл алды: 1731 жылы 19 ақпан

Қазақстанның Ресейге қосылуының басталған жылы: 1731жылы

Қазақтардан ант алуға Ресейдің орыс елшілігімен басқарып келген сыртқы істердің тілмашы, қабілетті елші: А.И.Тевкелев.

1731 жылы қазан айында Әбілқайырды қолдап, Ресейдің қол астына кіруге ант берген Кіші жүз старшындарының саны: 29.

* Кіші жүз «ақсүйектерінің» өзара қырқысын шебер пайдаланған патша үкіметі әкімшілік және саяси шаралармен Қазақстанның батыс аудандарын отрлауды жеделдетті

1734 жылы орыс үкіметі тарапынан жабдықталған «қырғыз- қайсақ» экспедициясын басқарған Сенаттың бас хатшысы: И.И.Кириллов.

* Экспедицияның басты мақсаты: Ор бойында бекініс тұрғызу, табиғат байлықтарын игеру, Орта Азия хандықтарымен керуен саудасын кеңейті. Сырдария бойында қала тұрғызып, біртіндеп өзен флотилиясын ұйымдастыру

1735 жылы Қазақстанның солтүстігінде Ор өзені бойында салынған бекініс: Ор

Башқұрттардың көтерілісін басуға патша үкіметі Кіші жүз жасақтарын пайдаланды: 1735-1737

1735 жылы Башқұртстанда болған патша үкіметінің отарлау саясатына қарсы азаттық күреске қатысқандарды жазалау кезінде Қазақстанға қашқан башқұрттардың саны: 50 000

1738 жылы тамыз айында Орынборда қазақ сұлтандарының съезін шақырған Орынбор комиссиясының басшысы: В.И.Татищев

* Патша үкіметі қазақтарды өз шеңгелінде мейлінше ұстауға тырысу себебі:_Башқұрттардың екінші көтерілісі

Орта жүздің билеушілері Абылай сұлтан мен Әбілмәмбет хан Ресейге ант берді:1740 жылы

* Олардың мақсаты Ресеймен жақындасып. Орта жүзге қарсы жоңғар шабуылдарын әлсірету.

1740 жылы Кіші Жүздің шекарасына қауіп төндірген: Иран (Парсы әміршісі Нәдір шах)

өзінің зардабы жағынан «Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұламадан» кем түспейтін Жоңғар қонтайшысы Қалдан-Сереннің шапқыншылықтары болған жылдар: 1741-1742жж.

1742 жылы 20 мамырда Ресей Сенатының қабылдаған Жарлығы: Қазақтарды және шекаралық өңірлердегі бекіністерді қорғау туралы

1742 жылы қыркүйектің 2- сінде Қалдан-Серенге хат жолдап, Ресейдің қарамағындағы қазақтарға қысымды тоқтатуда талап еткен орынбор комиссиясының төрағасы: И.И.Неплюев.

Орынбор қаласының негізі салынды: 1743жылы.

* И.И.Неплюев 1735 жылы негңзң қаланған Орск қалашығын жаңа жерге көшірді.

1747 жылы Нәдір шах өлгеннен кейін Хиуа тағына отырған: Қайып сұлтан

1747 жылы Нәдір шахтың өлтірілуінен кейін Әбілқайырдың Хиуа өңіріндегі әсерін әлсіреткен жағдай: Қайып сұлтанның(Батырдың ұлы) Хиуа тағына отыру.

Әбілқайырды 1748 жылы өлтірген: Барақ.

ХҮІІІ ҒАСЫРДЫҢ ЕКІНШІ ЖАРТЫСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН.

І. ХҮІІІ ғасырдың ортасындағы Кіші жүздегі жағдай

ІІ. Жоңғарияның құлауы

ІІІ. Қазақ- орыс қатынастары

ІҮ. Абылай хан.

І.ХҮІІІ ғасырдың ортасындағы Кіші жүздегі жағдай

ХҮІІІ ғасырда Қазақстанның ірі мемлекет қайраткерлерінің бірі Әбілқайырды Барақ сұлтан өлтірген жыл: 1748ж.

Әбілқайыр ханның басты тірегі болған ру:___________________________________

Әбілқайыр қайтыс болғаннан кейін Кіші жүзде екі хандық құрылды:

Кіші жүздің солтүстік –батысында- Нұралы хан

Кіші жүздің оңтүстік –шығысында – Батыр сұлтан

1735 жылы Башқұртстанда болған патша үкіметінің отарлау саясатына қарсы азаттық күреске қатысқандарды жазалау кезінде Қазақстанға қашқан башқұрттардың саны: 50 000

Қазақ феодалдарына үндеу таратып, башқұрттарды талан- таражға салуға рұқсат берген Орынбор губенаторы: Неплюев

ІІ. Жоңғарияның құлауы

Қалмақтардың билеушісі көрнекті қолбасы Қалдан-Серен қайтыс болған жыл:1745 жылы күз

Елизавета Петровна үкіметі арнайы шешіммен бұрыңғы ауқатты Демидовтар әулетінің қолында болған Алтайдағы тау- кен кәсіпорындарын орыс патшалары отбасыларының меншігі деп жариялаған жыл: 1747 жылы

* 1755 жылы Жоңғарияда таққа таласушылардың бірі Әмірсананы Цин императоры Цянь- Лун пайдаланып Жоңғарияны жаулап алды. 1755 жылы 19 шілдеде император жарлығына сай бұрыңғы жоңғар мемлекетінің иелігі Цин өкіметінің меншігі деп жарияланды.

ХҮІІІ ғасыдың ортасында Жоңғарияда билікке таласып, Цинь империясына қарсы шаққан Абылай мен Әбілпайызға арқа сүйеуге тырысқан: Әмірсана

Жоңғария дербес ел ретінде тарихи сахнадан шықты: 1758 жылы

10. Бұрыңғы жоңғар жерінде 1761 жылы құрылған империялық әкімшілік бірлестігі:Шыңжаң (Жаңа шекара)

ІІІ. Қазақ- орыс қатынастары

11. ХҮІІІ ғасырдың 40-50 жылдары үш әскери бекініс шептері оналасқан өңір: Солтүстік-Шығыс Қазақстан

12. ХҮІІІ ғасырдың 50 жылдары Өскемен бекінісінен Кузнецк шебіне дейін созылған, 723 верста болатын әскери шеп: Колыван шебі.

* Сібір редутынан Омбыға дейін созылған, ұзындығы 1684 верста болатын шеп:Горькая шебі

* Омбы бекінісінен Кіші Нарын бекінісіне дейін созылған, ұзындығы 1684 верста болатын әскери шеп: Ертіс шебі

13. Жаңа Есіл шебіндегі ең ірі бекініс: Петропавл (1752 жылы)

14. 1745- 1759 жылдары қазақ даласы арқылы орынборға жеткізілген мал басының жалпы құны:

Млн сом

15. ХҮІІІ ғасырдың екінші жарысында қазақ- орыс саудасының белгілі орталықтары:Жәміш, Железинск, Омбы, Семей, Өскемен, Бұқтырма.

16. 1761 жылы негіз қаланған бекініс: Бұқтырма

қазақ- орыс сауда байланыстарының кеңейген кезеңі:_ ХҮІІІ ғасырдың 60 жылдары.

* Шығыс Қазақстандағы бекіністер біртіндеп әскери сипатын жоғалтып, сауда орталықтарына айнала бастады. Әсіресе Жоңғария құлағаннан кейін.

1766 жылы Бұхар саудагерлерінің өтінішімен Әбілмәмбет ханның ІІ Екатеринаға хат жолдау себебі:_ Түркістан арқылы өтетін ірі керуендерді Семей, Жәміш бекіністерінде шек қоймай қабылдауға.

ХҮІІІ ғасырларда көшпенділердің күнделікті қажеттерін қамтамасыз ететін басты орыс тауарлары: Күнделікті тұрмыста қолданылатын тауарлар: шойын, темір, қазан, шелек, шұға, барқыт, қалайы, хант, нан.

Патша үкіметі шетелдік көпестерге Ресей құрамындағы қазақ жерлерінде сатуға, айырбастауға тыйым салды Ресейдің өзінде жергілікті мөлшерде шығарылатын

Тек қана Орта Азия көпестері келетін сауда орталығы емес, сонымен қатар Екатеринбург, Түмен, Тара, Курск т.б. қалалардан келетін көпестердің ірі сауда –саттық орталығына айналған:

Қызылжар (Петропавл)

1756 жылы қыркүйекте патша әкімшілігі Кіші жүз қазақтарына алғаш рет шек қойды: Жайық жағасына жақын жерде қазақтардың малын жаюына

* 1757 жылғы желтоқсанның аяғында Кіші жүз ханы Нұралыға тапсырылған үкіметінің шешімімен қазақтарға Жайық өзенінен мал айдап өтуге тыйым салынды.

Петербург билеушілері Каспий теңізі мен Жайық өңіріндегі шұрайлы жерлерді отарлаулауда пайдаланды: Кіші жүз ханы Нұралы мен Батыр сұлтан арасындағы қайшылықты.

* 1757- 1758 жылдары Орынбор өлкесін басқарған П.И.Рычков мен А.И.Тевкелев қазақтарға Жайықтың оң жағасына өтуіне рұқсат берді. Орынсыз екенін түсініп, аманат алу арқылы өтуге рұқсат берді.

Патша үкіметі шекаралық аймақтарда тұратын халықтың санын көбейту мақсатымен 1760 жылы өлкеге қоныстандырды: Қылмыскерлерді, жерсіз шаруаларды, Доннан, Башқұрт жерінен казактарды

Патша үкіметі Ертістің оң жағасындағы Ресей бекіністерін алғашында 10 шақырым, кейіннен 50 шақырымға дейін қазақтардың мал жаюына тыйым салды.

1799 жылы қараша айында Орта жүз қазақтарына (45 000 отбасы) Ертістің оң жағасына қайтадан қоныс аударуға рұқсат еткен император: І Павел.

ІҮ. Абылай хан.

Абылай хан өмір сүрген жылдары: 1711- 1781 жж.

Абылай ханның шын аты: Әбілмансұр

Абылай ханның бала кезіндегі лақап аты: Сабалақ.

Абылай ханның атасының есімі: Абылай

Абылай ханның атасы «Қанішер» Абылай билік құрған қала: Түркістан

Сабалақ атанған Абылай келіп қосылған әкесімен ағайындас болған Орта Жүздің ханы:

Әбілмәмбет _

Абылай жоңғар шапқыншылығына қарсы күреске қатыса бастады: 15 жасынан

Орта жүздің ханы Әбілмәмбет пен Абылай сұлтан Орскіге келіп, Ресей империясының билігін мойындаған жыл: 1740 жылы тамыз

1741-1743 жылдары Абылай сұлтан тұтқында болды: Жоңғарлардың

Қытайлармен шайқаста жеңіліс тауып, Абылайдан көмек сұраған, Жоңғар тағына дәмелілердің бірі: Әмірсана

Қытай қолбасшылары Фу Дэ, Чжао Хой бастаған әскердің Қазақстанға басып кірді:1757 жылы маусым

Қытайлар (Цин үкіметі) мол қолмен қазақ шекарасына басып кірді: Абылай тұсында

Цин әскерлерінің Қазақстанға мол қолмен басып кіру себебі:_ Абылайдың Әмірсананы ұстап беруден бас тартқаны үшін.

* Цин әулетіндегі әскери- саяси тартыстың қазақ елі үшін қауіптілігін түсінген Абылай хан, Әбілмәмбет, Әбілпайыз ақылдаса келе, Қытаймен арадағы кикілінді келіссөзбен шешуге бел байлайды. Сөйтіп ХҮІІІ ғасырдың 20-30 жылдарында жоңғарлар басып алған шекаралық аймақтағы жерлер дипломатиялық жолмен қайтарып алынды.

Абылайдың Қытай билігін мойындаған жылдары: 1757- 1760жж.

* Абылайдың аманат ретінде жіберген баласы:_______________________________________

ХҮІІІ ғасырдың 70 жылдары Абылай бірқатар соғыстарда соққы беріп, салық төлеуге мәжбүр еткен қала: Түркістан, Сайрам, Шымкент, Созақ.

Орта жүздің ханы Әбілмәмбет қайтыс болған жыл: 1771жылы

1771 жылы Орта жүздің ханы Әбілмәмбет қайтыс болғаннан кейін қалыптасқан дәстүр бойынша хан тағына отыруға тиісті мұрагер: Әбілпайыз.

Үш жүздің өкілдері Абылайды ақ киізге көтеріп, хан сайлады: 1771 жылы

ІІ Екатерина Абылай ханды: 1778 жылы 24 мамыр Орта жүздің ханы етіп бекіту туралы грамотаға қол қойды

Абылай тұсында билігіне енгізілген өзгеріс: қазы- билерге шектеу қойды

«Жеті жарғы» заңдарына хан билігіне шектеулерді Абылай: Мойындамады

* Сот істерін шариғат ережелеріне сай жүргізетін билер қызметіне шек қойды.

* Өз сарайында топтасқан халық батырларының қолдауна сүйеніп, Абылай ойлаған жоспарын іске асырды.

* Қазақстанның шұрайлы, құнарлы жерлерді Абылай ханның атынан бақылаған:Төлеңгіттер

48. Абылайдың қыстақтары орналасты: Петропавл, Көкшетау, Ертіс өңірі, Ой, Ақтөбе

Абылай хан дамытуды қолдаған шаруашылық саласы: Егін шаруашылығы

Абылай хан жер өңдеу шаруашылығын дамытқан өңір: Ертіс, Есіл, Көкшетау, Тарбағатай.

Абылай ханның 1761 жылы ағаштанүй тұрғызу үшін бінеше ұста 200-300 пұт астық жіберуді сұрап хат жазды: ІІ Екатерина

Абылайдың өте бір ұнатқан ақын: Тәтіқара

Абылай ханның ішкі және сыртқы саясатына әсер еткен дарынды адам: Бұқар жырау

Абылай хан жерленген қала: Түркістан (Қожа Ахмет Йассауи)

Абылайдың бас мирасқоры: Уәли

56, Көзінің тірісінде үлкен абыройға ие болып, қазақ халқының есінде қазақ жерін біріктіруші ретінде қалған хан: Абылай

ХҮІІІ ғасырда қазақ жерлерін қалпына келтіріп, билік жүргізген хан: Абылай

ХҮІІІ ҒАСЫРДАҒЫ ҰЛТ- АЗАТТЫҚ КӨТЕРІЛІСТЕР

І. Қазақтардың 1773-1775 жылдардағы Е.И.Пугачев бастаған шаруалар соғысына қатысуы.

ІІ. Сырым Датұлы бастаған Кіші жүз қазақтарының 1783-1797 жылдардағы көтерілісі.

Қазақтардың 1773-1775 жылдардағы Е.И.Пугачев бастаған шаруалар соғысына қатысуы.

Е.Пугачев бастаған шаруалар соғысы болған жылдар: 1773-1775 жж.

1773-1775 жылдардағы Е.Пугачев бастаған шаруалар соғысына қазақ шаруаларының қатысуына түрткі болған жағдай: Жер мәселесі

Патша үкіметі Жайық өзені бойында қазақтарға мал жаюға тыйым салды: 1742 жылы қазан.

* Осы үкімді негізге алған Жайық казак әскері және әскери шеп бекіністерінің комендаттары Жайық қаласы мен орыс- казак шаруалары қоныс тепкен өңірлерге қазақтарды жібермеген.

1756 жылы императрица Елизавета Петровна қазақтарға Жайықтың сол жағасына мал жаюға рұқсат берді: Қазақтардың башқұрт көтерілісін жаншуға көмектескені үшін.

Қазақ сұлтандары мен патша үкіметі арасындағы жерге байланысты қайшылықтарды өршітіп отырған Орынбор казак әскері құрылды: ХҮІІІ ғ. екінші жартысында

Патша үкіметінің қазақтардың Жайықтың оң жағасына көшіп- қонуға тыйым салған үкімі шықты: 1756 жылы

Жайық пен Еділ өзендері бойындағы қазақтар мен қалмақтарdың арақатынасы күрделенді:

1770 жылға дейін

Емельян Пугачев соғысына ат салысқан қазақ жүздері: Кіші жүз және Орта жүз

Кіші жүз қазақтарының шаруалар соғысына қатысуы.

Кіші жүз қазақтарының Пугачев көтерілісіне қатысуы бөлінеді: 3 кезеңге

І. 1- кезең- 1773 ж.қыркүйек-1774ж. наурыз- Пугачев үндеулері Кіші жүзде жиі тарап, қазақтардың көтеріліске стихиялық бағытта тарала бастауы.

ІІ. 2- кезең- 1774ж.наурыз-қарашаның соңы- қазақтардың көтерілсіке қатысуының кең етек алуы.

ІІІ. 3- кезең- 1775ж.қыркүйек- 1776 ж.ақпан- қозғалыстың біртіндеп басыла бастауы.

Емелеьян Пугачев соғысына қатысқан Кіші жүздің ақсүйектері:___________________________

* 1773 жылдың қыркүйек айының 20- сында Пугачев Нұралы ханға арнайы үндеу жолдады.

* Жер мен суды, астық пен тұзды, өзен мен шөпті беруге аямаймын деп уәде берді.

1773 жылғы қараша айының 17- сінен 18- іне қараған түнінде Усиха өзені маңында Пугачевқа жолыққан Нұралы ханның сенімді өкілі: Зәбір молда

Нұралы ханның соғысқа қатысушыларға көмек беруге асықпауына себепші болған: Жайық бекінісін қоршаудағы Пугачевтің сәтсіздігі

Пугачевті ашық қолдап, оған көмек ретінде топ жіберген Кіші жүз сұлтаны: Досалы сұлтан

* Сұлтан қарулы топқа бас етіп өзінің ұлы Сейдалыны жөнелтті.

Пугачев соғысы кезінде Кіші жүз қазақтары қатысқан ұрыстар:_ Жайық бекінісін қоршауға, Кулагин бекінісін алуға.

Пугачев бастаған шаруалар соғысында осы бекіністі алуда басты күш қазақтардан құралған топ болды: Кулагин

Пугачев бастаған шаруалар соғысында Орынборды қоршауға қатысқан қазақтардың саны. 200-ге жуық

* Шаруалар соғысының біртіндеп бәсендеуі, қазақ даласына жазалау отрядтарының жақындауы би- сұлтандардың опасыздығын тездетті.

17. Пугачев қимылынан үрейленген Нұралы хан:_ және інісі Айшуақ сұлтан Жайық бойындағы бекіністерге көшіп барды.

Пугачев көтерілісі кезінде патша үкіметінің алдында екі ұшты қимылын жуып-шаюға тырысқан Нұралы ақталды: Қазақтардың өзіне бағынбай кетуімен

Орта жүз қазақтарының шаруалар соғысына қатысуы

Орта жүз қазақтарының ашындырып, шаруалар соғысына қатыстырған: жер мәселесіндегі отарлау саясаты.

Орта жүз қазақтарының Пугачев көтерілісіне қатысуы бөлінеді: 3 кезеңге

І кезең- 1773ж.қыркүйек -1774ж.сәуір- Пугачев шабармандарының Орта жүзді кезіп, ауылдарды көтеріліске белсене қатысуға шақыруы.

Пугачев өкілдері жеткізген үндеумен танысқан соң, өзіне жақын старшындармен келісіп, соғысты қолдауға шешім қабылдаған белгілі би:_ Дәуітбай.

Пугачев көтерілісі кезінде 1773 жылға қазан айында Орта жүз қазақтары топталып бекіністерге шабуыл жасау үшін жиналған бекінісі: Пресногорьковск

1774 жылдың жазында Орта жүз қазақтары топтасқан бекініс: Звериноголовск

Пугачев соғысы кезінжде жазалаушы топтармен ашық қақтығыспай, қыр көрсетумен шектелген Торғай өзенінің төменгі бойнда шоғырланған шаруаларға басышлық еткен старшындар:

Құдайменді мен Тайыр.

Пугачев көтерілісі кезінде Ертіс өзенінің жоғарғы ағысындағы бекіністердің қорғаныс қабілетін арттырған Сібір губернаторы: Чичерин

1774-1775 жылдары Пугачев көтерілісі кезінде үкімет қолдаған шаралардың арқасында Сібір шебінде орналасқан тұрақты әскер саны: 3 500 адам

* 1775 ж соңы- бекіністердегі қызметке қосымша 626 адам алынды.

* 1774 жылдың күзінде қазақтар патшаның тұрақты әскерінің қысымымен Сырдария бойына ауып кетіп, Бұхар хандығына дейін жетті.

Пугачев көтерілісінің басты орталықтарын талқандаған орыс қолбасшысы:. А.В.Суворов

Пугачев көтерілісі кезіндегі көтерілістің кесек басшыларының бірі, байбақты руынан шыққан:

Сырым Датұлы.

1775 жылы Жайық бойындағы шаруалар соғысы біртіндеп әлсірей бастаса, керісінше, қазақ жеріндегі қозғалыс жалғасты: Отарлау саясатына қарсы.

* 1776 жылы сәуір айында генерал Н.А.Рейнсдроп үкіметке жолдаған арнайы хатында «тыныштық» орнағандығын хабарлады.

* 1773-1775 жылдардағы шаруалар соғысына қазақтардың белсене қатысуы- орыс- қазақ байланысындағы маңызды оқиға.

Сырым Датұлы бастаған Кіші жүз қазақтарының 1783-1797 жылдарда