Биіктік шамасын беру кезіндегі өндіріс алаңындағы маркшейдерлік жұмыстар

Метрополитен құрылысы кезінде маркшейдерлік қызметке өндірістік алаңда әртүрлі күрделі жұмыстар орындау керек болады. Бұл жұмыстар алаң жобалауымен және оған түрлі түрдегі өндірістік үйлер салуымен байланысты. Түрлі жұмыстар орындау үшін жобалы құрылыс шығару үшін беткейде геодизиялық тор нүктелері, берілген жоба, құрылыстың басты жобасы қолданылады. 13- суретте берілген жоғары белгімен репер шығымы және құрылыс жұмыс схемалары көрсетілген.

.

13- сурет. Құрылыс үйін тұрғызудағы маркшейдерлік жұмыстар

Құрылыстардың өндірістік деңгейде орналасуы жобасымен анықталған. Ғимарат ортасы (О нүктесі) ның координатасы, құрылыстың негізгі осьінің дирекциалдық бұрышы () және құрылыс контурларының сызықты өлшемдері берілген

Осындай құрылыстың шығымы бойынша маркшейдерлік жұмыстар төмендегідей болады:

(АВ) жүйесімен теодолиттік жүріс және жақын жерде келешектегі құрылыста n нүктесі қойылады. Жүрісін есептеу нәтижесінде және x , y анықталады.

А - шынайы үй осінінің шығымы;

Б - шынайы берілген жоғары белгінің шығымы.

Проектіден және х , у біле, ал түсірістен x , y және кері геодизиялық тапсырма шешіп, түрлі дирекциондық бұрыштарда белгіленетін және бұрыштарын табады.

Одан әрі О нүктесі – үй орталығын шығарады, ал содан соң үйдің осін бөліп бекітеді. Остерді ереже бойынша аз дегенде екі тұрақты репермен, құрылыс жұмыстарынан алыс бекітіледі.

Жеке репер жағдайларында ғимарат қабырғасында, мысалы, деңгейдің осьті репері және сонда бұл репердің жоғары белгілеріндегі сұрақтың туындауының бекітілуі, басқа жағдайларда ғимаратқа проектілі жоғары белгілі нүкте шығаруды қажет етеді.

Жақын жоғары к реперінен ГИ құралының горизонтын L = ZP -ГИ мөлшерін анықтайды. (R - проектілі жоғары нүкте белгісі).

Проектінің көшірілуі үшін және жер асты өндірудің қамтамасыз етілуі және профилде жоғары негіз тоннельдері пайда болады. Жерасты жоғары негіз пайда болуы келесі жолмен орындалады:

а) Беткейден жерасты өндіруіне белгілердің берілуі;

б) Өндірулерде нивелирлі жүрістің, тоннельдің және басқа құрылымды үйлердің құрамдары.

Берілу кезінде шығымды мәлімет ретінде жер асты өндірісінде ІІ классты реперлер нивелирлеу және ІІІ класты жүріс белгілері қабылданады.

Жерасты нивелирлі жүйе барлық түрде жерасты тригонометриясын қайталайды. Реперлер ретінде ереже бойынша полигонометрлік белгілер қолданылады.

Жерасты өндірулер және тоннельді белгілер берілуі вертикалды шахта деңгейі арқылы, желдеткіш, бұрылысты тоннель, порталь және штольня арқылы орындалады.

Әрбір берілудің белгіленуі үшін, бақыланатын репер бойынша нивелирлеу жүргізіледі, беткейде шығарылу қызметін атқарады.

Берілуі белгілері беткейден вертикаль өндіру арқылы өндіріледі:

а) Деңгей жүруден проектілі белгіге дейін;

б) Үйден деңгей жанындағы алаңға дейін;

с) Бірінші тіліктің трассадағы үйдің тұрақты тоннельдің жасалуы.

Порталдар, штольнялар және бұрылғыш тоннельдер арқылы белгілер берілуі жерасты өндіруде күндізгі беткейдің нивелирлі жүрістің жалғасуымен орындалады.

Жеке жағдайларда жіберу белгісін порталдарға және штольняларға геодезиялық нивелирлеу әдісімен өндіріледі.

Бұрылмалы тоннельдер арқылы жіберілу белгілерін геодезиялық нивелирлеумен бақылау қажет. Деңгейдің жүруі аяқталған соң жіберілу белгісі төменгі горизонтқа болат жүйке арқылы өндіріледі.

Белгілердің жіберілуі жерасты өндіруде ені шығатын реперден аз болмауы керек.

Орама шахта деңгейінде жіберілген мөлшермен 10 кг тартылуда орындалады. Бұнымен бірге барлық жіберілу белгілері орындалады.Белгі жіберілуі бақылауы рейка есебінен құралады. Орама бойынша есептеу екі нивелирмен бір уақытта беткейде де жерастында да өндіріледі.

Шахтаға жіберу белгісі кем дегенде үш құрал горизонтында немесе үш орама қалпында орындау керек.

Орама және рейка есебі бойынша нивелирлі журналда оралманың суретімен, құралдарымен, реперімен жер асты және беткейде жазылады.

Маңызсыз ауа температурасының күндіз беткей және жерасты (5°астам) өлшемі өндіріледі.

Жер асты реперлерінің маңызды белгіленуі формула бойынша есептеледі:

(2.13)

Мұнда - жерасты реперлерінің белгіленуі;

- репердің жазықтықта белгіленуі;

-жазықтықта рейка бойынша есеп;

-шахтада рейка бойынша есеп;

-жазықтықта рулетка бойынша есептеу;

- шахтада рулетка бойынша есеп;

ΔR - рулетканы компарирлеу үшін дұрыстау;

Δt - температура үшін рулетканы ұзынынан дұрыстау.

Температура үшін рулетканы ұзынынан дұрыстау формуласы:

(2.14)

мұнда: R=0,0000125 – сызықты кеңейтудің коэффициент 1º болады;

- шахтадағы жазықтықтың орташа температурасы;

- температура, рулетканы компарирлеу үшін дұрыстауға берілген.

Белгілену берілген кезде терең – терең бағаналарда (150 м жоғары) өз ауырылығының әсерінен рулетканы ұзарту үшін дұрыстау енгізіледі, формула бойынша анықталады.

(2.15)

мұнда: Q – рулетканың өзіндік ауырлығының жартысы;

– рулетка ұзындығы берілген әсер кезінде қолданылған;

E – серпінділік модулі (болат үшін Е=2-10 кг/см );

F – рулетканы көлденең кесу, см² берілген.

Жіберілген тарқалулар есептелген жерасты реперлерінің белгілері, тура және кері нивелирлерлеуден алынған нөлдік тоннель арқылы үлкендігін өсірмеу керек, ол тең ± 2 мм √ n: мұнда n –штатив саны.

Жерасты нивелирлену үшін берілген шығындар реперлер белгілі болып табылады, мұнда беріктік күндізгі беткейімен берілген реперлерді нивелирлеу үшін жерасты өнімдерінде және тоннельдерде қолданылады:

а) Нивелирлер тиіптері HB-1, HCM-2A өзі орнатылатын сызықтармен бұрылту және солармен бір нүктелеу;

б) Екі жақты немесе бір жақты рейкалар сантиметрмен бөлінген ұзындығы 0,6 дан 3,0 м – ге дейін.

Рейкалар компарирленген болу керек. Байқаусыздағы қателер дециметрмен бөлінгенде ± 0,5 мм – ден аспау керек. Вертикал көріністе рейкаларды орнатқанда домалақ теңдікте немесе ауырлық көмегімен шығарылады.

14- Сурет. Жерасты өнімдерінің беткейіндегі белгілеуінің берілуі

1 – Репер қабырғасы; 2 – Жерасты полигонометрикалық белгі;

3 – Нивелирлер; 4 – Нивелирлы рейкалар;

5 – Копер; 6 - Жүкті рулетка.

Тереңдіктегі 150 м ден жоғары бағаналарда белгілерді беру үшін ұсынылатын арнайы сымдардағы өлшенген приборларда қолданылады, (тереңдік өлшегіш) көрсеткіштерімен жабдықталған токтың айналымдағы өлшенген диск айналымдар мен рейкалардың бөліктерін анықтауға арналған құралдар белгілерді беру кезіндегі процессіндегі жабысатын және сымды бөлетін мағыналардың түрлі горизонттарда қабылданған түрлі жіберулер (немесе рулетканың түрлі жағдайлары), 4 мм ден аспау керек, ал тарқалған мағыналарының әр уақытта жіберілген 7 мм белгіленеді. Терең сымдар үшін рұхсат арнайы есептермен орнатылады (14-сурет). Белгілерді беру зерттеліу керек және бақыланған метрмен компаргирленеді.

Нивелирлеу орталықта өндіріледі тура немесе кері бағыттарда Станцияда басылып рейканың екі жағының есептерімен анықталады. Нивелирлік горизонттық екі жағында басылымның таралуы белгілі Станцияларда рейканың қара және қызыл жақтарының құралдарымен 5мм ден жоғарыламау керек. Репердің өлшенуі кровлға қойылған формула бойынша анықталады

, (2.16)

мұнда - репер белгіленуі, кровлға қойылған;

- репердің белгіленуі, қайықта қойылған;

a – рейка бойынша есеп, кровледегі реперге қойылған нолдің

соңы.

Полигондарда жіберілген қателіктер мына формуламен анықталады:

, (2.17)

мұнда: n – полигондағы штатив саны.

Жерасты реперлердің белгіленуі, бірінші және барлық кейінгі нивелирлеу нәтижесінде анықталады. Каталогқа кіргізіледі.

Реперлер асарында жүру үшін шахтадағы деңгейлер арқылы жіберілген белгілер қабылданады, немесе вентиляциялық скважиналар, жіберілетін қателіктер формуламен анықталады

, (2.18)

мұнда L^/ - жер асты нивелирлі жүрістің ұзындығы, км;

L – беткейіндегі нивелирлі жүріс ұзындығы, км.

Берілген формуланың үшінші мүшесі белгілерді берушінің қатесін есептеуші, жерасты өнімдерде, шахтада тереңдік деңгейі 100 м – ге дейін есептелген.

Тоннель құрылмының бітуі кезінде соңғы нақты нивелирлеу тура және кері бағыттарда жүргізіледі. Жүйелердің жүрісін теңестіру және жерасты полигондарының нивелирінде В.В.Поллов әдісі бойынша орындалады. Узле әдісімен, үлкен емес байланыс паушылықта ескі әдіс қолданады. Барлық маркшейдерлік жұмыстар метрополитенді және темір жол тоннельдеріндегі нақты репер арнаулы нақты жерасты негізгілеу репер белгісі (таңба) мен орындалады.