Главная Случайная страница


Полезное:

Как сделать разговор полезным и приятным Как сделать объемную звезду своими руками Как сделать то, что делать не хочется? Как сделать погремушку Как сделать так чтобы женщины сами знакомились с вами Как сделать идею коммерческой Как сделать хорошую растяжку ног? Как сделать наш разум здоровым? Как сделать, чтобы люди обманывали меньше Вопрос 4. Как сделать так, чтобы вас уважали и ценили? Как сделать лучше себе и другим людям Как сделать свидание интересным?


Категории:

АрхитектураАстрономияБиологияГеографияГеологияИнформатикаИскусствоИсторияКулинарияКультураМаркетингМатематикаМедицинаМенеджментОхрана трудаПравоПроизводствоПсихологияРелигияСоциологияСпортТехникаФизикаФилософияХимияЭкологияЭкономикаЭлектроника






Жазығы жақсы жыр жазғаны ма?





 

Қазақ даңқын аспандатқан Абай тойының дабылы саябырсымаған күйі жаңа дүбірге ұласқан. Алаш жұрты жыр алыбы Жамбылдың бір жарым ғасырлық мерекесіне жаппай жұмылған-ды. Ықылым заман көз жасы құрғамаған, мың өліп, мың тірілген бостан еліміздің тәй-тәй қадамымен келген түйдек-түйдек қуаныштарымызды көп көрген ішмерездер де ұшырасқан алас-күлес кез. Уысынан шығарып алған әккі империяның жымысқы мысықтілеу саясаты да қыбын тауып аяқтан шалып қалуда. Асыл арыстарымыздың ардақ атына қаңқу лепестерін жапсырып, асқақ арына кір жағуды мансұқ еткен пиғылы бұрыс мүскіндер әр-әредік әр тұстан бой көрсеткені жасырын емес. Өкініштісі, жат ниетті жандай­шаптар қатарында өзіміздің мәңгүрттердің жүруі.

Ұлы жырау тойы қарсаңында олардың оғаш ойларын өз құлағымызбен талай мәрте естідік те. Қызылкеңірдек боп керісіп, дай-дай боп таласушылардың ұшқары уәжі: “Өмір-бақи кеңестік дәуірді дәріптеген. Қызыл көсемдерді, партияны талмай жырлаған. Әдеби хатшыларының айтып бергенінен онша ұзап шыға алмапты…». Дүмбілез өркеуделердің өресіздігіне қаның қайнайды-ай! Сөздің нарқы мен парқын парасатпен пайымдай алмаған саңылаусыздар санасының саяздығына қарның ашады. Ал осындай доңайбат көрсетушілерге тосқауыл ретінде қара сөздің алдаспаны Мағауиннен естіген жалғыз ауыз орамды, әмсе көлденең тартамын.

Жазушылар одағының қасиетті шаңырағында өзім аса қастер тұтатын қаламгерді жолықтырдым. Мейірімді шуаққа толы көздері күлімдеген Мұхтар ағаны қаумалай ортаға алған ақын-жазушылар Төлек Тілеуханов, Зейнолла Тілеужанов, Тұрған Тох­тамов, Рафаэль Ниязбеков, Сәрсенбі Дәуітов қызу әңгіме-дүкеніне кіріскенге ұқсайды. Сөз тізгіні – Мұхаңда. Бар ынта-шынтымен ықыластана құлақ түрген өзгелері үн-түнсіз. Әдептен озбаған қалпы шырайлы әңгіме шырқын бұзбай, қас-қа­бақпен сәлемдесе әріптестер сапына тұра қалдым. Ә дегеннен елең ете түскенім рас. Пікірталас ой-бөліс Жамбыл жайында секілді.

– Оттай береді, – деді зілсіз жымиған жазушы жебедей қияқ мұртының ұшын ширата сипап. – Жәкеңнің отпен суарылған өрт өлеңдері болмаса, көрер ем гитарасын сабалаған селтекбайлардың әуселесін. Блокаданың шідерлі құрсауын тас-талқан етіп бұзған Жамбылдың қаһарлы толғауы. Ал, өздерің менен де жақсы білесіңдер. Балшабектердің күн көсемдері Ленин мен Сталин туралы бүкіл жер шары ақындарының арасында біздің Жәкеңдей кестелеп, келістіріп айтқан бірде-біреуі жоқ. Әлем әдебиетін саралайтын болсаңыз, сонау арғы заманнан бастап, эллин-рим дәуірінен бергі ақындардың арнау жырларын, одан кейінгі Шығыстың ұлы шайырларын қарасаңыз, өткен ғасырлардағы орыс ақындарының өнернамасына тереңірек үңілсеңіз, мадақ жанрының ежелден сорап тартатынын, өзіндік сипаты мен өзіндік заңы бар екенін аңғарасыз. Осы орайдан зерделесек ол мадақ өлеңінің шоқтығы биік, асқан үздік үлгісін дүниеге әкелді. Естеріңде болар, Лениннің 100 жылдығына арнап әлемнің өңкей аузымен құс тістеген дүлдүлдерінің өлеңдерінен құрастырылған жинақ жарық көрген. Менің байқауымша, соның ішіндегі ең дарасы да, ең данасы да Жамбыл жыры. Сонда деймін-ау. Жәкемнің кінәсі не? Жазығы жақсы жыр жазғаны ма?! Мінеки, өздерің құлақ түріңдерші:

 

Күнсіздерге күн болған,

Жер жүзіне нұр болған,

Ақылдың кені данышпан.

Жер жүзінің кіндігі –

Мавзолейдің тасында.

Жер жүзінің шырағы –

Кремльде – қасыңда.

Езілгенді теңедің,

Зарыққанды жебедің,

“Жер жүзіне шам-шырақ

Орнатамын!» – деп едің.

 

Құздан құлаған тас бұлақтай тегеурінді толғауды төгілте жөнелген Мұхаңмен жарыса күбірлегенімізді біз де сезбей қалғанбыз. Бұл – санамызда өшпестей қашалып, жадымызда жатталған мәңгі өлмес өлеңнің құдіреті.

Ақиқатын айтқан жөн. Жалпақ жұрттың жүрегінде құндақталған мұндай жауһар жырлар некен-саяқ.

Жоғарыдағы ой ұшқындарын көрнекті қаламгеріміз Одақта өткен Жамбылға бай­ланысты алқалы жиында тереңдете шегелей түскені де әлі есте.

– Осындайда ойға оралады. Бірде Мәскеуде әріптестермен бас қосқан әдепкі отырыста бір үлкен орыс жазушысы маған қиямпұрыстау сұрақ қойғаны бар. “Сіздер Жамбыл Жабаевты әлі де құрметтейсіздер ме? Ол Сталинді мақтаған ғой» дейді. – Мысқылдай күлген Мұхтар аға сөзін жалғаған. – Сонда мен бүйдедім: Сталинді ХХ ғасырдың ұлы ақыны Анна Ахматова мақтаған. ХХ ғасырдың ұлы жазушысы Пастернак мақтаған. Бүкіл дүние таныған Мандельштам мақтаған. Басқаларды тізбелемей-ақ қояйын. Бірақ солардың бәрі де Жамбылдан артық келістіріп жырлай алмаған. Өйткені, олардан Жамбылдың ақындық таланты артық еді. Міне, осы іспетті ілгішекті, біздің Жәкеңе тиісе сөйлеу, кекету қазіргі орыс басылымдарының сарынына да айналғандай. Бұл – империялық астамшылдық пікір, қазақты мұқатудың бір түрі.

Шынтуайтына келгенде ақын қиялынан туған асыл сөз тозбайды, уақыт озған сайын түрленіп, жаңара береді. Біз Жамбыл толғаған мадақ, марапат жырларының бәрін қазақ әдебиетінің, қазақ поэзиясының ескірмес озық үлгісі деп қарауымыз керек, қазақ сөз өнерінің мәңгілік ескерткіші деп қарауымыз керек. Сондықтан да жарқыраған жаһұт жырымызды келер ұрпаққа сол саф күйінде жеткізуіміз керек.

Пендешілікті қойсайшы. Әйтпесе, жақсы жырладың деп жыр-жүректі жосықсыз жазғырмас едік-ау…

 

Date: 2016-07-22; view: 329; Нарушение авторских прав; Помощь в написании работы --> СЮДА...



mydocx.ru - 2015-2024 year. (0.006 sec.) Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав - Пожаловаться на публикацию