Бағдарламалау жүйелері туралы жалпы мәлімет

· Бағдарламалаудың типтік жүйелері. Жұмыс істеу схемасы;

· Жасалатын бағдарлама құрылым. Бағдарламалау жүйесінің негізгі компоненттерінің нұсқалары;

· Бағдарламалау парадигмалары;

· Бағдарламалау тілдерінің классификациясы.

Бағдарламалаудың типтік жүйелері. Жұмыс істеу схемасы. Бағдарламалау жүйесі – бұл нақты бағдарламалау тілінде жаңа бағдарламаларды өңдеуге арналған жүйе. Әдетте қазіргі бағдарламалау жүйелері қолданушыларға бағдарламаларды өңдеу құралдарының қолайлы және қуатты жабдықтарын береді. Оларға жататындар:
компилятор немесе интерпретатор;

· өңдеудің интегралданған ортасы;

· бағдарлама мәндерін құру және түзету жабдықтары;

· стандартты бағдарламалар мен функциялардың көлемді кітапханалары;

· бағдарламадағы қателерді табуға және жоюға көмектесетін бағдарламалар;

· диалогтік орта;

· жұмыстың көптерезелі режимі;

· қуатты графикалық кітапханалар; кітапханалармен жұмыс істеуге арналған утилиталар;

· орнатылған анықтамалық қызмет;

· басқа да өзгеше ерекшеліктер.

Танымал бағдарламалау жүйелері - Turbo Basic, quick Basic, Turbo Pascal, Turbo C. Соңғы уақытта Windows-қосымшаларын құруға бағытталған жүйелері кең таралуда.

Жасалатын бағдарлама құрылым. Бағдарламалау жүйесінің негізгі компоненттерінің нұсқалары. Төменде бір қарапайым есепті - А= (а1, а2,..., аn) бір өлшемді массивтің элементтерінің қосындысын табуға Бейсик, Паскаль, және Си тілдеріндегі бағдарламалары берілген.

Бейсик тілі Дж. Кемени және Т.Курстармен 1965 жылы қарапайым бағдарламаларды жазуды жеңілдететін, бастауыштарға арналған тіл ретінде құрылған. Бейсиктің көптеген қосымша тілдік құрамалары бар қарапайымнан бастап жетілген жүздеген түрлі нұсқалары бар. Бейсик өте танымал бағдарламалау тілі.

Бейсик тіліндегі бағдарлама:

10 INPUT “N=”;N

20 DIM A(N)

30 FOR I=1 TO N

40 PRINT “A(“;I;”)=”;

50 input a(i)

60 next i

70 s=0

80 for i=1 to n

90 s=s+a(i)

100 next i

110 print “сумма=”;S

Паскаль тіліндегі программа:

type mas = array [1..100] of real;

Var A:mas;

I,n:integer;

S:real;

Begin

Readln(n);

For i:=1 to 10 do

Readln(A[i]);

S:=0;

For i:=1 to 10 do

S:=S+A[i];

Writeln (‘S=’, S:8:2);

End.

Си тілі (1972 жылы Деннис Ритчи ұсынған) әдетте тек Ассемблер тілінде бағдарламалағанда қол жеткізген компьютер ресурстарын тиімді қолдану мүмкіндіктері бар жоғары дәрежелі тілдің қасиеттерін біріктіреді.

Си тілін үйрену қарапайым емес және бағдарламалауда мұқияттылық қажет, бірақ ол ас тиімді және күрделі бағдарламаларды құруға ерік береді.

Си тіліндегі бағдарлама:

#include <stdio.h>

Main ()

{

Float a[100],s;

Int I,n=100;

For (i=0;i<=n;i++)

Get (a[i]);

For (i=0;i<=n;i++)

S=s+a[i];

Printf (“s=f/n”,s);

}

Баідарламалық құрал-жабдықтар дегеніміз басқа қолданбалы немесе жүйелік бағдарламалаудың дамуы немесе оларды түзету, өңдеу кезеңдерінде қолданылатын бағдарламалар. Олар өздерінің міндеттері бойынша бағдарламалау жүйелеріне жақын. Бағдарламалық құрал-жабдықтарға мысалы мыналар жатады:

- редктор;

- бағдарламаларды құрастыру жабдықтары;

- жөндейтін бағдарламалар, яғни бағдарламалардағы қателерді табуға және жоюға көмектесетін бағдарламалар;

- жиі қолданылатын жүйелік амалдарды жүзеге асыратын көмекші бағдарламалар;

- графикалық бағдарламалар пакеті және т.с.с.

Бағдарлама – нақтылы алгоритмге арналған ақпаратты өңдеу жүйесінің (АӨЖ) жекелеген белгілі бөліктерін басқаруға арнайыдайындалған мәліметтер.

Бағдарламалардың да мәліметтердің де бір түрде, яғни мәлімет түрінде бір жадыда қатар сақталуы Фон Нейман машинасының негізгі қағидасы. Мәлімет те, бағдарлама да белгілі кодтар түрінде жады да орналасады. Әрине, бағдарлама – белгілі мәліметтердің ішіндегі белгілі әрекеттерді орындау мақсатына арналған екпінді бөлігі. Процессор үшін бағдарламаның командалары оқылып, коды анықталатын, ерекше бөліктері бойынша командаға айналатын мәлімет. Басқа бір жағдайларда, мысалы, жоғары деңгейлі тілдерді (ЖДТ) өңдейтін компилятор үшін кірмесіндегі мәліметтер машина кодындағы командаларға аударылуға қажетті мәтіндер болады.

Бағдарламалық қамтамасыздандыру (БҚ) – АӨЖ бағдарламалары және оларды пайдалануға қажетті бағдарламалық құжаттар.

Негізінде, ПҚ - әр түрлі қолданушылар үшін көп қайталап пайдалануға арналған бағдарлама. БҚ-ның қасиеттеріне көңіл аударайық.

Бағдарламаның қолданыс мүмкіндігі

Қолданыстың мүмкін мақсаттары – БҚ-дың белгілі жағдайларға бейімделе алуы (адаптация), кателіктерінің жөндетілетіндігі, өзгертіле алатындығыц (модификация)

Барлық жағдайларда БҚ-дың құрылымдылығына қатаң талап қойылады және БҚ-мен бірге ол туралы толық ақпараттың құжаты болуыф қажет.

БҚ-ды бейімдендіру ісін құжатта және көрсетілген тағайындау сценарилерінің арнаулы баптау нұсқауларының көмегімен пайдаланушы да жүргізе алады.

Туындап отыратын қателіктерді түзету үшін оларды жин,ақтап және түзетуші пакеттердіі қалыптастырып, толықтырып отыратын дамыған сервистік қызмет көрсетуші қажет. Модификация БҚ-дың спецификацияларын өзгерту мақсаттарына қажет. Бұл ретте бұрынғы спецификациялар да сақталынады. Бқ-дың осылай эволюциялық даму қасиеттері пайдаланушыға тиімді.

Бағдарламалау жүйесі - бағдарлама тілінен, компьютерден немесе интернеттен тиісті құжаттардан бағдарламаны қажетті формада дайындауға, орындауға көмектесетін бағдарламалардан тұратын жүйе.

Бағдарламаны дайындау кезеңдері.

Бағдарламаны, әсіресе күрделі бағдарламаларды дайындау кезінде модульдік принцип сақталатындықтан, бағдарлама көбінесе бірнеше бөліктерден тұратын қадамды бағдарлама болады. Әрбір құрамдық бөлік жеке дайындалып, тексеріледі. Модульдік принцип бағдарлама құрастыру жұмысын, оны түзетуді, пайдалануды жеңілдетеді де, бағдарламаға құрылымдық қасиет береді.

Бағдарламалық модуль – сақтауға, трансляциялауға, басқа да бағдарламалық модульдермен біріктіруге арналған бағдарлама немесе функция түріндегі дайын бағдарламалық фрагмент.

Модульдық құрылымды таңдағанда ескерілетін жағдайлар:

- Функционалдық – модуль анықталып және аяқталған функцияны орындауы қажет.

- Байланыссыздық - модульдің басқа модульдермен байланысы аз болуы, ал глобальды айнымалылар арқылы байланыс және жады арқылы байланыс болмағаны тіпті жақсы.

- Арнайылылықтың - модульдің кіріс және шығыс параметрлері анықталған болуы қажет.

Бағдарламалау парадигмалары. Бағдарламалау парадигмасы – бұл бағдарлама жазу стилін анықтайтын идеялар мен түсініктер жиыны. Бірінші кезекте парадигма негізгі бағдарламалық бірлікпен және бағдарламалық модулділігіне жету принципінің өзімен анықталады. Бұл бірлік ретінде анықтама (декларативті, функционалды бағдарламалау), әрекет (императивті бағдарламалау), ереже (продуктивті бағдарламалау), өтулер диаграмасы (автоматты бағдарламалау) және басқа да мәндер орындалады. Қазіргі заман бағдарламалау индустриясында бағдарламалау парадигмасы өте жиі бағдарламалаушы құрал-жабдықтармен, әсіресе бағдарламалау тілімен және қолданылатын кітапханалармен анықталады.

Бағдарламалау парадигмасы бағдарламалаушы бағдарлама логикасын қандай терминдерге сипаттайтынын анықтайды. Мысалы, императивті бағдарлмалауда бағдарлама әрекеттер реттілігі сияқты сипатталады, ал функционалды бағдарламалауда өрнек және функцияны анықтау жиыны түрінде болады. Белгілі объектіге бағытталған бағдарламалауда (ОББ) бағдарламаны өзара әрекеттескен объектілер жиынтығы ретінде қарау қабылданған. ОББ негізінен мәнісі бойынша объектіге деректер және әдістер инкасуляция принципімен және қайталанушылықпен толықтырылған императивті бағдарламалау.