Ниет- пейіл, ақыл қуаты, сенім-естілік қуаты

Аруақ қуатының жоғарыда қолдағы жеті сүйекпен байланысты екенін ескерттік, бұдан шығатын қортынды тіптен қолды жалаңаш ұстаудан да; мысалға шынтақ арқылы қара қуаттардың, күн сәулесінің жатырға өтуімен, ұрпақтың ауру, жетімсіз немесе рухани жынды, мастығынан айықтыратын, ми, бас құрлысы жетілмей туына да себепші болмақ. Және ми құрты «менингит» ауруына қарсылық қуаттары да жетімсіз болуы сөзсіз. Сонымен енді; Ниет сөзін зертесек; «Ни»-«Ин»-алтын, жандық; «Ет»-малдық қуат болып жіктеледі. Ал «Ет»-қуат негізі әйелдік етектің яғни үш ағаш-гамма сәулесінің тазалығына яғни аталарымыз ескерткен; «Келіннің аяғынан», ұрпақтық аяқ-тостағанынан пайда болады. Заманның жетілген ақпараттық ағымына сай, ойлау қабілеті жоғары сапалы ұрпақтарды тәрбиелеу үшін, қазақтың білімді ел басқарушылары жастарға білім арқылы ұлттық «зияткерлік» қабілеттерін қалыптастыру керек деген саясатты ұсынып отыр. Алда «Зият» сөзін астарын талқылап көреміз. Әзірше осы қалпында алып, ал мұндай құпия зерделі және зерек, жетелі, саналы болатын болашақтың өнімі болып нәтижеленетін рухани қазына байлық егесін, күзетшілерін қалыптастырудың қалай неден бастарын да өздері де толық түсіне білмейді десек қате емес. Себебі; Бұл мәселеге айқын дәлел қазақ елінде жоғарғы оқу орындарында ел басқарушы ұрпақтарды дайындауда бағыт беретін ұлттық жан сыры-психология және сөз құпиясы, сөз қуатының өлшемін, ақыл-ойдың таразысын, адамзат ұжданын тәрбиелейтін философиялық даналыққа негізделген бір де-бір ортақ оқулығы жоқ. Және филосов ғалым дегендеріміздің өзі жалған, даналықтары жетілмеген, тек философия даналығының, заман білімнен қарай болшаққа бағдар бертін көрегендік рухани болжампаздық, абыздықтың орнына қарапайым сөз білімін меңгеруді, шешендікті яғни логикалық тілдік білімді ауыстырып алған да, барлық әлем ойшылдарының еңбектерін саралап өз ой жоруларын тықпалаумен ғалым аталғанан басқа рухани маңызды түкте жоқ. Бұл пәтуаға күмән келтірсеңіз онда барлық қазақ филосов, психолог жазбаларын құранмен, інжілмен салыстырып көріңіз. Және бұндай топтың арасында филосов ғалым қатындардың пайда болуынан-ақ, сөз құндылығының дәрежесі логикалық сатыдан аспай қалғанын өзі-ақ белгілеп көрсетіп тұр. Сондай-ақ діндегі құран философиясын және пәтуаларын қатындардың еркектермен бірдей меңгеруінен-ақ, құран сөз құндылығының, еркектерге ғана берілетін уахидың жоғалғанына ашық дәлел болып тұрғаны хақ. Философиялық білімнің елшілік қасиеттермен байланысты сөз астарын терең меңгеріп түсіндірумен және жан ғылымы кітап берілумен тікелей байланысты. Бұл діннің негізгі 70-бұтақты иман дәрежесін меңгеру арқылы ғана көкке жоғары ақылға жалғанудың дінің хақиқатына жетудің яғни 4-сапасы болып есептеледі. Сондықтан мұндай қуатты сәулелік ақпартарды меңгеру еркекке ғана тән шаруа болып, әйел халқына мұндай белгінің 3-сапасын логикалық дәрежесін, адамзаттың ортасы қабырғасы, мойны болуға ғана жартылыс табиғатына сәйкес болмақ. Олай болса, исламдық әлемде және қазақ елінде де сөз құпиясын заманға қарай зертеу ғылымы, логикалық ұлттық тіл білімі де өз дәрежесінде заманына қарай өсіп жетілмегеніне дәлел бола алады. Енді логика білімінен мысал бере кетейік; Жалпы орыс тілінде ниет сөзі «интелект» болып мағына береді. Енді «ин»-алтын, теле-дене-ет, «ек-т»-тілді егу болып жіктеледі. Негізгі қуат өлшемдері «Ек»-еркектік, «Ен»-әйелдік екі жынысқа ортақ боғанда «Ин» болатын қуаттық шамаларға тәуелді болмақ. Сондықтан «интелек»-тік қабілет «Ен-Ек» яғни «Неке» сырына тәуелді пайда болады. Олай болса құранда бұл негізді 4-санымен белгілеп, «Ниса» (Ас-ин) яғни рухани азық сүресімен көрсеткен, отбасылық жағдайға, ұлттық салт-дәстүрге тікелей тәуелді жағдайды ескертеді. Сондықтан «Ин» әйел затының шашына, 20-түрлі қышқылдар негізінен, көру қабілетіне тәуелді болып, оны қалыптастыру бес сезімдік қуаттың негізіне тәуелді яғни естіп көретін қабілеттіліктен жаратылатын ата шауқытына «Ек»-ке байланысты жетіледі. Олай болса жастардың ұлтық «интелектісін» қалыптастыру дегеніміз ұлттық ниетін, ақыл, білім қабілеті мен және сенім қуатын, иман-естілігін жетілдіру болып түсіндіріледі. Ал ниет болса; қан, тән-ет, жан тазалығына, адам баласының ар ұятына, миятылық, зиятылығының шамасына яғни ойды шамасына қарай өлшеп беретін бас мүшелерінің тазалығын қорғайтын аруағының толық қалыптасуына тікелей тәуелді. Аталарымыз бұл жан сырын; «Төртеу түгел болса, төбеден келеді» деп қарапайым астарлы сөзбен барлық ғылымдық сапасын көрсеткен. Ал ұлтына сай, Абай атамыздың дәлелдеп көрсеткен төртеудің негізі ар-ұятылық және тіл мен сөз тазалығы сақталмағанда, онда көздердің еті, бездері өліп, аруағы да рухани жетілмей жоғарыдағы көрсетілген түрлі тозақтық азаптардың себепшісі болуы даусыз. Сондықтан ойдың таразысы-Ниет адам баласының жалпы тән және рухани тазалығына тәуелді. Дін имамдарымыздың пәтуаларында ниетпен сенімді шатастырып, бір ұғымға айналдырып түсіндіреді. Негізінен қате пікір және таразының бір басына ниетті яғни ой қуатын қойып, екінші басына білімге, тұрмыс тәжірибесіне қарай қалыптасқан ақылды қойып, таразы ортасы тең ұстап тұрушы сенім қуаты пайда болатынын ескерген жөн. Осындай діннің үш түрлі сапасынан және төртінші ортасын белгілейтін өлшемі, таразыдан барып төртеу түгелденетін имандылық қағидасын тек қазақ даналар еңбегінен ғана табуға болады. Негізінен иман қуаты қан, жан тазалығына тәуелді болған бектік-тектік, ағаштық негізге жандық-балдық тіл тазалығының негізінен және ақтық-бекзаттық адамгершілік қасиеттің, адам періштелігінің тақуалығының шамасына тәуелді болмақ. Бұл адамзат иманың жоғарғы белгісін аталарымыз «Ақарыс», «Бекарыс», «Жанарыс» деп ат қойған да оны да тарих, философ ғалымдарымыз зертемей адам атына айналдырып алған. Мысалға; Ақарыстық тәнге сабырлықты меңгеруге, бой ұсынуға байланысты әйел, еркекке де тән тақуалық бірінші байлық денсаулықтың және негізі болса; Жанарыстық сипат діл біліміне ана тіліне, әйел халқының қан тазалығы мен «Қызға қырық үйден тиым» деген қағидаға сәйкес тектілік, қасиетілікті номадтық сипатты білдіреді де. «Бек арыстық» сипатты тек еркектерге ғана тән болып, егер әйелдік атауларға «Жұпар, Жанар» деген сияқты «Бек» сөзін қосаңыз; Жұпарбек, Жанарбек болып еркеке айналып шыға келетіні сияқты негізінен елшілік қабілетке, бақсылық қасиеттерге яғни қожалыққа байланысты; «Үйдің жақсы болуы ағашынан, ұлдың жақсы болуы нағашысынан» деп барлық үш жүздің де сипатын сіңіргенде осындай бекзат адам баласының қалыптасатынын ескерткен. Бұл бектік қағида құранда 12-сүре Жүсіп пен Жақып пайғамбарымыз үлгісінен, ғибрат алуға болады. Мұхаммед пайғамбарымыздың меңгерген негізгі жолы болып та саналады. Енді ортасы болған «Жанарыстық» қабілетті негізінен «Мариям» 19-шы сүре, 91-сүремен байланысты да және де аталарымыз; «Ағасы бардың жағасы бар, інісі бардың тыныс бар» деп Ақ арыстық қасиетке жету үшін де үш арыстық белгісін де меңгеруді ескерткен. Бұл қысқаша ғана нақыл сөздермен-ақ қазақ философиясының бүкіл жан ғылымын қамтып, құран насихатын қарапайым сөздермен түсіндірумен бірге және әлемде тура жолда болып, барлық кітаптарды меңгергенін айқын әшкер жариялап тұрғаны даусыз. Тек бұл байлықтарымызды өзге тілдерге тіптен арап тіліне де аударып та түсіндіретін ұлттық ар-намысты философ, дін ғалымы әзірге табылмай жатыр. Себебі олардың өзі надандықтың, қызылбастан келген жолдың қақпанына түсіп, бар сөз тек ислам келгенен кейін араптардан басталады деген сөзге сенім келтіреді. Олай болса жүректеріндегі имандарын өзге елдің салтын ұстанумен, жалаңбас жүрумен шайдырып алған және қатындары да төсек арқылы санасын жауып тастаған. Ал, негізінен қазақ философиялық құндылықтарының өзі қысқа нақыл аяттармен, ғұрыптық ырымдармен бүкіл діннің шарттарын да ашып көрсетуімен бірге, бұрынғы аталарамыз меңгерген салт-дәстүріміздің өзі құраның және пайғамбарымыздың көктен-Астанадан алып келген үш аят үкімнің намаздарының орындалу нәтижесі және бірлігі екенін ислам әлемінде қазақ аталарымыз ғана меңгеріп аманат қалдырған. Сондықтан Абай атамыздың қазақ баларының «интелектік» қабілетін жетілдіру үшін де осы үш жүздің бірлігін иман қуаты, ағашы арқылы ғана қалыптастыру мүмкін болатынын уайымдап, болшақ ғалымдарға аманаттап; «Әй қайдам! 100-қараға 200-кісі сұғын қадап жүр ғой» деген нақылмен әуелі тәніңдегі 100-малдық, жүз кесек еттің сыртан қарайтын 200-қарсылығынан сақтап, тазартып ар сауытын, иман үйін қалыптастырмаса «ин-теле-егіңе», яғни рухани жыртылған, өртелген жеріңе, жүрегіңе қан ағзасына шеріктер кіріп алады деп ескерткен. Енді қазақтың сөз данышпандарының және бүкіл ислам әлемінің де жоғалтқан ұғымы «Иман» сөзінің қуаты және сипаты болып табылады. Бұл ұғымды тек арап тәпсірімен салыстырып, бірақ өзге тілдерге аудармағандықтан, еліміздегі жалпы орыс халқы да иман сөзінің негізгі мағынасын білмейді де, сондықтан орыстардан алып аударылған философия, психология ілімдерінде бұл қуаттың сипаты мүлде ұмыт қалған. Сондықтан қанша арапша білгенмен орыс тілі арқылы келген шет елдік білімен салыстырып өлшенбесе сөз құндылығы, сенім қуаты да қалыптаспайды. Оған дәлел иман-сөз орыс халқында «вера», «бога боязн» сияқты ұғымдармен тек ақыл, білімге байланысты қуаттық шама сенім болып бейнеленеді. Ал ниетті орыс халқы да «помысл» деп атайды. Аталарымыз ниеттің негізі 4-еуді түгелдеп және алтауды араздастырмай ұстаған жағдайда ғана дұрыс болатыны ескертіп; «Ақыл алтыда, ой жетіде» деген де нахыл қалдырған. Яғни шайтандық пен жындылық арасын бөліп, көркем мінезділікті, тіл нәпсісін де тиым сала білуді ескерткен. Сондықтан християн халқы жалпы ниеттің ғұрыптық ұстанымынан ажырап, шайтанның азғырумен, ал сенім негізінің бұлағы болған басты жалаңаш ұстаумен әдемі көрсетіп, сенім қуаты толық жетілмеген, жынды сулы жүрекке жалғанбаған ақылды бастар қазақ елінің де діни салтына айналғаны даусыз. Ал орыс халқындағы дін саласындағы «вера, помысыл» ұғымдарын қазақшаға аударғанда бәрібір сенім, ниет ұғымдарын беріп, негізінен ақыл-ойға яғни бастың қабілетіне және рухани сипатқа байланысты болады. Негізінен иман қуатын орыс халқы «душевный, святой, одухотвареннный» деген сияқты теңеулермен түсіндіріп, ондай біртұтас иманды елді «светский» деп жарықпен салыстырды. Яғни иман дегеніміздің көрнісі осындай болып, бірақ қандай қуаттармен, өрістермен, тектермен байланыстылығы толық ашылмаған. Ал атамыз қазақта иман ұғымын жүрекке қан тазалығына, ана тіліне жер рухына, келіннің аяғына, үш ағаш, арайжап мүше қасиетілігіне, жамбас сүйектерімен құйрық, іш майларының, тоқ ішектің тазалығына да, негізінен адам кеудесіндегі жүрекпен тылсымнан енетін жүрек көздерінің аруақтық қуаттың шамасына, тазалығына, қасиетілік дәрежесіне тікелей қатысты жандық қуат негізін қалайтынын білген. Сондықтан иман тектіліктің көрнісімен де пайда болып; «Ұлдың жақсы болуы нағышынан, үйдің жақсы болуы ағашынан» деп астарлы иман білімін текке, түп негізге тәуелді болатынын ескерткен. Және бұл иман қуатының адамзаттың періштелік несібесіне жатып, төбеден, аяқтан енетін жер, көк рухына, нұр суына байланысты өсіп-өнетінін білген абзал. Ғиса пайғамбарымыз өзіне үкім келер алдында шәкірттерінің аяғын жуып, бұның сыры болашақта белгілі болатынын ескертіп, Мұхаммед пайғамбарымыздың, пайғамбарлық қабілетімен қоса елшілік істері адамзат аяғының, жер рухының мәсіхі болатынын меңзеп кеткен екен. Олай болса жалпы сенім қуаты жартылыс басынан бастап белгілі және меңгеру білімі болып, ал иман қуатарын толық меңгерудің білімінің жартысы Ғиса пайғамбармен рухпен байланысты болса, екінші жартысы жанмен яғни Мұхаммед пайғамбарымыздың сүнеттерімен намаз орындау үлгілерімен байланысты болмақ. Бірақ, бұл жан сырының исламға дейін болмады, меңгермеді дейтін болсақ онда Аллаға ортақ қосамыз. Тек жалпы адамзатқа ортақ кітабы ашық түрде оқылмаған, аян, уахи түрінде ғана елшілер арқылы білдіріліп отырылған деп ұқанымыз абзал. Сондықтан иман қуаты бастың да, аяқтың, жүректің тазалығына тікелей қатысты және Мұхаммед пайғамбарымыз сөз атауымен белгіленіп, 4-түрлі діннің сапасын, адамгершілік, ізгілік, ниеттер тазалығын осы сөзге сыйғызып кеткендігі де хақ. Құранмен бірге мұсыл ман және и ман сөзінің еш тілге аударылмай сол қалпында берілетін қуатық өлшемі бар мықты сөз болып саналып, арап елі үшін сенім негізінде қолданылғанмен өзге тілдерде де мұсылмандыққа, рухқа сенімге байланысты жалпы діндік белгі болып және имандылық - дегеніміз жан қуатын, тазалығын, құпия білім шамасын ділдің негізін білдіретінін ұғым болып шығады. Сонымен Мұсылман сөзі еш сөзге аударылмай сол маңынасында ислам дінімен байланысты болып, иман сөзі де осы сөздің пары болып саналады. Бірақ мұндай жан, рух сырынан тәуелді философиялық атаулардың құран арқылы мәні қуаты ашылғанымен, логикалық яғни тіл, ділдік білімі бұрынғы сақ ұрпақтарына түскен кітаптарға байланысты болып, түркі тілінде жасырылғанын, оны Ясауи бабамыз шағатай тілінде сандармен ашып кеткенін әзірге түсіндірген түркі ғалымы да, дін хазірет, тиологтары да арамыздан шыға қойған жоқ. Сондықтан құран құндылығы «Иман» сөзі әлем философиясына тек қазақ тілі арқылы танымал болып және «Ман» қуаты адамзатқа ортақ ұғымға айналып, «Мұсыл» сөзінің 9-арыстық сипаты мен, барлық пайғамбарлар осы арыстар болып саналатынын, қазақ философиясын меңгерген әлем халқының бәрі де мұсылманнан тарайтынын да өзінен-өзі әшкере болып, «интелектік» қасиет, имансыз жүзеге аспайтынын өзінен-өзі орнын табуыда сөзсіз. Пайғамбарымыздың «Иман мен ұят егіз ұғым» екенін ескерткенін назарға алсақ, қазақта бұл ұғымды ар және ұят болып, арлылықтың ұяттан да қуатты дәрежелі ұғым екенін көпшілігіміз білетініміз де даусыз. Сонымен Ар дегеніміз қазақ елінің бұрынғы заманнан бері келе жатқан имандылық шарты болып; «Жаным арымның садақасы» деп қастерлеген, жанан да жоғары адамдық яғни құдайлық негіз, қасиет болып танылады. Және Ар сөзі адамзатқа, барлық діндерге ортақ иман сөзінің баламасы болып, ислам діні құндылығын түсіндіруде, діндер ортақ мүддесін анықтауда және өзге тілдерге сапасын оңай түсіндіруге Абай-Шәкәрім аталарымыздың философиялық құран тәпсірінен артық оқулық та бола қоймасы анық. Бірақ мұндай әлем халқын бірлікке тұтастыққа әкелетін жаратқанның асыл қазына байлығы қазақ тілі бар екенін, Ясауи баба, Абай-Шәкәрімдей дана филосов ғалым-сопылары да шыққанын әлемге паш етуге тағы да тажал болған өз қандастарымыз, ел сөз басшылары және қазақтың дін ғалымдарының ескі пәтуаның соңына түсіп, масхабты тура жол қылып алуымен ғана зұлымдыққа түскендерін білдіреді. Інжілде иманды жалпы сенімнің әрекетке айналғандағы дәні деп рухани егінді меңзеген де бірақ ат қойылмаған. Ғиса пайғамбарымыз көке жинайтын қазыналарың яғни жүректерің деген астарлы сөзбен насихаттаған. Ал, Мұхаммед пайғамбарымыз иман негізін «Қыша» дәніндей (Ашық, жүрек мөрін ашу) деп ат қойып, бұл сөзді зертеген тағы да дін ғалымдарын көре алмайсың. Қышаның мөрі де «Ашық» «Ақ»-қа, яғни кітапқа айналып, қазақтың ұрпағы Ақ ұлға беріліп, осы «Ашық» арқылы енді әлем діндер бірлігін қалыптастыруға болатынын, ел басшыларымыз өздері теріс улы «Қыша» дәнін жегендіктен, әлемге масқара болып, заң шығарғанын және өз ұлтының жетілмей жатқан рухани балаларын, өрістік көлеңкелерін араммен, теріс сөздермен, сөз арасын былғаумен маймылға ұқсатып өсірумен, рухани байлығын тылсымдық жүректерін өлтіріп, өздері қырып жатқанын білмейді. Ал енді бұл жағдайдың хақиқатына көзіңізді жеткізгіңіз келсе, онда бастың, киімнің қадірін білмей, тіл мен сөздің арасын бұзып сөйлейтін, жазатын және 40-қа да толмай Раббымыздың үкімінен ашық қарсы болған дін ғалымы, филосов дегендеріңізді дін істері мекемесімен, мүфтиятымыздың кеңселерінен таба алатыныңызға және жалаңбас «қажы» қатындардың қазақ елінен және осындай басқару мекемелерінен көруіңіздің өзі пайғамбарымыздың өсиеттері мен ізгі амалдары да, құранның үкімдері де, имандылық қағидасы, аталар аманты, жаратақанға берген уәдесі-ар білімі, ғұрпымыздың да ашық мазақталып жатқанына дәлел бола алады. Осы қарапайым мысалмен-ақ, мешіт имамдарының рухани бейнесінен-ақ,иман ғылымы, ар білімі де қазақ дін мекемелерінде мүлде болмағандығына куәлік береді. Олай болса мұндай ислам дінінің құндылығының аяққа тапталуына жол берген басшыларында да жүректерінде қышаның дәніндей де иманы жоқ деуге болады. Егер ондай иманның қыша дәніндей ғана қуаты болса; Раббымыздан аян-аят алып, егер қарсы тұруға шамасы келмегенде де ондай жерден, атақ дәржеден бас тартып өзін, иманын сақтау үшін қолынан келетін шаруамен айналысқан болар еді және болшақта масқараға ұшырауға тап болмас үшін, Рабымыздың қадағалауында, қамқорлығында яғни алды-артында бірлері болған, Алладан бекітілген күзетшілері де болатын да еді. Сондықтан Алла адастырғандарды түзу жолға салушы жоқ және жаратушымыздың үкімі-уахиынсыз, пайғамбарымыздың батасынсыз жүрекке иман қуаты еніп, қанда бейнеленіп, зейнетелуде мүмкін емес екенін естен шығармаңыз. Енді мұндай жағдайдағы сенімге қарсы ниетілік шайтандық «интелек» қайдан пайда болады деп сұраңыз.

Интелект немесе діннің үш сапасы, естілік туралы.

Енді әрбір пенденің ниетінің шамасын арманы арқылы айқын көрнісін береді. Ниет дегеніміз арманның қажетіне қарай пайда болатын ойдың бейнесін берді. Ал сенім жүрек арқылы әрекет етуші ерік күшін қалыптастыратын ой қабілетін басқаратын қуаттар шамасын көрсетеді. Ниетпен сенімнің әрекетінен ұждан пайда болып, ал ұждан адам баласының тәрбиесімен, саналығының толық бейнесін береді. Сондықтан аталарымыз; «Ақыл алтыда, ой жетіде» деп; «Жетесізге жеті айтсаң да білмейді, санасызға сан айтсаң білмейді» деп осы жан ғылымының қарапайым сырын нахылға айналдыра білген. Жетенің де сандық мәні және тәндегі орны болып, сенім қуатымен ерекшелігі болатынын да естен шығармаңыз және сана қанға байланысты қалыптасытынын да ұмытпаңыз. Осыдан барып енді орыс тіліне християн халқына да түсінікті болу үшін Қазақша «Ес» ұғымы осы иман қуатының алғашқы мұсылмандық бейнесін береді. Иман-дегеніміздің ірге тасы-«Ес» болып, негізінен інжіл құндылықтарында адам баласының оң жағы мен 18-ғаламға байланысты қалыптасатын парасаттылық, бекзаттық болып екі бейнесін береді де ақирет білімі жан сыры болған сол жақтан келетін қуаттарды аруақтық негіздерді, адамзат «Ар», «Манын» яғни «Меч»-«Та»-сын толық қамти алмайды. Бұл жерде «Меч»-Аруақ қуаты ал «Та»-көркем есімдер яғни «Аттардың» көке шығумен «Та» болып қуаттық есімдерге айналуымен және жартушымыздың сегіз сипаттарын малдық қуатарды меңгеруді көрсетіп тұр. Ал ес дегеніміз; орыс тілінен және әлемдік діндегі құдайлар сипатын көрсететін «Та» (Ат)-Ес болып шығады. Сондықтан Сүлеймен пайғамбарымызға жүйрік аттарды әкеліп сынағанын және «Мен аттарды, яғни адам баласының ой көлігі жындық қуаттарды, шеріктерді жақсы көремін!» деген сөзінен кейін басы, аяғы жоқ денені тағының үстіне қойып көрсеткенін шешкен де бір-де бір масхабтық дін ғалымын кездестіре алмайсыз. Сондықтан ес-денемен байланысты болып, құранда бой ұсынушы деп атаған. Тек бой ұсынып, намаздарын оқып, арап салтымен тақуа болғысы келгендерге Сүлеймен пайғамбарға ескерткендей аятты астарлы түрде баяндап кеткен. Әрбір пенденің малдық қуаттары осындай жүйрік сәйгүліктерге айналып тылсымнан аян, уахиларды жеткізуші көлік болып, осы көліктер арқылы тақуалыққа жеткен адам баласының жаны көктегі жолдардан ұйқы кезінде несібесін іздейтінін және сол арқылы ғана аттардың, адамдық денеге аян-аяттарға айналатын құпия сырын да білгеніңіз жөн. Бұл жан ғылымының әулие аруақтарына жалғанудың қазақ әулие аталарымыздың меңгерген құпиясы болып саналады. Сәйгүлік аттар дегеніміз, адам баласының толық жетілмеген аруағының яғни аяқ, мойын мүшесі болады деп Сүлеймен пайғамбарымыздың тағына денені қойып көрсеткен Раббымыз. Жылқы малы әйелдік жындық қуаттармен байланысты болып; «Қазақ жылқы мінезді» деп ескерткен аталарымыз. Сондықтан естің негізі ана тіліне, ділге- логикалық білімге байланысты; Сана қуаты мен Ерік күшінен қалыптасады. Жастардың «интелектік» қабілетін қалыптастыру дегеніміз бойын, есін жиғызып, ерік күшін яғни табанын жер рухымен бекітіп, шикі өкпелігінен арылту болып табылады. Ерік күші сенім қуатының 3/1 бөлігін қалыптастыратын адам баласының жүйке жұмысына тәуелді негізді құрайды. Ал сана қуаты ана тіліне, нағашыдан келетін қасиетке байланысты қалыптасатынын түсініп, осы екі ұғымнан ғана адамдық қабілет, қылықтар негізі ес, естілік болып қалыптасады. Және естілік өкпенің бір жағындығы 9-санды жағдайына және оң қол аруағының шеберлік, кәсіптік тазалығына да байланысты болмақ. Бірақ иман қуатына қалыптасуына міндетті болған мінездің, қылықтың ірге тасы болғанымен, бірақ иманның қуаттық дәрежесін, бейнесін көрсете алмайтынын да білгеніңіз жөн. Оған негізгі дәлел жүректің сол қол жақ бетінде орналасып, сол қолтықтан жағдайын анықтауға болатын тән ғылымын да білген жөн. Және есті адам баласының сенім қуаты толық деп те айтуға болмайтынын білгеніңіз абзал. Ал сенім қуаты оң қолдағы 18 санының сол қолға жалғанып; 81-сандық мәнге айналуымен және тәубеге, тілектердің бірленуіне 11-сандық құран аяттарының, сүресінің насихатына тәуелді болады. Сонымен осындай қуаттардан, сандар жүйесінен ғана иманды зейнеттеудің ғылымдық сыры 49-санымен белгіленген пайғамбарымыздың шапағатына жалғанып, көк құпия сырларын, кітаптарын алумен және 9-санды кісілік негіздерді меңгерумен ғана иман болып жүрекке зейнетелетінін, бейнеленетінін және оның да 13-сатысы болатынын Ясауи бамыздың сәни дәптерінде дәлелденіп, құлшылығы да көрсетілген. Сондықтан бұл жан сырының құпиясы масхабтық білімінен әлде қайда терең және тақуалық, сопылық, тура жолда болушы имандылық, бекзаттық қабілетті меңгеру үлкен ұғым болып, алдағы 7-ші басылым бетінде талқылап көреміз. Осындай мұсылмандылықты меңгерудің масхабтық білімін яғни сенімділікті толық иман келтіру деген қате ұғымнан, ислам дін құндылығынаң әлем алдында құнының өзге діндегілерден де төмен тұруына әрекет еткен және қазақ тілінде толық ашылатын жан ғылымын, сөз астарларының қуатын арап тіліне байлап қойу арқылы адамды ақыл-ой еркін аңша аулағандар кімдер деп аталу керек? Және дінде зорлық жоқ деп түсіндіріп, ақылға шек қойып, өзге елдің салтын, әдетін, ғұмырлық (жалпы халықтық тағдыр, замандық білімдерін) дінін тықпалау дінге зорлық, ашық зорлау емеспе екен? Сонымен адам баласының ниетілігін ақыл, білім арқылы жетілдіріп, белгілі бір шаруаға, кәсіпті меңгеруге шаруашылық істерін жүргізуге тәрбие де беріп ниетті қылып өсіруге болады. Біздің мемлекетіміздің дін істерін басқарушы мекемесінің «Дін мемлекетен бөлек» деген пәтуасын құран аяттары 48 және 11 сандарымен қуаттарын теріске алумен, ондай пәтуа берген пенделердің діннен шығап кәпір болатынын ескертеді. Ал Абай атамыздың ниет туралы 11 -ші қара сөзінде; «... Ұлықтар пәлі-пәлі, бұл табылған ақыл деп, мен сені бүйтіп сүйемін деп, ананы жеп, сені бүйтіп сүйемін деп, мынаны жеп жүр. Қара халық менің сонша үйім бар, сонша ауыл-аймағымен сойылын соғайын, дауыңды айтайын деп, қай көп бергеніне партиялас боламын деп, құдайға жазып, жатпай –тұрмай салып жүріп басын, ауылын, қатын балсын сатып жүр. Осы ұры бұзық жоғалса, жұрқа ой түсер еді, шаруа да қылар еді. Бай барын бағып, кедей жоғын іздеп, ел секілді талапқа, тілеуге кірсер еді. Енді жұртың бәрі осы екі бүлік іске ортақ, мұны кім түзейді?..» Сонымен ниет дегеніміз талаптан-48 санды қуаттан және 11-санды тілеуден пайда болатынын және 48 -ші өлеңінде; «..Егіннің ебін, Сауданың тегін Үйреніп, ойлап мал ізде, Адал бол -бай тап, Адам бол- мал тап, Қуансаң қуан сол кезеде, Біріңді, қазақ, бірің дос Көрмесең, істің бәрі бос...» деген өсиетпен әйел затының талабы байға тиіп, бала туып, адал болу болса, оны өсіріп, жеткізіп мал табуға талаптанбаған еркек заты адам -дық қасиеттен жұрдай болмақ. Және «Өлі разы болмай, тірі байымас» деген қағидамен аруағың түгіл тіріңмен де, ұлтыңмен де өз-ара араз болма деп ескертеді. Ал, біздің масхаб ғалымдарымыздың арап тілінен көшіре-көшіре өзедері ниетінен жаңылысқанын үгіттері мен тәпсірлері әшкере қылып және олардың ел басшыларының ниеттерін жасырып, дінсіздермен ауыз жаласып, өз ұлттық ғұрпына қарсы заңды қолдауы да тажалға айналатынын ескертеді. Ал біздің масхабтық біліміздің ниеттілік сипаты жаратушысын тануға, адалдыққа, адамгершілік құндылықтарды меңгеруге негізделгенмен, тек бұрынғы заман ой қуатына сүйеніп, тәпсірлерді санмен жүйелеп, заман біліміне сай салыстыра білмеуден, тек адам баласының ақылға, білімге негізделген еріктік сапасын ғана қалыптастырып, санасын жабуға негізделген ниетілік болып шығады. Және мұндай жағдайда сана қуаты мүлде болмайды деп те айтуға да болмайды. Және жалпы ұлттық ақыл-ойымыздың еріктілігі, талап, тілеуіміз яғни ниеттік шамамыз қазіргі таңдағы ұранымызға айналған еркіндігіміз ақылға және тәрбиеге тәуелді болып, естің екі сапасын береді. Еріктің сапасы дегеніміз жыныстық ерекшелікпен, өрістік екі жиілікте болып адамзаттың жүйке құрлысы екі сипатта еркек, әйел болып ерекшеленетінін білдіреді. Сондықтан аталарымыз бұл ерекшелікті жан сырын; «Әйелдің шашы ұзын, ақылы қысқа» деп еріктің яғни қайраттың, сөз қуатылығының шамасымен боймен өлшенетінін білдіріп; «Еркек дауысты әйелде ұят болмас, әйел дауысты еркекте қуат болмас» деп көрсеткен. Және шаштың да екі түрлі еркектік, әйелдік сипаты болатынын; «Алтын басты әйелден, бақыр басты еркек артық» деген нахыл қалдырған. Сондықтан еркек 70-метал-металоидтан тұрғандықтан темірдің қоры мол болып, ерік ағашы да осылай емендей болып қалыптасады. Бой қуаты еркектен төбеден төменге қарай жабылатын болса, әйел затының аналық жыныстық қабілетімен аяғының тазалығына тәуелді болады. Сондықтан ақыл бойға тәуелді болып, әйел бойын құран аяттарының 23-санынан (4-23) іздеп, ал еркек бойы 91-санымен, кәпірліктің де белгісін бойға қарап анықтауға болатынын және ол болашақ ғылымда осы сандармен өлшенетінін біліп, құран сан тағлымының адамзат ақылынан әлде қайда жоғары тұрғанын мойындайтын да заман да келер. Сонымен бойдың да өрістік, салқын, жылулық, жарықтық сипаттарында да еркешелік болып және әйел затының тәнінде алтын, күміс қорынан тұрып, адамзаттың несібесі жеміс ағаштарын қалыптастырады. Алдыңғы жазбалардан ғибрат алған талағында биті бар естілігі толық оқырманның ол жазбада неге әйел бойы ұзын, деп жазылған деген күмәнді сұрақты қойатыны сөзсіз. «Түсінікті болу үшін әрбір нәрсені парымен жаратттым» деген жаратушымыздың үкімінен сәйкес, әрбір пардың бір жағы 3-тен тұратынын, барлығы 6-санымен рух негізін ғылымын құрайтынын және осы Раббымыздың білімінен-ақ масхабшылырдың «бес парыз» намаз дегені Құранға қарсылық екенін білгеніңіз де жөн. Бұл мысалмен адам сөзінің өрістік бақшасы «Бой»-дың, немесе Шәкәрім атамыздың насихатындағы «Бәйшешшек бақшасының» көрнісі және құрандағы «Көлеңкелердің ұзын жағын өз жағыма аламын» деген аятынан туындайтын адам баласының қол қанаты аруақтық бой туралы, тектілгінің көрнісі, серіктері туралы әңгіме қылып отырмыз. Сонымен тектіліктің жер бетіндегі белгісі болған; Құрма ағашы арап әйелдерінен тән еріктің белгісі болса, алма, жүзім сияқты түрлі жеміс ағаштары түркі елдерінен тән әйел ағаштарын меңзеп тұрғаны сөзсіз. Осындай ағашы көп елдің де қандық діл білімі жоғары болатыны даусыз. Аталарымыз батада; «Ой түземей бой түзеп кеттіңдер» деп ескертеді де бойдың ой тазалығынсыз қалыптасуынан жындылық қылықтың еріктіліктің пайда болуымен, сана қуаты жетілмейтінін ескертеді яғни естілік қалыптаспайды. Естің бойға тікелей тәуелді екенін де ескертеді. Сонымен дін несібесінің екі сипатты бойдың болатынын және тақуалық жолда немесе қандайда бір «намазхан» болғандардың тілектерінің, ниеттерінің де екі түрлі болатынын құранда; «Кім ақиреттті қаласа береді, кім дүние несібесін сұраса оны береді, бірақ ақирет несібесі берілмейді» деп ескерткен үкімнің ниеттіліктің де екі сапасы болатынын ескертеді. Енді әйел бойы натрий жолдарына яғни 40-үйдің арасын жалғап тұратын тіл, үш жолдарына тәуелді болып әйел бойы үндік сапамен, ал еркек бойы дауыста, сөзден тұратын қуаттық сапамен қалыптасып және еркектің тіл, натрий жолдары қысқа болып, үйінің саны 30-санмен белгілі болатынында ескерген жөн. Сондықтан ұлттық тектілік рухтық қуат болып еркектің боймен өлшеніп, жандық қуат тілмен байланысты, гендік қасиет әйел боймен өлшенеді. Сонымен сенім қуатының осындай ой бақшасы болған «Бойды» қалыптастыру үшін алдымен ес, сосын ұлттық негізегі ниет тазалығы болмаса, құр намаз оқумен, қажыға барумен, ораза ұстаумен иман түгіл, сенім қуаты да толық жетілмейді. Сондықтан Абай атамыз адам баласының құлшылықтарың негізін жан ғылымының сырын құран сан тағлымдарымен сәйкестендіріп, санмен реттілігін де көрсетіп кетіпті және «Мақсұт» атты әңгіммемен адам бойының 3-бақшасының жемісін ақ, сары, қызыл деп көрсетіп астарлы әңгімемен суреттеген. Ал ұлттық негіздегі қазақтың дін-ниетін қалыптастыру үшін алдымен ақыл-ойын дамытып, ерік күшінің 9-санына байланысты болатыны, ал саналығын жан тазалығына байланысты 7-ші сөзбен ғылымын көрсетіп және естіліктің жүрек ісі болып, қулыққа, дүние табуға естілердің көп болып, ал адамгершілік парыздарға естілердің аз кездесетінін де ескертіп; «..Егер есті кісілердің қатарында болғың келсе, күнінде бір мәрте, болмаса жұмасына бір, ең болмаса айына бір, өзіңнен өзің есеп ал! Сол есеп алғаныңнан бергі өмірді қалай өткіздің екен, не білімге, не ақиретке, не дүниеге жарамды, күніне өзің өкінбестей қылықпен өткізіппісің? Жоқ, болмаса, не қылып өткізгеніңді өзің де білмей қалыпысың?» деген ақылмен өзінді өзің халық көзімен көре біліп, сынап, өткен өміріңнің әрбір сағатын өлшеп, дініңмен салыстырып таразыға тарта білуді ғана адамзатқа лайық естілік болатынын ескерткен. Діннің бар жоғының негізгі белгісі ақыл, білім болса, ал тазалығының көрнісі естілік болып, тура жолының парасаттылық, бекзатылығының бейнесін иман қуаты қалыптастырады. Сондықтанда ниет ұлттық тәрбиемен, кәсіптік, жыныстық еркшеліктермен көрнісін беріп оны «Мәдениет», мәдениеттілік қара халық тілімен әдеб деп атайды. Ал сенім қуаты, сенімділікті ақыл, білім, өнер, кәсіп т,б басқалай адамзаттың тұрмыстық ерекшеліктерін, ұлтық мінезін, отан сүйгіштік сияқты және түрлі дарындылық қабілет, қасиеттермен өлшенеді де 11;81;9 сандармен құран, інжіл аяттары сырын түсіндіріп тұрғаны хақ. Мұхаммед пайғамбарымыз: «Һұд сүресін меңгерем дегенше шашым ағарды» деген астарлы сөзінен осы сенім қуатын меңгеру шаштың да ағарып, адам жасының кемелденуіне ақылдың жетілуіне байланысты екенін білдіреді. Ал енді ниеттілікпен, сенімділікпен тура жолды таптым деген қате түсінік болып, тура жол негізінен ақиреттік бақша жемісі Ақтың- «Ар»-сауытының яғни бойдың толық қалыптасуы мен «Ман» қуатының тәнге толық зейнетеліп және тазалық сапасына байланысты болады да оның жоғарғы дәрежелі шамасын «Сабыр» деп атайды. Сондықтан Раббымыз; «Сендерге бір тіл екі ерін және екі жол көрсеттім емес пе?» деп ескертіп, ниет пен сенім екі жол яғни рух пен жан адам баласының астыңғы, үстіңгі ернімен белгіленіп қойған. Екі еркі бір тіл және екі көзден жүректің негізі пайда болатынын да ескертіп, иман зейнетелу үшін осы бес негізді денені өсіру керек екенін және екі жол кедергісімен 7-санды аруақтық қуаттан барып жүректің толық бейнесі қалыптасып, оған қандағы 11-жұлдызды ниеттің өзін қоссаңыз 18-санымен солға қарай айналғанда 81-санды сенім қуаты, ерік, қайраттылық пайда болады. Ал иманның негізгі сыртқы тәндік бейнесі астыңғы иек сызықтық шамасына тәуелді және «Кәусармен» байланысты болып, сақал қойудың да белгісі пайғамбарымыздың шапағатынан жалғану жанды меңгерудің сипаты болса, мұрт майланып рухани жетілгендікті білдіреді. Ал жастарымыздың сахабаларға еліктеп, «Менде дін жолында сахабалық дәрежеге жеттім» дегендей, ұлтымыздың ңұрпына жат бұндай кейіпке түсуі керісінше тәкәпарлық, мақтаншақтық және жалғандық исламды мазақтаудың тажалдық әдістері болып табылады да, сақлына ақ түспеген, қара сақалдыларды; «Сақалы бар, мақалы жоқ» деп атайды. Рухани май ішкен пенденің мұрты майланып, ақ түсіп, ал мақалы болған пенденің сақалы ағаратынын естен шығармаңыз. Абай атамыздың, «Қазағым қайран жұртым, Ұстарасыз аузыңа түсті ау мұртың» деген астарлы насихатында; «Имансыздық намазда қызылбастан салған жол» деген ескертуін, рухани тазаруды меңгере алмағандығын дәлелдеп тұр. Атамыз иман келтіру мен сенімді болудың екі мағына беретінін және рухын тазарта білмегеннің мұрты аузына түскен пендемен бірдей арамды қоса жейді деп, масхаб хазіретерінің үш ұйықтасада түсініне де кірмейтін, қазіргі таңдағы ислам әлемінің адасқан, бұзықтық салтын хақиқатты көрсеткен. «Ұста ара!» деп «Бақ-ара» сүресін меңгере алмай, бес парызбен 2-ні (екі жолды) меңгеріп, ала алмай; Бақ қарап, қыдыр дари алмай жатқанын суреттеген. Ал иман сөзі адамзатқа ортақ аударылмайтын ұғым және 49; 9 санды үкімдерге, сүрелерге байланысты болған көктегі жердегі құпия сырларды яғни «Ман» қуаттарын толық меңгермей, қанды толық тазартумен, жүрек етінің тазалығы да қалыптаспай иман зейнетеліп енбейді және ол үшін де жанның өлім себептерімен кездесіп, түршігіп шаш, сақал, мұртың ағармай қара, еліміздегі толып кеткен қаба, қара сақалдар керісінше сенімнің жетілмегендігін де және жүректегі имансыздықты көрсетіп, әшкер мазақ қылып тұрған, бұл қылығын шайтанның әдемі көрсетуінен деп түсінгеніңіз абзал. Ал, сақал қойып мұртынын қырып тастаудан рухқа қарсымын деген жындылық белгі пайда болады. Енді «Ман» деген ұғымның өзі адамзаттың бастапқы жаратылыс тегі екі сөздің, екі тамшының белгісі болып бірі ақ, қара түсті сыртқы бейнесін төрт бұрышты бейнемен белгіленген қуат көзін болып табылады. Адамның екі қасы осы «Мандық» негізін көрсетіп, құлшылықтарын жетілдіру арқылы тәнге мөр алып оны «Қал» деп атап, сақалдың толық ағаруы осы үш негіздің тәндік зейнетін көрсетеді. Бұл ман қуатын меңгерудегі қара ерік күші ағаш болып оның негізі ата шауқатымен, ал ақ сана қуаты тілмен, ділмен байланысты болып, ана қанындағы 11-жұлдыздың ағару, жарық сипатына, ана сүтінің қуатылығына байланысты пайда болатын адам баласының шеберлік, көріпкелдік және үндік қабілетін қалыптастырады. Осындай үш түрлі сипаттың алғашқы сатысын ниетті меңгеру жолына түскен яғни «Шерік», «Табиб», «Такиғ» қағидаларын меңгеруді масхабымызы тура жол деп атайтын шариғатты іске айналдырумен және оны адамгершілік жолында қызметке жаратушы болса «Мұсылман емесің»- деп айту да кәпірлік болып саналады. Енді осындай үш сипатты имандылықтың мектебінің сабақтарын меңгеру шарттарынан естің де үш сатысын дін құлшылығынан көрнісін табады.Сондықтан мұсылмандық дегеніміздің өзі ақылмен, еркін меңгерумен Абай атамыз айтқан естің екі ақ қара жағы да, яғни дүние, мал табуға, қулыққа естілік те осы сапаға жатады. Сонымен ерік күші жындық қуатқа тән де, ал саналық күш жан негіздері сезімге және шайтандық көруші қарсылық қуатқа тән әйел затының қанынан пайда болады. Сондықтан шайтандығы бар немесе жындылығы бар болған білімді, ақылды өмір шаруасын жүргізген, жекелей ерік күшін меңгерген немесе жекелей сезімдік қуаттарды жетілдірген пенделердің бәрі мұсылман болып, белгілі бір дәрежедегі ниетілік пен сенімдік қуаттарды меңгерген болып саналады. Алдыңғы басылымда бұндай жан сырларына кең түрде құран, інжіл арқылы дәлелдер келтірумен талқылып көреміз. Сонымен мұдай жағдайда әйел халқы ниетім ақ деп ақталаса, еркектер құдайға сенемін бірақ намаз оқып, тағы басқа дін істерін орындай алмаймын деп ақталады. Раббымыз ниетілікті меңгермей, яғни бой қуатын ағартып өсірмей тілектердің қабыл болып, сенім қуаты да жетілмейтінін ескертеді. Сенімді қалыптастыратын сынақттардың өзі тікелей сенімге емес әуелі ниетке қарай берілетінін де ескергеніңіз жөн. Сондықтан әлемдік философия, психология ілімдерінің ұсынған тек бұндай білім, оқу арқылы, тәрбиесіз «интелекті» яғни ниетсіз, бойсыз, оны тазартатын ұлтық тәрбие тағлымынсыз жастарды құр біліммен саналы қылып қалыптастыру мүлде мүмкін емес және Әл-Фараби атамыз ескерткендей жастарды еркін, шектемей ерік күшін жетілдіріп, болашақта ұлың жынды, қызың шайтан болмасын десең, алдымен тәрбие үйрет!- иманын суғаратын, сана қуатын жетілдір, деп ескерткен. Сана қуаты ана сүтімен бойдағы құпия жартушы тарапынан берілетін қасиетке, ұждан қуатының негізіне және ана тілін меңгеруге тікелей тәуелді болады. Ал сана қуатынын қалыптастыру үшін де алдымен жеті сүйектің тазалығы «жете» керек екенін тағы аталарымыз ескерткен. Сонымен ерік және сана қуатының өлшемі болған естілік аруақтық қуатың негізін қалайтынын жадыңызға тоқып алыңыз. Сондықтан осындай күрделі жан құпия сырларын түсіну үшін де Абай атамыз ескерткен барлық нәрсенің, қуатардың, күштердің белгілі дәрежеде өлшемі болу шарт. Біздің филосов аталған ағайындарымызбен дін ғалымдарымыздың бұл ұғымдарға өздерінің ескірген білімдерімен қарсылықтарын туындатпас үшін тағы да қайталап; құран арқылы сөз қуатының, кітап өлшемдерін көрсете кетейік; Сана қуаты 3;21 сандармен аяттармен баяндалса; Жете 142 сандық мәнімен; Сенім- 11;81;9 сандарына тәуелді; Ерік күші- 81 санымен белгіленіп, сенімнен бөлек қарастыруға болмайтынын ескертіп және бірін-бірі қайталап толысып, алмасып иман ағашын, ата шауқатының қуатылығын және неке, жұптасу арқылы әйел рухани егінін өсіруге азық болады. Енді осы сандарға тәуелді болған адам баласының 8-түрлі малдық қуаттарының да жетілу, қалыптасуы туралы ғылым сырлары философия, психология пәндері де масхаб ғалымдары да қарастырмайды, яғни білмейді де сондықтан білген елдің рухани құндылығына қарсы соғысқа шыққан шайтан жамағаттарына көмекке тұрған өз еліміздің жансыз шерік ел басшы, көш басшыларымыздың өздері «шерік қатушы» болып, кейбіреулері атақ, дәрежелерін пайдаланып тажалға да айналып алғаны хақ. Бұл пәтуамызға тағы мысал бере кетсек; Діннің үш сапасының өзі осы ес, естілікті қалыптастыру ұғымынан пайда болып, еске қызметке тұрған; Жад; Зерде; Зейін рухани негіздегі қасиеттіліктер болып, және тән, ағза мүшелерінің тазалығына да тәуелді белгілі өлшемдік сипаттары да бар. Бұл жан сырына болшақта терең үңіліп, аталарымыздың нахылдарымен, сәни дәптер аяттарымен әлем психология ілімінің де қателіктерін көрсетіп, бұл саладағы ғалымдарымыздың және дәрігерлік білімдегі адасқан тажалдық әрекетерді де, ел басшылырының рухани жетілмеген білімдерін де әшкере жариялайтынымыз да хақ. Сонымен енді еспен 5-қуаттың негізін көрсетіп, ал бұған енді сезім, түйсік атты бой қуатының, бақшасының тазалығына байланысты адам баласының малдық, паралық рухани қазынасын қоссаңыз; 7-санымен барлық адамдық қабілетің естің бір сапасы шығады. Бірақ енді есті үнемі сақтап тұратын, бойды тазартушы «Мұсыл» 9-санды көктік, нәсілдік қызметшісін періштелерді қоссаңыз естіліктің «интелектің» толық мәні пайда болады. Енді бұл адамзат психология және логика ілімінің қалай жетілдіруді інжіл жазбасында Ғиса пайғамбарымыз; «Бес торғайды екі теңгеге сатып алмайсыңдар ма?» деп астарлап, барлық рухани жетілу қағидаларын насихатап, ірге тасын қалап кеткен. Ал психологиялық тазалық пен жетілдірудің естің жоғарғы дәрежесін иман қуаттарын меңгеруді барлық намаздарын Мұхаммед пайғамбарымыз өз үлгісімен бұл ірге тастың үстіне қалған бес қабырғасын тұрғызып, адамзаттың үйі, ар сауыты да қағбасын тұрғызуды көрсетіп кеткен. Ислам дін ғалымдарының осы бес қабырғалық пайғамбар сүнеттерін ғана дін қылып, оның Ғиса пайғамбарымыз алдыңғы үш кітап негізінде тұрғызған ірге тасын жермен байланысты рухани ілімін есепке алмай, бес парызбен қағбаны көкке іліп қойған сияқты, тек көкке қарап алақан жайып аяқ астына мән бермей кеткен. Сондықтан Ғиса пайғамбарымыз; «Мен таспын деп», аяқ астыңа қарамасаң сол тасқа сүрініп жығыласың да рухыңды тазартып «Мені» үйіңе қабылдай алмасаң онда ішіңдегілер тасқа айналып, пенделік бұйырған ажалыңнан бұрын өлесің деп ескертіпті. Енді осыдай ілімдер және іргелі ғылымдар арқылы ғана діннің қайсысы секта, қайсысы мүлде жалған екенін анықтауға арналған мемлекетіміздің арнаулы жарғы кітабы, жан ғылымының логикалық білімі мен дін сырының философиялық ілімі болмаса онда тажалдың қақпанында болғаны. Біздің мемлекетіміздің бұл салада тажалға жәрдем беруге тұрғандығының өзі «бес парыздық» есті жетілдірудің, Алланы еске алу зікір білімінің надандық замандарда қарапайымдап, дінді қиындатпауға арналған ескірген яғни естілігін жоғалқан қағидаларын сол қалпында көшіріп алып және естің, иман қуатының, иман келтірудің, Алланы еске алу зікір білімнің негізі 7-санға, 7-түрге, 7-үнге, 7-әулие киеге тәуелі болып; «Мен жеті сүйекпен сәжде жасауға бұйырылдым» деген пайғамбарымыздың ашық ескертуіне жала қойып, тажалға айналғанын да білдіреді. Бұл астарлы аяттан аталарымыз «Сүй-Ек» деп сүйген яғни нәпсіңнің қалағанын сүйегіңе май қылып жинайсың дегеннен 7-түрлі майдың, нәпсінің тәрбиесінен пайда болатынын көрсетіп тұр. Сонда бес парызбен нәпсі қуаттарының бесеуін қалыптастырып, тазартуға болса, қалған екеуін «Теңге, парасын» кімге қалдыру керек? Демек масхабтық білімде тажалдық әрекет бар екені да даусыз емес пе? Сондықтан «Аруақ» ұғымы 7-санымен, судан пайда болатын 7-түрлі май негізді кітаптарды белгілеп, ділдің қанға байланысты қызыл жемісі болып, бірақ бұл ілім негізін қазақ елі түгіл әлем ғылымында жоғалтып алғаны даусыз. Ал осы ілім негізінің барлық шарттары да, білімі де қалыптасқан бар ислам елдеріне болатын жағдайды, Пайғамбарымыздың; «Қиямет мезгілінде құран бір жақта, мұсылмандар басқа жақта болады» деген әулиелігі де аруақ құранынан 47-түрлі адамзаттық ақпартық кітап аруағынан, жібінен ажырап және осы кітаптардың барлық сипаты әулие-әмби болып бекіген, тура жолдық хақиқат кітабы берілген қазақ жерінде де тажалдардың көмегімен жүзеге асуда. Ал ондай тажалдардың кімдер болып пайда болатынын Ғиса пайғамбарымыздың; «Дін ғалымдары мен ел басқарушылар және байлар да сендер зұлымдыққа түсесіңдер!» деген ескертуі де философиялық яғни абыздық даналықтың өлумен көрнісін беретін діндегі қияметтік жағдай біздің елімізде толық бейнеленгені де сөзсіз. Оған дәлел жоғарыдағы; Жад, зерде, зейін және бүкіл қуаттардың сапаларын меңгерудің философиясы да, психология және логика білімі де қазақ аталарымыздың еңбектерінде болып және осындай ниет, сенім жолындағы тәрбиенің негізі; иман келтіру яғни ар білімін меңгеру екенін қарапайым халыққа түсінікті нұрландырушы кітаптардың қазақ елінде ғана бар екенін біліп және оны тек әлем тілдеріне аударумен бірге логикалық білімін түсіндірсе болғаны, қазіргі таңдағы бүкіл еліміздің сауатты аталып, ата жолына қарсы болғандардың бәрі әлем алдындағы тажалдық өтіріктері әшкере өздері масқара болары хақ. Олай болса ел басшыларымыздың жастардың ұлттық «интелектік зияткерлігін» қалыптастыру дегенімізді халықтың түсінігіне жақындатып тажалдық ұғымнан аршып қарсақ; балардың зердесін яғни ынта, жігер, сана, ойлау қабілеті, мініздік, тілдік тазалығын сақтау мен және ар-ұят заңдылығы болған көру тазалығын болған 7-түрден (бояуды қабылдау қабілет) ақ-қарасын ажырату қабілеттерін қалыптастыратын ұлттық тәрбиемен берілетін ар білімінсіз және оның ірге тасы ана тілін жетік меңгермейінше мүмкін де емес. Бұл құндылықтар қазақтың әулие, даналар еңбектерінде толық баяндалып, оны түсініп қоймау үшін «интелектік, зияткерлік» деген ұғымдарды пайдалану арқылы өз атақ дәрежесін сақтауды шайтанның көрсетіп, жынның салған сөздерінен деп түсінгеніңіз де жөн. Ал енді осындай қабілеттерден ғана пайда болатын «Ес» өлшемі болған 7 (жете, ой қуаты, арман, жеті жарғы) 9-санды тәубесін түсініп, онмен дәрежелеуді яғни ер азаматына; «Тоқсан ауыз сөздің тобықтан түйінін» түйіп, сөз өрнегін құрауды «философиялық», шешендік, абыздық 91-санды бойлық, денелік &