Дәріс Тиімді жер пайдаланудың негізгі бағыттары Дәріс №1 Жер ресурстарын басқару пәні

Кіріспе Ер тірегі – ел,

Ел тірегі – жер

Жер - ауыл шаруашылығының ең басты өндіріс құрал-жабдығы. Жер-ресурстық потенциалдың маңызды түрлерінің бірі болып табылады. Жер халық шаруашылығының барлык саласында пайдаланылады, алайда оның ролі барлық жерде бірдей, емес. Мәселен, өнеркәсіпте жер тек кәсіпорындарды орналастыратын орын ретінде ғана, ал ауыл шаруашылығында негізгі өндіріс қүрал-жабдығы ретінде көрінеді. Өнеркәсіп орындарының шаруашылық кызметінің нәтижелері түгелдей технология және өндірісті ұйымдастыру деңгейіне, олардын негізгі және айналым құралдары мен қамтамасыз етілу дәрежесіне, өңдірісті басқару жүйесіне және басқа факторларға байлаңысты.

Ағылшын экономисті Уильям Петти жердің ролі жайлы келесі нақыл сөзді айтты: «Еңбек байлықтың әкесі, Жер – оның анасы».

Жер ресурстары – негізгі және ешбір затпен алмастыруға келмейтін халық байлығы. Жерді пайдалануда халықшаруашылығында барлық сала үшін ролі бірдей. Өндірісте, қазба саласына қоспағанда, жер тек кәсіпорынның орналасу аймағы болып табылады. Қазба саласында жер қазына ретінде, адам тек пайдалы заттар алады да, мұнда өндіріс жер мен байланысты емес, ал оның топырақ сапасына байланысты. Жалпы жер өндірістің басты құралы, ауылшаруашылығының материалды – техникалық базасының маңызды бөлігі.

Қазақстан Республикасының жер қоры нысаналы мақсатына сәйкес мынадай санаттарға бөлінеді:

Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер;

Елді мекендердің (қалалардың, кенттер мен ауылдық елді мекендердің) жері;

Өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс жері және өзге де ауыл шаруашылығы мақсатына арналмаған жер;

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жері, сауықтыру мақсатындағы, рекреациялық және табиғи- мәдени мақсаттағы жер;

Орман қорының жері;

Су қорының жер;

Босалқы жер.

Ауыл шаруашылығының жер ресурстары дегеніміз- мемлекеттің ауыл мекендерге, басқа кәсіпорындар мен ұйымдарға ауыл шаруашылығы өнімін өндіру үшін пайдалануға берген жер алқаптары.

Ауыл шаруашылығы өндірісіндегі жер ресурстары өндіріс құрал-жабдығы ретіңде әртүрлі қызметтер атқарады. Өндірістік процесс топырақты өңдеуге және оның құнарлылығын сақтауға немесе арттыруға бағытталғанда жер ресурстары еңбек құралдары ретінде керінеді. Сонымен бірге жер ресурстары өсімдіктердің өсуі мен дамуына әсер ете отырып, еңбек кұралдары ретінде көрінеді, мұның өзі адам топырақтың механикалык, физикалық, химиялық және биологиялык қасиеттерін пайдалану арқылы өсімдікке қажетті бағытта әсер етеді деген сөз.

Ауыл шаруашылығы өнімін өндіру процесінде жер басқа да еңбек құралдары және басқа заттарымен қатар ерекше белсенді роль атқарады. Ауыл шаруашылығы дақылдарының шығымдылығы, демек, жалпы ауыл шаруашылығы өндірісінің нәтижелілігі мен тиімділігі жердің сапасына, оның құнарлылығына және сумен қамтамасыз етілуіне байланысты. Ауыл шаруашылығында қызметкер еңбек құралдарының көмегімен еңбек заттарына және сонымен бірге жерге де ықпал етеді, тұтыну құнын, егіншілік және мал шаруашылығы өнімін өндіреді.

Мемлекет жерінің құрамы

Жер – Қазақстан Республикасының негізгі заңы бойынша мемлекеттік меншік болып табылады, ол тек пайдалануға беріледі.

Қазақстанның барлық жері бірыңғай мемлекеттік жер қорын құрайды және ол өзінің мақсатты арналуына байланысты төмендегілерден тұрады:

- ауылшаруашылық бағыттағы жер, пайдаланушыларға берілген ауылшаруашылық бағыттағы жерлер;

- қоныстанған пункт жерлері (қалалар, қала түріндегі кенттер және ауыл қоныстанған пунктері);

- өнеркәсіптік, транспорттық, курорттық, қорық және басқа ауыл шаруашылығына арналмаған жерлер;

- мемлекеттік орман қоры жерлері;

- мемлекеттік су қоры жерлері;

- мемлекеттік қордағы жерлер.

Жердің көрсетілген санаттарға бөлу реті және жерді бір санаттан екінші санаттарға ауыстыру заң жүзінде орындалады.

3. Есполов Т.И., Сейфуллин Ж.Т. Управление земельными ресурсами. – А.: яказНАУ. – Агроуниверситет, 2004 г.

4. Научно- практический журнал: Қазақстанның жер ресурстары/ 2005 – 2012 ж.ж

№2Дәріс Жер ресурстары – ел байлығының негізі Еліміз егемендік алып, күллі әлем өркендеп келе жатқан жолға түсу барысында экономика салаларының барлығында жаппай реформа басталды. Сол реформалардың ішіндегі ең бір маңыздысы әрі күрделісі жер қатынастары саласындағы реформа еді. Жер дегеніміз бар байлықтың басы, бүкіл тіршіліктің көзі ғой. Бұл мәселеге келгенде жүрек сезімі оянбайтын адам жоқ. Сон­дықтан, бұл мәселедегі өзгерістерді азаматтардың бәрі бірден дұрыс қабылдай алмайтындығы, оны жақтаушылардың да, даттаушылардың да болатындығы анық еді және солай болып шықты да. Шешімдер үлкен қиындықтармен қабылданды. Соның ең үлкені жаңа Жер кодексінің қабылдануы болды. Қазақстанда ауылшаруашылық жер телімдеріне неліктен жеке меншік институты енгізілді? Жер телімдерінің өзін жеке меншікке бермей-ақ, сол жер телімдерін пайдалануға берілетін құқықты сатуға шығарумен ғана шектеп қалуға болмас па еді? Қазіргі күні осы сұрақтарға берілетін басты жауаптарды жүйелейтін болсақ, бұл жерде ең басты мәселе ауыл шаруашылығы жерлеріне қаржы және технологиялық инвестициялардың келуіне жол ашу болғандығы анық. Оның үстіне жермен жұмыс істейтін ауылшаруашылық құрылымдарының жерге деген құқықтық қатынасы мен оларды ұйымдастыру жүйесін нақты белгілей отырып жер күтімі, топырақ құнарлылығын сақтау мен жерді ақылы пайдаланудың негізін қалыптастыру, ауылшаруашылық жерлерінің құндылығын арттыру мәселелері шешімін табуы да қажет болды. Өкінішке қарай, ауыл шаруашылығында жаппай жекешелендіру басталғанда мал, техника, өндіріс құралдарының барлығы халыққа бөлініп берілгенде, жер мәселесі шешілмей қалған болатын. Осы мүлік бөлу мен жер реформасы қатар жүрген жағдайда бұрынғы ұжымдар негізінде кооперативтер тез қалыптасып кетуі де әбден мүмкін еді. Қоғамды толғандыратын осындай мәселелер жүйелі түрде сатылап шешімін тауып отырмаса, жер ресурстарына бай Қазақстанның ауыл шаруашылығы саласы дамудың заманауи деңгейіне дейін көтеріле алмайтындығын ең алдымен Елбасымыздың өзі көре білді. Мәселенің ауыр салмағын көптеген адамдар еліміздің ауыл шаруашылығындағы жағдай әбден жақсарып, өзгерген тұста ғана барып нақты мысалдар арқылы пайымдай алатын болды. Ал қазір өмірдің кез келген саласында жүргізіліп жатқан реформалардың барысы жалпы халықтың дайындығы мен сана өзгерісіне қарағанда, әлдеқайда алға кетіп отырғандықтан және қазіргі уақыт ағымы ел басшылығынан қоғамдық санаға қатысты өзгерістерді күтпей-ақ жеделірек қимылдауды талап етіп отырғандықтан кейбір мәселелерде түсінбестіктердің болып қалып жатқандығы да анық. Солардың алдыңғы қатарындағы еліміз­дегі жер реформасы Елбасының барынша төзімділікпен, екіншіден, қатаң бақылауда ұстай отырып, батыл жүзеге асырып келе жатқан шаруаларының бірі. Сондықтан бұл мәселенің әрі реформалық, әрі эволюциялық сипаттары тең түсіп келе жатқандығын байқаймыз.

Елімізде жер реформасын жүргізудің күрделі болатын сыры неде және оның қандай тарихи маңызы бар?

Елбасы жер ресурстарының қоғам дамуындағы айрықша рөліне тоқтала келе «Жер табиғи байлықтармен және жылжымайтын мүлікпен қатар экономиканы көтеріп тұрған киттердің бірі болып табылады» деп тұжырымдаған болатын. Бүкіл адамзат қауымының арғы-бергі тарихына көз салсақ, жер мәселесінің ерекше мәнге ие болатындығын байқаймыз. Жер – адамзаттың басты тіршілік көзі, бүкіл материалдық өндірістің базистік негізі, мемлекетті құрып, дамытудың аса маңызды геосаяси факторы. Оның осындай маңызын түсіне және пайдалана білген, ресурстық мүмкіндіктерін дұрыс бағалаған және қоғамда жердің маңызы туралы нақты көзқарас қалыптастыра білген елдер ғана жақсы жағдайларға жеткен. Еуропадағы өркениетті үдерістердің тарихи қалыптасуын осының мысалы ретінде қарастыруға болады. Мұнда жер ресурстарының географиялық орналасу жайы, оның табиғи әлеуеті, ауа райының тұрмыс-тіршілікке қолайлылығы дамыған қоғам құруға орасан зор ықпал етті.

Сонымен жер ресурстары дегеніміз, адамзат тіршілігінің дамуына тірек болар негізгі факторлардың бірі. Ол өткен ғасырға дейін таусылмайтын ұшан-теңіз байлық көзі ретінде қарастырылып келген еді. Алайда соңғы елу жылдың ішінде адамзат қауымында жүріп жатқан жаңалықтар жерге деген бұрынғы көзқарастарға өзгерістер енгізді. Жер ресурстарының шектеулі екендігі мәлім болды. Осының ықпалында жердің өндірістік фактор ретіндегі маңызы барынша арта түсті. Жер бетін жайлаған адам санының жедел өсуіне байланысты қалалар мен қала шаруашылықтары күрт дамып, егістіктер мен мал жайылымдықтары тарылды. Құнарлы деген жерлердің біразы ауыл шаруашылығы айналымынан шығарылып, басқа салалардың игілігіне берілді.

Оның үстіне өндірістік және экологиялық проблемалар (табиғи, климат өзгерістері) жылдан-жылға асқына түсті. Бүкіл әлем бойынша алғанда адамдардың жермен қамтылу көрсеткіші уақыт өткен сайын төмендеу үстінде. Бұдан 10-15 жыл бұрын әлем бойынша егістік жер 1 адамға 0,45-0,5 гектардан айналса, қазіргі уақытта осы көрсеткіш бар болғаны 0,25 гектарды ғана құрайды. Осыдан барып жердің материалдық игілік көзі ретіндегі бағасы да артқан үстіне артуда.

Сонымен адамзат қауымы дамыған сайын оның тіршілігінің негізгі көзі – жердің маңыздылығы да арта беретіндігінің куәсіміз. Сондықтан әлемнің дамыған көптеген елдері жер ресурстарын пайдалану мен игеруді реттеу және бақылау мәселелерінде мемлекеттің рөлін күшейте түсіп отыр. Көптеген елдерде жер жеке және мемлекеттік меншіктің қолында. Жердің жеке меншігінде адамдардың оны қалай пайдаланам десе де еркі бар. Бірақ мемлекет жер телімдерінің қандай меншік түріне жататындығына қарамастан, олардың жалпыхалықтық маңызын, ұлттың негізгі стратегиялық ресурсы екендігін ескере отырып, жер телімінің тиімділікпен пайдаланылуын және жер туралы заңдылықтардың дұрыс сақталуын қадағалау жөніндегі өз рөлін бір сәт те босаңсытпай, қайта күшейте түсуде.

Біздегі көптеген адамдардың бойында қазір жеке меншік нарықтың жаны деген ұғым пайда болды. Бұл да дұрыс шығар. Бірақ, мұның өзі медальдің бір ғана жағы. Өйткені, егер біз осы бір қағидамен ғана шектеліп, қалыптасқан мемлекеттік қызмет құрылымдарының барлығын тоз-тозын шығарып, барлық билікті жеке меншікке үлестіріп беріп, енді қалған мәселенің бәрін нарықтың өзі реттейді десек, нағыз анархияға тап болар едік. Қазіргі дамыған капиталистік мемлекеттерде болып жатқан терең дағдарыстар соның дәлелі. Біз бұл жерде нарық либерализмінің ақыры қаржы алаяқтығына дейін ұласқандығын көріп отырмыз. Ал жедел даму жолындағы шығыстық мемлекеттер басшыларының қай-қайсысы болмасын экономиканы дамытудағы мемлекеттік саясаттың маңызын жеке меншіктің рөлінен кем санамаған. Мемлекеттік рөл қазіргі жағдайда даусыз жоғары деңгейде. Бұл екеуі медальдің екі жағы секілді. Екеуі қосылып, заңмен белгіленген шеңберде өзара үйлесімді әрекет жасаған жерде ғана дамудың тұрақтылығы мен жүйелілігі пайда болады. Оның үстіне жер мәселесіне қатысты қазіргі өзгерістер бұл мәселенің жекелеген мемлекеттердің ауқымынан шығып, жаһандық проблемаға айналғандығын көрсетіп отыр. Біз өзіміздің стратегиялық мақсаттарымызды жүзеге асырғанда дүние дидарында жүріп жатқан осындай өзгерістерді мықтап сараптап отыруға тиістіміз. Жер ресурстарының молдығы басқа елдермен салыстырғанда, Қазақстанның ең үлкен басымдығы. Демек, бұл артықшылығымызды қадірлеуіміз керек.

Жердің сан түрлі қасиеті бар. Ол қасиеттер осы уақытқа дейін қоғамның даму жағдайына байланысты ашылып келеді. Мәселен, біздің қазақ халқы ертерек уақыттары өзінің тарихи қалыптасқан көшпенді тұрмыс салтына сәйкес жерді мал жайылымы ретінде көбірек пайдаланып келсе, соңғы кездері егіншілік саласында да жақсы табыстарға жетіп отыр. Соның бір мысалы ретінде Қазақстанның әлемдегі ірі көлемде астық экспорттайтын елдердің қатарына қосылғандығын айтуға болады Әрине, осылардың барлығы бізде жүргізілген реформалардың, соның ішінде жер реформасының дұрыс бағытта екендігін білдірсе керек.

Еліміздің егістік жерінің келешек мүмкіндігі жоғары екендігін мына мысалдан көруге болады. Әлемнің әртүрлі елдерінде халықтың егістік алқаптармен қамтамасыз етілу көрсеткіші мынандай: Канадада 1 тұрғынға – 1,48 гектар, АҚШ-та – 0,63 гектар, Қытайда – 0,08 гектар, Жапонияда – 0,03 гектар жерден келсе, біздің Қазақстанда 1 тұрғынға 1,51 гектар жерден айналады.

Ауылшаруашылық жерлерін тиімді пайдалану көрсеткіші табиғи-климаттық жағдайлармен және шаруашылықтардың қолданатын технологияларының даму деңгейімен, әлемдегі жер ресурстарын пайдалану жетістіктерімен анықталады. Қазақстан жерінің тағы бір басты қасиеті минералды шикізат көзі ретіндегі қазба байлық түрінде ашылып отыр. Қазба байлық – ел тәуелсіздігінің 20 жылдығында қол жеткізген экономикалық жетістіктеріміздің негізгі көзі (мұнай, газ, металл, көмір, т.б). Сондай-ақ, еліміз тәуелсіздік алғаннан бері республиканың табиғи көрікті өңірлеріне де назар аударылып, туристік инфрақұрылымдарды дамыту арқылы да табысқа жету жайы ойластырылуда. Қазіргідей әлем халықтарының аралас-құраластығы артып отырған тұста жердің транзиттік мүмкіндіктерінің болуының өзі үлкен байлық көзі деп есептеледі. Қазақстан Еуразия кеңістігінің кіндік тұсында қоныс тепкендіктен Еуропа мен қайнап өсіп келе жатқан Қытайды, Оңтүстік-Шығыс Азияны құрлық арқылы байланыстыратын көлік дәлізі ретінде де қызмет ете алады. Сонда бұл істен де үлкен экономикалық пайдаға кенелуге болады.

Осы айтылған жайттар кең-байтақ жеріміздің қасиеті уақыт өткен сайын әр қырынан ашыла түскендігін көрсетеді.

Міне, осы тұста біз жердің өзіне тән ерекшелігін, маңызы мен мәртебесін есте ұстауымыз қажет. Жер – өндіріс құралы. Адамдар жерді пайдаланып жұмыс істейді. Оның үстіне, ол – өндіргіш күш. Себебі, жерге бидай тұқымын ексең, ол күзде бірнеше есе көбейіп шығады. Енді осылардың сыртында жер – табиғи фактор. Бүкіл жаны бар тіршілік оның аясында дамиды. Одан қуат алады.

3. Сейфуллин Ж.Т. Земельный кадастр: Управление земельными ресурсами. Алматы: казНИИЭОАПК, 2001 г.,

4. Научно- практический журнал: Қазақстанның жер ресурстары/ 2005 – 2012 ж.ж

Дәріс Қазақстан республикасындағы жер ресурстарын басқару жүйесі.ҚР субъекктлерінің жер ресурстарын басару. ҚР субъектлеріндегі жер ресурстарын басарудың негізгі міндеттері мен ерекшеліктері.

Жердің өндіріс құрал-жабдығы ретінде өзіне тән өзгешеліктері немесе бірқатар ерекшеліктері бар.

Оның ең маңызды ерекшелігі: жердің басқа өндіріс құрал-жабдығы сияқты адам еңбегінің жемісі болып табылмайтынын да. Ол адамнан сан миллиондаған жыл бұрын пайда болған және табиғаттың тартуы немесе табиғаттың жемісі болып табылады. Сондықтан мұның өзі осынау сыйға аялап қарауды, жерді бүкіл қоғамның мүддесі үшін өнімді пайдалануға міндеттейді. Өйткені жерді жаратуға адам еңбегі жұмсалмаған, оның құны жоқ. Жерді пайдалануда амортизациялық жарна төленбейді, ол өзіндік құнды қалыптастыруға қатыспайды демек, ауыл шаруашылығы өнімінің кұнын қалыптастыруға да қатыспайды.

Жердің екінші ерекшелігі - оның территориялық жағынан шектеулілігінде. Жекелеген елдер шегінде жер қорлары олардың шекараларымен айқындалады, ал жалпы біздің планетамызда оның құрлығының бетімен айқындалады. Өндіріс құрал-жабдығының көпшілігін (тракторлар, комбайндар, автомобильдер және басқалар) адам жасайды, сондықтан олардың саны ұдайы көбейеді, ал жердің территориясы бұрынғы көлемде қалады. Егер жер шарының халқы әрбір кырық жылда шамамен екі есе көбейетінін ескерсек, жердің сапасын жақсартудың және оны пайдаланудың тиімділігінің қажеттігі айқындала түседі.

Жердің территориялық шектеулілігі азамат коғам дамуының белгілі бір кезеңдерінде пайдаланылмаған жаңа жерді шаруашылық айналымға тарта алмайды деген сөз емес.

Жердің үшінші ерекшелігі - оның өзгермейтіндігінде. Тарихи даму барысында адамның білек күші жануарлардың күш-қуатымен соңғысы механикалық және электр қозғалғыштарымен ауыстырылды, оның орнына атом козғалғышы келді. Ал жер өзгермейтін өндіріс құрал-жабдығы болып қала береді.

Төртінші ерекшелігі - топырақ кұнарлылығының әртүрлілігінде. Құнарлылық - топырақтың аумақ бірлігінен өнімнің белгілібір мөлшерін бере алатын айрықша қасиет. Құнарлылыктың екі түрі бар. Олар-табиғи құнарлылык және жасанды құнарлылық. Табиғи құнарлылық пен жасанды кұнарлылықтың ұштастыру экоңомикалық немесе тиімді кұнарлылық береді. Табиғи құнарлылықтың айырмашылығы салдарынан белгілі бір еңбекпен қаржы шығынында бір гектар жер еліміздің әртүрлі аймақтарында өнімді әркелкі мөлшерде береді. Мұның өзі ауыл шаруашылығында 1-дифференциялық рентаның болуын талап етеді, ол өндірісті құнарлылығы жөнінен жақсы жерлерде жүргізетін және өнімді сататын жерге жақын орналасқан шаруашылықтардан алынған қосымша таза табысты көрсетеді.

Топырақтың құнарлылығындағы айырмашылық жоспарлауда және жекелеген салаларды орналастыруда, ауыл шаруашылығы өнімінің бағасын белгілеуде, сондай-ақ әртүрлі табиғат жағдайында орналасқан елді мекендердің шаруашылық қызметін салыстырмалы бағалауда еліміздің жекелеген экономикалық аудандары мен аймақтарына сараланған көзқарасты талап етеді.

Бесінші ерекшелік -жер, топырақ дұрыс пайдаланылғанда азбайтыны былай тұрсын, қайта өзінің касиетін жақсартады. Қазіргі заманғы отандық ғылымымыз, социалистік құрылыс тәжірибесін пайдалана және шаруашылықты жүргізудің ғылыми негізделген жүйесіне сүйене отырып, топырак кұнарлылығын әртүрлі тәсілдермен арттыр

Экономиканың басқа салаларына қарағанда елімізде жер қатынастары бірте-бірте дамып келеді. Еліміз өз конституциясын қабылдағаннан кейінгі он төрт жыл ішінде бұл салада көптеген мәселелер жүзеге асып, бұрынғы кеңестік жер қатынастары жүйесінің түбірінен өзгеріске түскені сезіледі.

Еліміздегі жер қатынастарының дамуы, жерді игеру, пайдалану, оның формаларын айқындау секілді мәселелер қай заман, қай қоғамда болмасын өте күрделі, әрі ең басты мәселе ретінде саналып келе жатыр. Қазақ халқы ежелден-ақ жерге бай ел болғанымен сонау хандық кезеңнің өзінде жер дауы мен жесір дауы бәрінен де жоғары тұрғандығын тарихи деректер растайды.

Елімізде жүргізіліп жатқан әлеуметтік-экономикалық әкімшілік реформалардың нәтижелері белгілі бола түскен сайын жер ресурстарының маңызы да өсе түсуде. Әлемде табиғи ресурстар тапшылығының орын алуы, көптеген жаһандық ірі компаниялардың Қазақстан экономикасын инвестициялауға деген ынта-ықыласының артуы бұл байлық көзін ел мүддесі жолында барынша пайдалану мәселесі тұр.

Еліміз өз конституциясын қабылдағаннан кейін, нарық экономикасын орнатуға кіріскенімізде жер мәселесінде бірден төтенше қадамдарға бара қойғанымыз жоқ. Елбасы өзінің «Қазақстандық жол» атты еңбегінде атап көрсеткеніндей, еліміздегі жер қатынастары эвалюциялық түрде, яғни уақыт пен заман талаптарын ескере және мәселенің пісіп-жетілуі ырғағын сақтай отырып бірте-бірте дамытылу үстінде. Біз осы ретте, әсіресе, еліміздің ауылшаруашылық жерлерін нарық айналымына қосу мәселесінде кезең-кезеңімен алға басып келеміз. Бұл күндері Қазақстанда жер телімдерінің кадастрлық құны қалыптастырылды. Нарықтық құны мен телімдерінің ерекшеліктеріне, пайдалану сипатына орай сұраныс пен ұсыныстын арақатынасы негізінде айқындалуы тиіс. Бізде жер телімінің екінші нарығы қалыптасу үстінде.

Осы орайда қала маңайындағы ауыл шаруашылығы жерлерін арзан бағамен сатып алып, оны тұрғын үй салатын телімдерге айналдырып, барынша көтеріңкі бағамен қайта сату фактілерінің орын алғандығын, осы жағдай жер қатынастары саласында алыпсатарлықтың туындауына ықпал еткендігін жасыруға болмайды. Қазір Елбасының тапсырмасына сәйкес, бұл келеңсіздіктің тамырына балта шабылуда. Үкімет қалалар, ауылдық елді мекендер мен олардың айналасындағы жерлерді пайдалану мәселелерін реттеу, сондай-ақ жермен алыпсатарлықтың алдың алу ісіне бел шеше кірісіп, осы мақсатта кешенді шаралар қабылдауда.

Елді мекендердің және қала маңындағы аймақтардың жері бойынша алыпсатарлықты болдырмау мақсатында келесі шаралар қабылданды.

біріншіден, мемлекет тарапынан жеке меншікке мемлекет сататын жердің кадастрлық құны нарықтық құнға жақындатылды. Атап айтқанда, Үкіметтің тиісті қаулыларымен бекітілген Астана қаласы және тоғыз облыс орталықтары бойынша жерге төлемақының базалық ставкалары қайта белгіленді. Бес облыс орталықтары бойынша ұқсас қаулылар 2006-2007 жылдары қабылданды. Осылайша, қазіргі уақытта барлық облыс орталықтары және Астана, Алматы қалалары бойынша мемлекет сататын жердің құны оның нарықтық құнына сәйкес келеді және жермен алыпсатарлықтың алдын алудың экономикалық тұтқаларының бірі болып табылады.

-екіншіден, Қазақстан Республикасы Парламент Мәжілісінің қарауына Жер Кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы заң жобалары ұсынылады.

Жер қатынастарындағы құқықтық мәселелер:

- Парламент әлеуметтік кәсіпкерлік корпорациялар мен жалпы пайдаланудағы нысандарды қоспағанда, мемлекет меншігінде тұрған жер учаскілерін тек аукциондық негізде беру туралы мәселені мақұлдады;

- елді мекендерді, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды, қорғаныс және байланыс, энергетика, көлікті дамыту үшін, сонымен қатар кен орындарын қазу мақсатында жерді резервке қою;

- елді мекеннің бекітілген бас жоспары болмаған жағдайда, құрылыс мақсаттары үшін жер учаскілерін беруге тыйым салу;

- жер учаскілерін игерудің нақты мерзімдері мен шарттарын белгілеу;

- нысаналы ауыл шаруашылығына бағытталған жер учаскісін құрылыс жүргізу үшін сегменттеу мүмкіндігін болдырмау мақсатында жер учаскілерінің ең кіші көлемін белгілеу.

Жер жеке меншігі оның иесіне тұрақты сенімділік бере отырып, жерді ұқыпты және ысырапсыз пайдалануға, оны жақсартуға аса маңызды түрткі болады. Иесіз жер – жетім. Экологиялық дағдарысқа, бірінші кезекте, осындай жер ұшырайды. Сондықтан, «Жер жеке меншігі» туралы заңды қабылдай отырып, Республика Парламенті өзінің тарихи миссиясын орындады деуге болады.

3. Ткачук С.А. Управление земельными ресурсами. Госагропром СССР. – Целиноград: Целиноградский СХИ, 1986.

4. Научно- практический журнал: Қазақстанның жер ресурстары/ 2005 – 2012 ж.ж