Машиналарды тексерудің негізгі әдістері мен қағидалары

Тексеру әдістерін екі топқа бөледі (3.2 сурет): органолептикалық (немесе субъективті) және құралдық (объективті). Параметрлердің өзгеру сипаты бойынша тікелей және жанама әдістерді ажыратады.

3.2 сурет. Тексеру әдістерінің жіктелуі

Тексерудің органолептикалық әдістері өз құрамына қызмет көрсетуді, тексеруді, иіс сезу арқылы тексеруді кіргізеді.

Тыңдау арқылы қалыпсыз соққылардың, шулардың орындары мен сипатын, қозғалтқыш жұмысындағы ауытқуларды, трансмиссиядағ, қадам жүйесіндегі ауытқуларды және т.б анықтайды.

Бақылау арқылы судың,майдың,жанармайдың,тежелу сұйықтығының ағылу орындарын анықтайды. Пайдаланылған газдардың түстерін, түтінделуді, айналым бөліктерінің соғылуын, белдікті және сымды жөнелтулердің тартылыстарын, атқарылатын жұмыстың сапасын талдайды.

Түйсіну арқылы байланыстарды арттырылған жылыту,бөлшектердіңдірілдеуін, сұйықтықтың жабысқақтығы деңгейлерін және орындарын анықтайды.

Иіс сезу арқылы тіреу муфталарының ауытқуларын, бензиннің, электролиттің, суытушы сұйықтықтың ағылуын, электрөткізгіштің жөнсіздіктерін және т.б анықтайды.

Құралдық немесе объективті әдістерді техникалық жағдайдың барлық параметрлерін бақылау мен өлшеу үшін пайдаланады, соның барысында техникалық құралдарды пайдаланады.

Параметрлердің өзгеру сипаты бойынша тексеру әдістері тікелей және жанама болып бөлінеді. Тікелей әдістер машиналардың техникалық жағдайларының құрылымдық параметрлерінің өлшенуіне негізделген (мойынтіректердегі саңылаулар, жөндеушілік және сымды жөнелтудегі иілістер, бөлшектердің көлемдері және т.б.). Өзінің қарапайымдылығы салдарынан тікелей әдістер машиналардың сырттарында орналастырылған механизмдер мен түйіндерді бақылау барысында ерекше қолданысқа ие болды. Машинаның ішінде орналасқан нысандардың техникалық жағдайлары параметрлерін өлшеудің тікелей әдістерін пайдалану машинаның жинақтау бірліктерін бөлшектеуге байланысты жоғары еңбек етуді талап етуімен шектеулі.

Жанама әдістер машиналардың жинақтау бірліктерінің техникалық жағдайларының құрылымдық параметрлерін жанама (тексерушілік) параметрлер бойынша машина механизмдерін бөлшектеусіз анықтауға негізделген. Осы әдістердің көпшілігі механикалық үлкендіктерді электрондық тексеру құрылғылары мен қондырғыларын пайдаланумен электрлікке өзгерту негізінде іске асырылады.

Тексеру параметрлерін анықтаудың негізгі әдістерін қарастырайық.

Қысымды өлшеу. Қысымның үлкендіктері Р,қысымның артуы ,қысымның төмендеуі Δ Р айтарлықтай деңгейде көптеген жинақтау бірліктерінің және машиналар жүйелерінің техникалық жағдайларын және жұмыс көрсеткіштерін анықтайды. Физикалық мәні жаңа машиналардың жүйелері мен желілерінде жұмыс барысында сәйкестендірілген құрылымдар мен маркалардың белгілі үлкендіктерінің орнатылуына негізделеді. Машинаны пайдалану үрдісінде қосымша бөлшектердің тозуы, реттемелеулердің бұзылуы, сүзгіштердің ластануы және т.б нәтижесінде осы параметрлердің өзгерістері орын алады. Олардың ағымдық мәндерін анықтай отыра, осы немесе басқа құрылымдық параметрдің жағдайына баға беруге болады (43). Осылайша, мысалы, жүйедегі қысым бойынша қозғалтқыштың майлануы бастапқы мәннен (0,2…0,7 МПа) шекті мәнге (0,1..0,15 МПа) дейін орнатылып, май сорғышының және сүзгіштердің, иінді және реттемелеу білектерінің байланыс мойынтіректерінің техникалық жағдайларын анықтайды. Май сорғышы мен сүзгіштер факторын жоя отырып, майлау жүйесіндегі қысымның (^ΔP_Δt) өзгеруі бойынша түйіндердің мойынтіректерінің ортақ жағдайларын анықтайды.

Ішкіқ жану қозғалтқыштарының (ІЖҚ) цилиндрлеріндегі қысым қысу желісінің соңында піспек кеңістігінің бітелушілігін сипаттайды (піспекті компрессиялық сақиналардың техникалық жағдайлары, газды реттемелеу қақпақтарының жату тығыздығы). Тексеру нысанын нақтылау бұл жағдайда газдардың ауқымдарын өлшеу жолымен жүреді.

Дизель қозғалтқышының жанармай ұсыну жүйесінің маңызды техникалық жағдай көрсеткіштеріне жанармай шашырату бастамасының қысымы Р жатады.

Гидрожүйелер үшін негізгі бағалау көрсеткіштеріне жататындары: сорғышпен дамытылатын қысым мен өнімділік; сақтандыру қақпақшасының іске қосылу қысымы, прецизиялық жұптардағы тапсырылған қысымдағы ағындар.

Машинаның түрлі аймақтарындағы температураны өлшеу көптеген жинақтау бірліктерінің техникалық жағдайларын анықтауға арналған маңызды тексерушілік әрекет болып табылады. Осылайша, мысалы, қозғалтқыш цилиндріндегі газдардың температурасы оның түсіру сапасын анықтайды, ал пайдаланылған газдардың температурасы – қозғалтқыш цилиндрлеріндегі жұмыс үрдісінің өту сипатын айқындайды. Температуралық параметрлер бойынша желдету мен жылыту, суыту жүйелерінің техникалық жағдайлары анықталады. Температураның түйіндердің мойынтіректеріндегі тапсырылған мәннен артуы машиналардың сәйкестендірілген байланыстарындағы жөнсіздіктердің туындауын растайды.

ІЖҚ жұмысының орнатылмаған тәртіптері барысында иінді біліктің айналым жылдамдығы параметрлерін өлшеу қуаттылық сипаттамаларын анықтау мақсатында іске асырылады.

Қозғалтқыштың динамикалық тәртіптердегі индикаторлық айналым уақыты келесі формуламен анықталады:

мұндағы M_i – қозғалтқыштың индикаторлық айналым уақыты, Н·м;

M_м.п -механикалық шығындар уақыты,Н·м (44);

J -қозғалтқыштың келтірілген инерция уақыты,Н·м/с²;

- иінді біліктің бұрыштық жылдамдығы, рад/с².

Егер қозғалтқыштың бос қадамда жұмыс істеуі барысында жанармайды жөнелту рычагын жылдам алмастырса, онда қозғалтқыштың жұмыс істеу жылдамдығы жанармайды циклдық ұсыну бойынша орын алады. Ол реттемелеуіштің жұмыс істеу есебінен жанармайды ұсынудың азаюына дейін сипатты болады. Жылдамдату жағдайларында қозғалтқыштың индикаторлық жұмысы қарсылықтар мен механикалық шығындардың инерциялық күштерін бастан кешіруге жұмсалады.

Уақыт теңдеулері негізінде мына шешімге ие болуға болады:

мұндағы Ne –қозғалтқыштың тиімді қуаттылығы,кВт;

ω - иінді білік айналымының бұрыш жылдамдығы,рад/с.

Келтірілген инерция уақыты қозғалтқыштың нақты маркасы үшін үлкендігі тұрақты екенін ескере отыра, былай жазуға болады:

мұндағы С_ω -қозғалтқыштың нақты маркасы үшін тұрақты коэффициент.

(3.3) көрсетілгендей, бұрыштық жылдамдықтың өзгеруі бойынша қозғалтқыштың тиімді қуаттылығын анықтауға болады.

Қозғалтқыштың тиімді қуаттылығын қозғалтқыш жылдамдығынығ уақытша интервалы бойынша айналымның төмен жиілігінен n_min ең жоғары жиілігіне n_max дейін жанармайды ұсынудың кенеттен өзгеруі барысында анықтауға болады.

Бұл әдіс электрондық ИМД-Ц тексеру құрылғысында, автоматтандырылған тексерушілік КИ-13940 қондырғысында және КИ-13950 машинотестерінде іске асырылған.

Тексерудің виброакустикалық әдісі машинаның белгілі бір орнында бекітілген есептеуіштен келіп түсетін дабылды өлшеуге негізделген. Виброакустикалық дабыл техникалық нысанның жұмысын жетектейтін механикалық тербелістерді сипаттайды және оның техникалық жағдайының құрылымдық параметрлері туралы ақпараттан тұрады.

Виброакустика әдістері басқа көптеген әдістерден өздерінің әмбебаптылығымен, машиналардың жүйелері мен механизмдеріндегі кішкентай өзгерістерді тез арада анықтаумен ерекшеленеді.

Барлық дірілдеу үрдісінен пайдалы құрамды ерекшелеу үшін жергіліктендірудің түрлі әдістерін пайдаланады: уақытша, жиілікті, амплитудалық, қысымды қайта реттемелеу әдістері (45).

Дірілдеуішті қайта өзгерткішті (есептеуішті) орнату орнын машина байланысы орнына жақындату (3.1 суретті қараңыз), оның сезімтал элементінің бағыттылығы пайдалы дабыл деңгейін арттырудың тиімді әдісі ретінде қызмет етеді. Ол ЭМДП-2М, ЭМДП-3 түріндегі салыстырмалы қарапайым ұсақ габаритті электрондық құрылғылармен тексеру барысында өте маңызды.

Тексерудің магнитті электрлік әдісі тексеру құрылғысының есептеуішіндегі магнитті ағымды тіркеуге негізделген. Индуцирленетін ЭДС магнитті сезгіш есептеуіш элементінде бөлшектің жылдамдығына көлденең, яғни:

мұндағы U_вых –есептеуіштің шығу орнындағыЭДС;

k – пропорциялылық коэффициенті;