Тиімді әлеуметтік-психологиялық климат факторлары

Ұжымдағы әлеуметтік-психологиялық климат. Әлеуметтік-псикологиялық климат (ӘПК) адамдардың бір-бірін қабылдау, біріне-бірі сезінетін сезімдер, бірін-бірі бағалау мен бір-бірі туралы ойлар мен айтылған сөздерге деген реакциялардан құралатын спецификалық құбылыс. Ол ұжым мүшелерінің жағдайларына әсер етпей қоймайды. Әсіресе:

- ортақ шешімдерді жасау, қабылдауға

- ортақ қызметтегі өнімділікке жетуге өз әсерін тигізеді. Осылайша ӘПК дегеніміз – дара құндылықтар мен бағсар негізінде қалыптасатын және адамдардың бір-біріне, еңбек пен ұйымға деген қатынасынан көрінетін, топта басымдылықта болатын, тұрақты психологиялық күй.

ӘПК жағымды және жағымсыз бола алады. Жағымды ӘПК белгілері:

- сенімділік пен бір-біріне деген талаптылық;

- ақ ниетті іскерлік сын;

- ұжым мүшелерінің оның мәселелері мен оларды шешудегі жалпы жағдайды түсінуге керекті ақпараттардың болуы.

- бүкіл ұжымдық мәселелерді шешуде адамның өз пікірін білдіру бостандығы;

- фирма адамы болғанына қанағаттанушылық;

- өзге адам пікіріне сабырлы болу;

- өзара көмек пен эмоционалды белсенділіктің жоғары дәрежесі;

- әр қызметшінің топ жұмысы жағдайына жауапкершілік білдіруі.

ӘПК-тың белгілі түрінің қалыптасуына келесі факторлар әсер етеді:

1. Топтық жұмыстың өнімділігі мен әр қызметкерлердің жеке қанағаттануын қамтамасыз ететін жұмыскерлердің қасиеттерінің ең жағымды үйлесімі ретінде танылатын ұжым мүшелерінің сәйкестігі. Бұл сәйкестік адамдар арасындағы түсіністікте көрініс табады. Сәйкестіктің екі түрі белгілі: психофизикалық жәпе психологиялық.

Психофизикалық сәйкестік еңбеккерлердің жеке психикалық жұмыс істеу қабілеттігі синхрондылығымен байланысты болады. Мысалы: табандылық, ойлау жылдамдығы, қабылдау ерекшеліктері, зейін. Бұны дене еңбегін білгенде және жеке тапсырыстарды таратқанда еске алу керек.

Психологиялықсәйкестік жеке адамдардың психикалық қасиеттерінің ең оптималды құрылымы мінез, темперамент, қабілеттіліктермен сипатталады да өзара түсіністіктің кепілі болып саналады.

2.Сәйкессіздік ұжым мүшелерінің бір-бірінен қашқақтауға, немесе конфликттік жағдайға түсуге ұмтылысымен сипатталады.

1. Менеджер, басшы қожайынның стилі.

2. Өндірістік процестің сәтті немесе сәтсіз жағдайы.

3. Қолданылатын қошеметтеу және жазалау шкаласы.

4. Еңбек шарты.

5. Жанұядағы, жұмыстан тыс жағдай, бос уақытты өткізу шарты.

ӘПК-тың жеке адамға тиетін әсері әлеуметтік-психологиялық сипатына байланысты әр түрлі болады: еңбекке ынталандыру, көңіл-күйді көтеру, өзіне деген сенімділік пен ет тірілікті тудыру, немесе керісінше, басу әсері, энергияны азайту, өндірістік және мінез құлықтық қасиеттердің жоғалуына әкеп соқтырады.

Бұдан басқа, ӘПК бизнеске қажетті жұмысшының негізгі қасиеттерінің дамуын тездетуі немесе баяулатуы мүмкін: әрдайым инновациялық әрекетерге дайын тұруы, экстремальды жағдайда әрекет ете алуы, біркелкі емес шешімдер қабылдауы, іскерлік, білім дәрежесін жоғарылатуға дайын түруы, кәсіпқой және гуманитарлы мәдениеттердің үйлесімі.

Қажетті қатынастардың коллективте өзінен-өзі пайда болады деп сенім артуға болмайды, оларды саналы түрде құру керек.

Оң әсерлі ӘПК құру шаралары:

-Коллективті жұмысшылардың бір-бірімен психологиялық икемділігі арқасында жинақтау. Жұмыстың мақсатына байланысты коллективте адамдардың мінез-құлықтары жағынан бірлестіру қажет. Көптеген жағдайларда мінез-құлықтары әртектес топ өкілдері жұмысқа қабілеттілігі аз болып шығады. Мысалы: егер де тапсырысты күтетін және жұмысты өз қолына ала алмайтын немесе тек бұйрық беруді ұнататын адамдар жиналса;

- Бір жетекшінің немесе жетекшіге бағынышты адамдар санын омтимальды түрде 15-16 адамға шектеу керек. Артық жұмысшылар мен вакансиялардың болмауы. Топ мүшелерінің жетіспеушілігі де, артықшылығы да оның тұрақсыздығына алып келеді: бірнеше адамдардың, босаған орынға тұру және де жұмыс жағынан ілгері жылжуға деген тілектеріне немесе артық адамдар болған кезде кейбір жұмысшыларда пайда болатын еңбек артықшылықтарына байланысты қиыншылықтар мен қақтығыстардың пайда болуы;

- Сыртқы көріністен басталатын қызмет этикасы. Жұмыс орнында көзге қатты түсетін сәнді киімдердің, ашық косметиканың, көптеген әр түрлі әшекейлердің болуы дұрыс емес. Дәл осылай киімнің де сабалақ, қалай болса солай болуы да әріптестер, клиенттерге деген құрметтен құр қалған деген секілді болады.

Адамның артынан, оның бетіне тіке айтылмайтын ешқандай әңгіме болмауы керек.

Сәлемдесу. Бірінші болып кірген адам сәлемдеседі. Егер де сәлемдесуші адамдардың арасында жақында қандай да бір керіс болған болса, дәл осы қысқа, әрі міндетті сәлемдесу аталған керісті ауырлатпай шешуге көмек береді. Қол алып амандасу міндетті емес оған қоса егер болмеде бірнеше адам болса, онда тіпті керегі жоқ.

Жұмыста адам нақты болуы керек, өзінің уайымын ешкімге білдірмеуі керек, бұған қоса ол өзінің жынын басқа адамдардан алмауы керек;

- Коллектив мүшелерінің тиімді қарым-қатынас және өзара түсінушілік дағдыларын (жұмыскерлерді жеке мысалымен тарту, тренинг, іскерлі ойын, көндіру әдістері, т.б.) тудыруға себепші болатын әлеуметтік психологиялық әдістерді қолдану.